امیة بن علی قیسی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'قبیله قیس' به 'قبیله قیس'
جز (جایگزینی متن - 'قبیله قیس' به 'قبیله قیس')
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[امیة بن علی قیسی در قرآن]] - [[امیة بن علی قیسی در حدیث]] - [[امیة بن علی قیسی در معارف و سیره رضوی]]| پرسش مرتبط  = }}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امیة بن علی قیسی در قرآن]] - [[امیة بن علی قیسی در حدیث]] - [[امیة بن علی قیسی در معارف و سیره رضوی]]</div>


==مقدمه==
== مقدمه ==
از [[راویان امام رضا]]{{ع}}. امیة بن علی قیسی شامی مکنی به [[ابو محمد]]<ref>خلاصة الأقوال، ص۲۰۶.</ref> از [[عالمان]] و [[راویان حدیث]] در [[قرن سوم هجری]] به شمار می‌رود<ref>کفایة الأثر، ص۲۸۴.</ref>. با توجه به کثرت رجالیونی که وی را شامی دانسته‌اند<ref>رجال النجاشی، ص۱۰۵؛ خلاصة الأقوال، ص۲۰۶؛ کتاب الرجال ابن داود، ص۴۲۹.</ref>، به نظر می‌رسد که وی اصالتاً [[اهل شام]] و از [[قبیله]] [[قیس]] عیلان بوده باشد<ref>تنقیح المقال، ج۱۱، ص۲۰۷.</ref>، شاید به همین جهت بوده که به قیسی [[شهرت]] یافته است. دسته‌ای از [[علمای رجال]] او را قبسی، عبسی<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۹۹.</ref> و قتیبی<ref>خلاصة الأقوال، ص۲۰۶.</ref> نیز خوانده‌اند. در این میان کسانی مانند ابن‌غضائری وی را در شمار عالمان [[قم]] ذکر کرده‌اند<ref>الرجال، ابن غضائری، ص۳۸.</ref> که احتمال می‌رود او بخشی از عمرش را در این دیار گذرانده باشد، هر چند مستند روشنی برای آن نمی‌توان ارائه کرد.
از [[راویان امام رضا]] {{ع}}. امیة بن علی قیسی شامی مکنی به [[ابو محمد]]<ref>خلاصة الأقوال، ص۲۰۶.</ref> از [[عالمان]] و [[راویان حدیث]] در [[قرن سوم هجری]] به شمار می‌رود<ref>کفایة الأثر، ص۲۸۴.</ref>. با توجه به کثرت رجالیونی که وی را شامی دانسته‌اند<ref>رجال النجاشی، ص۱۰۵؛ خلاصة الأقوال، ص۲۰۶؛ کتاب الرجال ابن داوود، ص۴۲۹.</ref>، به نظر می‌رسد که وی اصالتاً [[اهل شام]] و از [[قبیله قیس]] عیلان بوده باشد<ref>تنقیح المقال، ج۱۱، ص۲۰۷.</ref>، شاید به همین جهت بوده که به قیسی [[شهرت]] یافته است. دسته‌ای از [[علمای رجال]] او را قبسی، عبسی<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۶۹۹.</ref> و قتیبی<ref>خلاصة الأقوال، ص۲۰۶.</ref> نیز خوانده‌اند. در این میان کسانی مانند ابن‌غضائری وی را در شمار عالمان [[قم]] ذکر کرده‌اند<ref>الرجال، ابن غضائری، ص۳۸.</ref> که احتمال می‌رود او بخشی از عمرش را در این دیار گذرانده باشد، هر چند مستند روشنی برای آن نمی‌توان ارائه کرد.


اکثر رجالیون امیة بن علی را [[ضعیف]]<ref>رجال النجاشی، ص۱۰۵؛ خلاصة الأقوال، ص۲۰۶.</ref> و در شمار [[غالیان]] آورده‌اند<ref>الرجال، ابن غضائری، ص۳۸.</ref>. شاید [[راز]] [[تضعیف]] وی در همین رویکرد اعتقادی‌اش باشد که [[روایت]] هایش را با تردید مواجه ساخته است<ref>نقد الرجال، ج۱، ص۲۴۶.</ref>. از او [[کتابی]] نقل شده که [[محمد بن محمد]] با چند واسطه از آن به روایت [[احمد بن هلال]] خبر داده<ref>رجال النجاشی، ص۱۰۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref> و احمد خود نیز روایت‌هایی را از آن کتاب نقل کرده است<ref>تهذیب المقال، ج۴، ص۷۲-۷۳.</ref>.
اکثر رجالیون امیة بن علی را [[ضعیف]]<ref>رجال النجاشی، ص۱۰۵؛ خلاصة الأقوال، ص۲۰۶.</ref> و در شمار [[غالیان]] آورده‌اند<ref>الرجال، ابن غضائری، ص۳۸.</ref>. شاید [[راز]] [[تضعیف]] وی در همین رویکرد اعتقادی‌اش باشد که [[روایت]] هایش را با تردید مواجه ساخته است<ref>نقد الرجال، ج۱، ص۲۴۶.</ref>. از او [[کتابی]] نقل شده که [[محمد بن محمد]] با چند واسطه از آن به روایت [[احمد بن هلال]] خبر داده<ref>رجال النجاشی، ص۱۰۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref> و احمد خود نیز روایت‌هایی را از آن کتاب نقل کرده است<ref>تهذیب المقال، ج۴، ص۷۲-۷۳.</ref>.


[[امیه]] از بزرگان و عالمان بسیاری همچون [[حسین بن عثمان]]، [[داود بن کثیر رقی]]، [[سعدان بن مسلم]]، [[درست بن ابی‌منصور]]، [[علی بن عطیه]]<ref>معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref>، ابوالسفاتج<ref>الکافی، ج۱، ص۴۱۸.</ref> [[اسحاق بن عبدالعزیز]]<ref>معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref>، احادیثی را روایت کرده است، و افرادی چون احمد بن هلال، [[موسی بن حسن]]<ref>معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۱۴۴.</ref>، [[حسن بن علی]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۵، ص۳۰۸.</ref>، [[صالح بن سندی]]<ref>وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۴۷.</ref>، از ناقلان و [[راویان]] وی محسوب می‌شوند.
[[امیه]] از بزرگان و عالمان بسیاری همچون [[حسین بن عثمان]]، [[داوود بن کثیر رقی]]، [[سعدان بن مسلم]]، [[درست بن ابی‌منصور]]، [[علی بن عطیه]]<ref>معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref>، [[ابوالسفاتج]]<ref>الکافی، ج۱، ص۴۱۸.</ref> [[اسحاق بن عبدالعزیز]]<ref>معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref>، احادیثی را روایت کرده است، و افرادی چون احمد بن هلال، [[موسی بن حسن]]<ref>معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۱۴۴.</ref>، [[حسن بن علی]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۵، ص۳۰۸.</ref>، [[صالح بن سندی]]<ref>وسائل الشیعة، ج۲۷، ص۱۴۷.</ref>، از ناقلان و [[راویان]] وی محسوب می‌شوند.


ابومحمد از جمله راویانی است که به صورت مستقیم یا با واسطه روایت‌هایی از [[امام صادق]]{{ع}}<ref>کامل الزیارات، ص۳۹۰؛ تهذیب الأحکام، ج۱، ص۴۶۶.</ref>، [[امام کاظم]]{{ع}}<ref>الکافی، ج۱، ص۴۴۵؛ کمال الدین و تمام النعمة، ص۶۶۵.</ref> و [[امام جواد]]{{ع}}<ref>کتاب الغیبة، نعمانی، ص۱۸۵؛ خلاصة الأقوال، ص۲۰۶.</ref> نقل کرده است. هر چند وی از معاصران [[امام رضا]]{{ع}} محسوب شده، لکن در [[منابع حدیثی]]، روایتی از امام رضا{{ع}} از وی نقل نشده است و منابع معتبر رجالی نیز وی را از [[راویان امام رضا]]{{ع}} به شمار نیاورده‌اند، اما برخی از منابع معاصر وی را از جمله راویان امام رضا{{ع}} برشمرده‌اند<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۷۰۰.</ref>. قابل ذکر است که کشی روایتی را از فردی به نام [[امیر]] بن [[علی]] با این مضمون [[روایت]] کرده که امام رضا{{ع}} به استناد سخن [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} فرمود: نیک‌مردان از [[معصیت الهی]] بازداری می‌کنند. سپس می‌گوید من از [[امام]] پرسیدم، آنان چه کسانی هستند؟ امام پاسخ داد: [[محمد بن جعفر]]، [[محمد بن ابی‌بکر]]، [[محمد بن أبی‌حذیفة]] و [[محمد بن أمیرالمؤمنین بن حنفیه]]<ref>اختیار معرفة الرجال، ص۷۰.</ref>. ولی از آنجا که در کتاب‌های رجالی از فردی به نام امیر بن علی به عنوان [[راوی امام رضا]]{{ع}} نام برده نشده، برخی احتمال داده‌اند وی همان امیة بن علی باشد که به مرور [[زمان]] نام وی تصحیف شده است. اگر این ادعا پذیرفته شود، طبعاً وی از جمله راویان امام رضا{{ع}} خواهد بود<ref>موسوعة المصطفی و العترة{{عم}}، ج۱۳، ص۳۷۴.</ref>.
ابومحمد از جمله راویانی است که به صورت مستقیم یا با واسطه روایت‌هایی از [[امام صادق]] {{ع}}<ref>کامل الزیارات، ص۳۹۰؛ تهذیب الأحکام، ج۱، ص۴۶۶.</ref>، [[امام کاظم]] {{ع}}<ref>الکافی، ج۱، ص۴۴۵؛ کمال الدین و تمام النعمة، ص۶۶۵.</ref> و [[امام جواد]] {{ع}}<ref>کتاب الغیبة، نعمانی، ص۱۸۵؛ خلاصة الأقوال، ص۲۰۶.</ref> نقل کرده است. هر چند وی از معاصران [[امام رضا]] {{ع}} محسوب شده، لکن در [[منابع حدیثی]]، روایتی از امام رضا {{ع}} از وی نقل نشده است و منابع معتبر رجالی نیز وی را از [[راویان امام رضا]] {{ع}} به شمار نیاورده‌اند، اما برخی از منابع معاصر وی را از جمله راویان امام رضا {{ع}} برشمرده‌اند<ref>مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۷۰۰.</ref>. قابل ذکر است که کشی روایتی را از فردی به نام [[امیر]] بن [[علی]] با این مضمون [[روایت]] کرده که امام رضا {{ع}} به استناد سخن [[امیرمؤمنان علی]] {{ع}} فرمود: نیک‌مردان از [[معصیت الهی]] بازداری می‌کنند. سپس می‌گوید من از [[امام]] پرسیدم، آنان چه کسانی هستند؟ امام پاسخ داد: [[محمد بن جعفر]]، [[محمد بن ابی‌بکر]]، [[محمد بن أبی‌حذیفة]] و [[محمد بن أمیرالمؤمنین بن حنفیه]]<ref>اختیار معرفة الرجال، ص۷۰.</ref>. ولی از آنجا که در کتاب‌های رجالی از فردی به نام امیر بن علی به عنوان [[راوی امام رضا]] {{ع}} نام برده نشده، برخی احتمال داده‌اند وی همان امیة بن علی باشد که به مرور [[زمان]] نام وی تصحیف شده است. اگر این ادعا پذیرفته شود، طبعاً وی از جمله راویان امام رضا {{ع}} خواهد بود<ref>موسوعة المصطفی و العترة {{عم}}، ج۱۳، ص۳۷۴.</ref>.


در برخی از [[کتب حدیثی]]، روایتی از امیة بن علی نقل شده که می‌گفت: در آن سالی که امام رضا{{ع}} در [[حج]] بود و از حج به [[خراسان]] رفت من با آن بزرگوار بودم، در آن [[سفر]] امام جواد{{ع}} که یک‌سال بیشتر نداشت نیز با امام رضا{{ع}} بود، در مضمون این روایت آمده است که امام جواد{{ع}} از نحوه [[وداع]] امام رضا{{ع}} با [[خانه کعبه]] که مانند [[آخرین وداع]] بوده، بسیار [[غمگین]] و ناراحت بودند<ref>کشف الغمة، ج۳، ص۱۵۵؛ مسند الإمام الرضا{{ع}}، ج۱، ص۱۶۹.</ref>، اما این روایت در [[کتب حدیثی]] کهن دیده نمی‌شود، چنان‌که بعدی‌ها نیز آن را به دیدۀ قبول ننگریسته‌اند، چنان‌که اگر به منطوق آنچه ادعا شده نظر شود، با داده‌های [[تاریخی]] [[سازگاری]] ندارد، چون همگان بر آن‌اند که [[امام رضا]]{{ع}} تنها پیرو خواسته و پی‌گیری [[مأمون]]، [[خلیفه عباسی]] ([[خلافت]] ۱۹۸- ۲۱۸ق) و در [[سال ۲۰۱ق]] به دیار [[خراسان]] پا نهاده بود<ref>تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۴۸؛ تاریخ الطبری، ج۷، ص۱۳۲؛ الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۳۱۹.</ref> و پیش از سفری به آن [[سرزمین]] نداشته‌اند و در این سال اوّلاً [[امام جواد]]{{ع}} بالای پنج‌سال داشته است، چون وی به [[سال ۱۹۵ق]] [[چشم]] به [[جهان]] گشوده بود<ref>تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۶۷؛ الفصول المهمة، ابن صباغ، ج۲، ص۱۰۳۷؛ مستدرک سفینة البحار، ج۵، ص۲۲۲.</ref> و ثانیاً هیچ‌کسی مدعی آن نشده است که در همان سال امام رضا{{ع}} حجی به جای آورده بود. بر این اساس ادعای پیش‌گفته نمی‌تواند مورد پذیرش باشد.<ref>[[طاهره رضایی|رضایی، طاهره]]، [[امیة بن علی قیسی - رضایی (مقاله)|مقاله «امیة بن علی قیسی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۷۶.</ref>
در برخی از [[کتب حدیثی]]، روایتی از امیة بن علی نقل شده که می‌گفت: در آن سالی که امام رضا {{ع}} در [[حج]] بود و از حج به [[خراسان]] رفت من با آن بزرگوار بودم، در آن [[سفر]] امام جواد {{ع}} که یک‌سال بیشتر نداشت نیز با امام رضا {{ع}} بود، در مضمون این روایت آمده است که امام جواد {{ع}} از نحوه [[وداع]] امام رضا {{ع}} با [[خانه کعبه]] که مانند [[آخرین وداع]] بوده، بسیار [[غمگین]] و ناراحت بودند<ref>کشف الغمة، ج۳، ص۱۵۵؛ مسند الإمام الرضا {{ع}}، ج۱، ص۱۶۹.</ref>، اما این روایت در [[کتب حدیثی]] کهن دیده نمی‌شود، چنان‌که بعدی‌ها نیز آن را به دیدۀ قبول ننگریسته‌اند، چنان‌که اگر به منطوق آنچه ادعا شده نظر شود، با داده‌های [[تاریخی]] [[سازگاری]] ندارد، چون همگان بر آن‌اند که [[امام رضا]] {{ع}} تنها پیرو خواسته و پی‌گیری [[مأمون]]، [[خلیفه عباسی]] ([[خلافت]] ۱۹۸- ۲۱۸ق) و در [[سال ۲۰۱ق]] به دیار [[خراسان]] پا نهاده بود<ref>تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۴۸؛ تاریخ الطبری، ج۷، ص۱۳۲؛ الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۳۱۹.</ref> و پیش از سفری به آن [[سرزمین]] نداشته‌اند و در این سال اوّلاً [[امام جواد]] {{ع}} بالای پنج‌سال داشته است، چون وی به [[سال ۱۹۵ق]] [[چشم]] به [[جهان]] گشوده بود<ref>تاریخ بغداد، ج۳، ص۲۶۷؛ الفصول المهمة، ابن صباغ، ج۲، ص۱۰۳۷؛ مستدرک سفینة البحار، ج۵، ص۲۲۲.</ref> و ثانیاً هیچ‌کسی مدعی آن نشده است که در همان سال امام رضا {{ع}} حجی به جای آورده بود. بر این اساس ادعای پیش‌گفته نمی‌تواند مورد پذیرش باشد.<ref>[[طاهره رضایی|رضایی، طاهره]]، [[امیة بن علی قیسی - رضایی (مقاله)|مقاله «امیة بن علی قیسی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۷۶.</ref>
 
== جستارهای وابسته ==


== منابع ==
== منابع ==
خط ۲۵: خط ۲۱:


[[رده:امیة بن علی قیسی]]
[[رده:امیة بن علی قیسی]]
[[رده:مدخل]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:راویان امام رضا]]
[[رده:راویان امام رضا]]
۲۱۸٬۷۷۹

ویرایش