حدیث تشبیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
(←مقدمه) |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
بر اساس آنچه در کتاب‌های حدیثی، [[تاریخی]]، [[کلامی]] و [[تفسیری]] نقل شده، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در موارد گوناگون و در زمان‌های متعدد، در حضور [[اصحاب]] خود، از [[فضائل امیرالمؤمنین]]{{ع}} سخن گفته‌اند که یکی از آنها | بر اساس آنچه در کتاب‌های حدیثی، [[تاریخی]]، [[کلامی]] و [[تفسیری]] نقل شده، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در موارد گوناگون و در زمان‌های متعدد، در حضور [[اصحاب]] خود، از [[فضائل امیرالمؤمنین]]{{ع}} سخن گفته‌اند که یکی از آنها حدیث تشبیه است که به آن [[حدیث اشباه]] هم گفته می‌شود. بر اساس این [[حدیث]] شماری از صفات کمال که در [[پیامبران الهی]] به صورت پراکنده آمده در مورد [[حضرت علی]]{{ع}} به صورت یکجا ذکر شده است؛ از جمله آنها [[علم]] و [[وقار]] [[آدم]]، [[حکمت]] و تقوای نوح، [[صبر]] و [[بردباری]] ایوب، حکمت و [[حلم]] [[ابراهیم]]، هیبت، سطوت و مناجات [[موسی]]، [[زهد]] و [[عبادت]] [[عیسی]]{{ع}}، کمال و [[جمال]] محمد{{صل}}. مانند اینکه: "هرکس می‌خواهد علم آدم، فهم نوح، زهد [[یحیی بن زکریا]]، [[استواری]] موسی را ببیند، [[علی بن ابی‌طالب]] را نظاره کند"<ref>{{متن حدیث|مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى آدَمَ فِي عِلْمِهِ وَ إِلَى نُوحٍ فِي فَهْمِهِ وَ إِلَى يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا فِي زُهْدِهِ وَ إِلَى مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ فِي بَطْشِهِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ}}؛ کفایة الطالب، ص۱۲۱؛ المناقب، خوارزمی، ص۸۳ و ۳۱۱؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۳؛ الریاض النضرة، ج۳، ص۱۹۶؛ اللآلیء المصنوعة، ج۱، ص۳۲۵؛ ینابیع المودة، ج۱، ص۳۶۳، ح۱؛ ج۲، ص۱۸۳، ح۵۲۷ و ص۴۸۶، ح۳۶۹؛ المسترشد، ص۲۸۸-۲۸۷؛ بحارالانوار، ج۳۹، ص۳۹؛ شرح نهج‌البلاغة، ج۹، ص۱۶۸؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۳۲۰؛ الصوارم المحرقة ص۲۷۶.</ref>. | ||
در ذیل برخی از [[روایات]] تشبیه آمده که [[خداوند]] در او (امام علی{{ع}}) نود خصلت از خصلت‌های [[انبیاء]] را جمع کرده که در هیچ‌کس جمع نکرده است: {{متن حدیث|فَإِنَّ فِيهِ تِسْعِينَ خَصْلَةً مِنْ خِصَالِ الْأَنْبِيَاءِ جَمَعَ اللَّهُ فِيهِ وَ لَمْ يَجْمَعْ فِي أَحَدٍ غَيْره}}<ref>احقاق الحق، ج۴، ص۳۹۷؛ فیه عبقات الانوار، ج۱۶، ص۳۷۶؛ نفحات الأزهار، ج۱۹، ص۳۱۹.</ref>. در پاره‌ای از [[روایات]] علاوه بر [[انبیاء]]، | در ذیل برخی از [[روایات]] تشبیه آمده که [[خداوند]] در او (امام علی{{ع}}) نود خصلت از خصلت‌های [[انبیاء]] را جمع کرده که در هیچ‌کس جمع نکرده است: {{متن حدیث|فَإِنَّ فِيهِ تِسْعِينَ خَصْلَةً مِنْ خِصَالِ الْأَنْبِيَاءِ جَمَعَ اللَّهُ فِيهِ وَ لَمْ يَجْمَعْ فِي أَحَدٍ غَيْره}}<ref>احقاق الحق، ج۴، ص۳۹۷؛ فیه عبقات الانوار، ج۱۶، ص۳۷۶؛ نفحات الأزهار، ج۱۹، ص۳۱۹.</ref>. در پاره‌ای از [[روایات]] علاوه بر [[انبیاء]]، تشبیه به صفات برخی از [[فرشتگان مقرب]] [[الهی]] نیز مطرح شده است {{متن حدیث|مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى إِسْرَافِيلَ فِي رِفْعَتِهِ وَ إِلَى مِيكَائِيلَ فِي دَرَجَتِهِ وَ إِلَى جَبْرَائِيلَ فِي عَظَمَتِهِ... فَلْيَنْظُرْ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}}}}<ref>تفسیر سورآبادی ج۴، ص۲۳۸۵؛ مشارق انوار الیقین ص۱۶۹؛ حدیقة الشیعة ج۱، ص۲۵۲؛ احقاق الحق، ج۴، ص۳۶۹.</ref>.<ref>[[احمد شجاعی|شجاعی، احمد]]، [[حدیث تشبیه (مقاله)|مقاله «حدیث تشبیه»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۳ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی، ج۳]] ص ۳۵۵؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۰۶.</ref> | ||
== مدلول حدیث == | == مدلول حدیث == | ||
نسخهٔ ۱۸ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۳۴
این مدخل زیرشاخهٔ بحث افضلیت امام علی در حدیث است. حدیث تشبیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حدیث تشبیه در کلام اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| حدیث تشبیه | |
|---|---|
| متن حدیث | |
| «مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى آدَمَ فِي عِلْمِهِ وَ إِلَى نُوحٍ فِي فَهْمِهِ وَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ فِي خُلُقِهِ وَ إِلَى مُوسَى فِي مُنَاجَاتِهِ وَ إِلَى عِيسَى فِي سُنَّتِهِ وَ إِلَى مُحَمَّدٍ فِي تَمَامِهِ وَ كَمَالِهِ، فَلْيَنْظُرْ إِلَى هَذَا الرَّجُلِ الْمُقْبِل، فَتَطَاوَلَ النَّاسُ فَإِذَا هُمْ بِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ...» | |
| ترجمه حدیث | |
| هرکس بخواهد به آدم در علمش و به نوح در فهمش و به ابراهیم در خلقش و به موسی در مناجاتش و به عیسی در سنّتش و به محمّد در تمامیّت و کمالش بنگرد، به این مردی بنگرد که می‌آید. همه گردن کشیدند تا ببینند کیست می‌آید؟ دیدند علی بن ابی طالب (ع) می‌آید ... | |
| مشخصات حدیث | |
| نام‌های دیگر | حدیث اشباه |
| صادره از | پیامبر خاتم (ص) |
| راویان | |
| محتوای حدیث | |
| سبب صدور | بیان شأن و مقام امیرالمؤمنین (ع) |
| دلالت حدیث | |
| منابع حدیث | |
| منابع شیعه | |
| منابع اهل سنت | |
مقدمه
بر اساس آنچه در کتاب‌های حدیثی، تاریخی، کلامی و تفسیری نقل شده، پیامبر اکرم(ص) در موارد گوناگون و در زمان‌های متعدد، در حضور اصحاب خود، از فضائل امیرالمؤمنین(ع) سخن گفته‌اند که یکی از آنها حدیث تشبیه است که به آن حدیث اشباه هم گفته می‌شود. بر اساس این حدیث شماری از صفات کمال که در پیامبران الهی به صورت پراکنده آمده در مورد حضرت علی(ع) به صورت یکجا ذکر شده است؛ از جمله آنها علم و وقار آدم، حکمت و تقوای نوح، صبر و بردباری ایوب، حکمت و حلم ابراهیم، هیبت، سطوت و مناجات موسی، زهد و عبادت عیسی(ع)، کمال و جمال محمد(ص). مانند اینکه: "هرکس می‌خواهد علم آدم، فهم نوح، زهد یحیی بن زکریا، استواری موسی را ببیند، علی بن ابی‌طالب را نظاره کند"[۱].
در ذیل برخی از روایات تشبیه آمده که خداوند در او (امام علی(ع)) نود خصلت از خصلت‌های انبیاء را جمع کرده که در هیچ‌کس جمع نکرده است: «فَإِنَّ فِيهِ تِسْعِينَ خَصْلَةً مِنْ خِصَالِ الْأَنْبِيَاءِ جَمَعَ اللَّهُ فِيهِ وَ لَمْ يَجْمَعْ فِي أَحَدٍ غَيْره»[۲]. در پاره‌ای از روایات علاوه بر انبیاء، تشبیه به صفات برخی از فرشتگان مقرب الهی نیز مطرح شده است «مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى إِسْرَافِيلَ فِي رِفْعَتِهِ وَ إِلَى مِيكَائِيلَ فِي دَرَجَتِهِ وَ إِلَى جَبْرَائِيلَ فِي عَظَمَتِهِ... فَلْيَنْظُرْ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(ع)»[۳].[۴]
مدلول حدیث
دانشمندان اسلامی با توجه به محتوای حدیث تشبیه، فضائلی را برای امام علی(ع) مطرح کرده‌اند که در ذیل بیان می‌شود:
- همانندی با عموم پیامبران و برتری بر هر یک از آنان: حدیث تشبیه از این جهت که امیرالمؤمنین(ع) را واجد برجسته‌ترین صفت هر یک از پیامبران الهی معرفی کرده است، بیانگر برابری آن حضرت با آنان است[۵] و چون به تنهایی جامع صفات کمال انبیاء است بر هر یک از آنان ـ غیر از رسول اکرم(ص) ـ برتری دارد.
- برتری بر سایر اصحاب: همانندی امیرالمؤمنین(ع) با پیامبران الهی و برتری ایشان بر هر یک از آنان برتری وی بر دیگر صحابه را نیز اثبات می‌کند زیرا در برتری پیامبران بر دیگر اصحاب ـ غیر از اهل کساء ـ اختلافی وجود ندارد، در نتیجه کسی که در فضایل مساوی با پیامبران و یا برتر از آنان است، بر دیگر صحابه برتر خواهد بود[۶].
- عصمت امام: برتری امیرالمؤمنین(ع) پیامبران الهی، عصمت ایشان را نیز اثبات می‌کند؛ زیرا عصمت مهم‌ترین و اساسی‌ترین ملاک برتری است، اگر امیرالمؤمنین(ع) معصوم نبود، پیامبر اکرم(ص) او را به پیامبران الهی که در هر یک از صفات کمال از ویژگی عصمت برخوردار بودند، تشبیه نمی‌کرد؛ زیرا تشبیه غیر معصوم به معصوم حتی اگر در یک صفت بوده اما آن تشبیه اطلاق داشته باشد، روا نیست[۷].
- امامت و خلافت امام: براساس ادله عقلی و نقلی افضلیت از شرایط امامت است[۸]. حدیث تشبیه بر افضلیت امیرالمؤمنین(ع) بر دیگر صحابه دلالت می‌کند، بنابراین تنها او امام امت اسلامی و خلیفه بلافصل رسول اکرم(ص) می‌باشد[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ «مَنْ أَرَادَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى آدَمَ فِي عِلْمِهِ وَ إِلَى نُوحٍ فِي فَهْمِهِ وَ إِلَى يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا فِي زُهْدِهِ وَ إِلَى مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ فِي بَطْشِهِ فَلْيَنْظُرْ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ»؛ کفایة الطالب، ص۱۲۱؛ المناقب، خوارزمی، ص۸۳ و ۳۱۱؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۰۳؛ الریاض النضرة، ج۳، ص۱۹۶؛ اللآلیء المصنوعة، ج۱، ص۳۲۵؛ ینابیع المودة، ج۱، ص۳۶۳، ح۱؛ ج۲، ص۱۸۳، ح۵۲۷ و ص۴۸۶، ح۳۶۹؛ المسترشد، ص۲۸۸-۲۸۷؛ بحارالانوار، ج۳۹، ص۳۹؛ شرح نهج‌البلاغة، ج۹، ص۱۶۸؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۳۲۰؛ الصوارم المحرقة ص۲۷۶.
- ↑ احقاق الحق، ج۴، ص۳۹۷؛ فیه عبقات الانوار، ج۱۶، ص۳۷۶؛ نفحات الأزهار، ج۱۹، ص۳۱۹.
- ↑ تفسیر سورآبادی ج۴، ص۲۳۸۵؛ مشارق انوار الیقین ص۱۶۹؛ حدیقة الشیعة ج۱، ص۲۵۲؛ احقاق الحق، ج۴، ص۳۶۹.
- ↑ شجاعی، احمد، مقاله «حدیث تشبیه»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۳ ص ۳۵۵؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۰۶.
- ↑ مناهج‌الیقین، ص۴۶۸؛ اللوامع الإلهیة، ص۳۸۶؛ منهاج الکرامة، ص۱۰۱؛ ارشاد الطالبین ص۳۵۴؛ احقاق الحق، ج۴، ص۴۰۱، ۴۰۴، ۴۰۵ و ج۵ ص۵؛ التوضیح الأنور بالحجج الواردة، ص۶۷؛ الحاشیة علی الهیات الشرح الجدید للتجرید، ص۳۳۹ و جهت مطالعه بیشتر ر.ک: کشف الغمة، ج۱، ص۱۱۴؛ النجاة فی القیامة، ص۱۶۱؛ عبقات الانوار، ج۱۶، قسمت دوم ص۷۷ و ۷۸؛ نفحات الاظهار، ج۱۹، ص۳۱۰ و ۳۱۱.
- ↑ کشف الغمة، ج۱، ص۱۱۴؛ النجاة فی القیامة، ص۱۶۱؛ مناقب الطاهرین، ج۱، ص۳۹؛ الحاشیة علی الهیات الشرح الجدید للتجرید، ص۳۳۹؛ الصوارم المهرقة، ص۲۷۶؛ گوهر مراد، ص۵۴۳؛ سرمایه ایمان ص۱۴۳؛ البراهین القاطعة، ج۳، ص۳۴۸.
- ↑ عبقات الانوار، ج۱۶، بخش دوم ص۱۱۰.
- ↑ ر.ک: دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، مدخل افضلیت امام.
- ↑ کامل البهائی، ج۱، ص۱۳۲؛ عبقات الانوار، ج۱۶، بخش دوم ص۹۸-۹۷.
- ↑ شجاعی، احمد، مقاله «حدیث تشبیه»، دانشنامه کلام اسلامی، ج۳ ص ۳۶۰؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۰۶.