عدالت قضایی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۲: خط ۲:
| موضوع مرتبط = عدالت اجتماعی
| موضوع مرتبط = عدالت اجتماعی
| عنوان مدخل  = [[عدالت قضایی]]
| عنوان مدخل  = [[عدالت قضایی]]
| مداخل مرتبط = [[عدالت قضایی در معارف و سیره نبوی]] - [[عدالت قضایی در سیره معصوم]] - [[عدالت قضایی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
| مداخل مرتبط = [[عدالت قضایی در قرآن]] - [[عدالت قضایی در معارف و سیره نبوی]] - [[عدالت قضایی در سیره معصوم]] - [[عدالت قضایی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
| پرسش مرتبط  = عدالت (پرسش)
| پرسش مرتبط  = عدالت (پرسش)
}}
}}


== مقدمه ==
== مقدمه ==
* [[عدالت]] و اجرای دقیق [[حقوق]] در [[مقام]] [[قضاوت]] و [[داوری]]، بعد دیگر [[عدالت اجتماعی]] محسوب می‌شود و به حدی حائز اهمیت است که [[خداوند تعالی]] در [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید هر چند به زیان خود یا پدر و مادر و یا نزدیکان (تان) باشد» سوره نساء، آیه ۱۳۵.</ref>. همچنین [[دشمنی]] با قومی، نباید [[فرد]] را از رعایت [[عدالت]] و [[انصاف]] درباره آن [[قوم]] باز دارد. {{متن قرآن|لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا}}<ref>«و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید» سوره مائده، آیه ۸.</ref> یکی از مصادیق مخاطبین این [[آیه کریمه]]، [[قضات]] هستند که در مسأله مهم و حساس [[قضاوت]] مشغول فعالیت میباشند. [[امام خمینی]] [[مسئولیت]] [[امر]] [[قضا]] را به [[دلیل]] [[ارتباط]] تنگانگ آن با [[جان]] و [[مال]] و نوامیس [[مردم]]، بسیار سنگین توصیف می‌کند<ref>صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۳۶.</ref> و بر این [[باور]] است که [[مسئولیت]] [[قضات]] نسبت به سابق و حتی [[صدر اسلام]] خطیرتر است؛ چرا که امروزه [[دستگاه قضایی]]، پاسبان حیثیت [[اسلام]] و [[جمهوری اسلامی]] است و هرگونه تخلّف و [[انحرافی]] در امر [[قضاوت]]، [[مردم]] را نسبت به [[دستگاه قضایی]] و [[روحانیت]] و [[جمهوری اسلامی]] بدبین می‌سازد<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۱.</ref>. [[امام خمینی]] به [[دلیل]] حساسیت این بخش از [[نظام]]، راهکارها و توصیه پیشنهاد‌هایی را در جهت بهبود وضع [[قوه قضائیه]] و ایجاد فضایی عادلانه در آن کرده‌اند، از جمله:
[[عدالت]] و اجرای دقیق [[حقوق]] در مقام [[قضاوت]] و [[داوری]]، یکی از ابعاد [[عدالت اجتماعی]] محسوب می‌شود و به حدی حائز اهمیت است که [[خداوند تعالی]] در [[قرآن]] می‌فرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید هر چند به زیان خود یا پدر و مادر و یا نزدیکان (تان) باشد» سوره نساء، آیه ۱۳۵.</ref>. همچنین [[دشمنی]] با قومی، نباید [[فرد]] را از رعایت [[عدالت]] و [[انصاف]] درباره آن [[قوم]] باز دارد: {{متن قرآن|لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا}}<ref>«و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید» سوره مائده، آیه ۸.</ref>. یکی از مصادیق مخاطبین این [[آیه کریمه]]، [[قضات]] هستند که در مسأله مهم و حساس [[قضاوت]] مشغول فعالیت می‌باشند. [[مسئولیت]] [[امر]] [[قضا]] به [[دلیل]] [[ارتباط]] تنگانگ آن با [[جان]] و [[مال]] و نوامیس [[مردم]]، بسیار سنگین است<ref>صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۳۶.</ref>. برخی از راهکارها و پیشنهاد‌ها در جهت بهبود وضع [[قوه قضائیه]] و ایجاد فضایی عادلانه عبارت است از:
* '''توجه به صلاحیت [[قاضی]]''': از منظر [[امام خمینی]]، [[قضاوت]]، [[حق]] افراد دانشمند، [[عادل]] و با تقواست و یک [[لغزش]] در امر [[قضاوت]] گاه ممکن است یک [[کشور]] را از بین ببرد یا یک خانواده‌ای را [[تضعیف]] سازد و عکس این قضیه نیز صادق است<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۲۳۲.</ref>. لذا [[حوزه‌های علمیه]] باید در [[تربیت]] [[قضات]] [[متعهد]] کوشا باشند<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۳۷۹.</ref>.
# '''توجه به صلاحیت [[قاضی]]''': [[قضاوت]]، [[حق]] افراد دانشمند، [[عادل]] و با تقواست و یک [[لغزش]] در امر [[قضاوت]] گاه ممکن است یک [[کشور]] را از بین ببرد، یا یک خانواده‌ای را [[تضعیف]] سازد و عکس این قضیه نیز صادق است<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۲۳۲.</ref>.
* '''[[لزوم]] [[حفظ]] بی‌طرفی کامل توسط [[قاضی]]''': برای [[اجرای عدالت]] در امر [[قضا]]، باید دو طرف دعوا، از همه لحاظ حتی در نگاه کردن میان آن دو، در نزد [[قاضی]] یکسان باشد و [[قاضی]] در [[مقام]] [[قضاوت]]، تفاوتی میان [[برادر]] و [[دشمن]] خود قائل نشود<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.</ref>.
# '''[[لزوم]] [[حفظ]] بی‌طرفی کامل توسط [[قاضی]]''': برای [[اجرای عدالت]] در امر [[قضا]]، باید دو طرف دعوا، از همه لحاظ حتی در نگاه کردن میان آن دو، در نزد [[قاضی]] یکسان باشد و [[قاضی]] در [[مقام]] [[قضاوت]]، تفاوتی میان [[برادر]] و [[دشمن]] خود قائل نشود<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.</ref>.
* '''[[استقلال]] [[قاضی]]''': [[قاضی]] در اتخاذ [[تصمیم]] و صدور [[حکم]] برای متهمان، نباید تحت تأثیر دیگران قرار گیرد؛ بلکه باید [[صلابت]] و [[آزادی]] عمل خود را [[حفظ]] نماید<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.</ref>. همچنین [[ارزش]] [[رأی]] و [[حکم]] [[قاضی]] به گونه‌ای است که هیچ کس [[حق]] ندارد کسی را بدون [[حکم]] [[قاضی]] توقیف یا احضار کند<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۱۳۹.</ref>.
# '''[[استقلال]] [[قاضی]]''': [[قاضی]] در اتخاذ [[تصمیم]] و صدور [[حکم]] برای متهمان، نباید تحت تأثیر دیگران قرار گیرد؛ بلکه باید [[صلابت]] و [[آزادی]] عمل خود را [[حفظ]] نماید<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.</ref>. همچنین [[ارزش]] [[رأی]] و [[حکم]] [[قاضی]] به گونه‌ای است که هیچ کس [[حق]] ندارد کسی را بدون [[حکم]] [[قاضی]] توقیف یا احضار کند<ref>صحیفه امام، ج۱۷، ص۱۳۹.</ref>.
* '''[[لزوم]] دقت و [[احتیاط]] در [[اجرای حدود]]''': از دید [[امام خمینی]] در [[اجرای حدود]] به خصوص در مورد جرایمی که ثبوتشان به آسانی امکان‌پذیر نیست، باید بر طبق [[موازین شرعی]] عمل کرده و از [[عجله]] و [[شتابزدگی]] در این باره اجتناب نمود؛ چرا که پای [[آبرو]] و حیثیت افراد در میان است<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.</ref>. [[سستی]]، [[سهل‌انگاری]] و یا ترحّم در اجرای [[قصاص]] و تعزیرات [[اسلامی]] نیز قابل [[پذیرش]] نیست و [[قاضی]] در این موارد باید قسی‌القلب باشد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.</ref>.
# '''[[لزوم]] دقت و [[احتیاط]] در [[اجرای حدود]]''': در [[اجرای حدود]] به خصوص در مورد جرایمی که ثبوتشان به آسانی امکان‌پذیر نیست، باید بر طبق [[موازین شرعی]] عمل کرده و از [[عجله]] و [[شتابزدگی]] در این باره اجتناب نمود؛ چرا که پای [[آبرو]] و حیثیت افراد در میان است<ref>صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.</ref>. [[سستی]]، [[سهل‌انگاری]] و یا ترحّم در اجرای [[قصاص]] و تعزیرات [[اسلامی]] نیز قابل [[پذیرش]] نیست و [[قاضی]] در این موارد باید قسی‌القلب باشد<ref>صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.</ref>.
* '''[[پرهیز]] از تطویل در رسیدگی به پرونده‌ها''': یکی دیگر از مصادیق [[اجرای عدالت]] در دستگاه‌های [[قضایی]] از دیدگاه [[امام خمینی]]، تضییع نکردن وقت [[شریف]] [[مردم]] در راهروهای دادسراهاست. بنابراین زمان رسیدگی به محاکمات باید تا حد امکان تقلیل یابد<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۲۷۱.</ref>. رسیدگی سریع به پرونده‌های [[زندانیان]] و خصوصاً آنان که جرمشان مادون [[جرم]] گروهک‌های مفسدین و ملحدین اغتشاش‌گر است، نیز باید در [[دستور]] کار [[مسئولان]] [[قضایی]] قرار گیرد. همچنین رسیدگی به پرونده‌های کسانی که به عللی به تعویق افتاده است، [[اولویت]] دارد<ref>صحیفه امام، ج۱۶، ص۴۴.</ref><ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>.
# '''پرهیز از تطویل در رسیدگی به پرونده‌ها''': یکی دیگر از مصادیق [[اجرای عدالت]] در دستگاه‌های [[قضایی]]، تضییع نکردن وقت [[مردم]] در راهروهای دادسراهاست. بنابراین زمان رسیدگی به محاکمات باید تا حد امکان تقلیل یابد<ref>صحیفه امام، ج۷، ص۲۷۱.</ref>.<ref>صحیفه امام، ج۱۶، ص۴۴.</ref>.<ref>[[سلیمان خاکبان|خاکبان، سلیمان]]، [[رقیه یوسفی|یوسفی، رقیه]]، [[عدالت اسلامی (مقاله)|"عدالت اسلامی»]]، [[منظومه فکری امام خمینی (کتاب)|منظومه فکری امام خمینی]]</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۲۴: خط ۲۴:
{{عدالت}}
{{عدالت}}


[[رده:عدالت قضایی]]
[[رده:عدالت]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۰۷

این مدخل زیرشاخهٔ بحث عدالت اجتماعی است. عدالت قضایی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عدالت قضایی در قرآن - عدالت قضایی در معارف و سیره نبوی - عدالت قضایی در سیره معصوم - عدالت قضایی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

عدالت و اجرای دقیق حقوق در مقام قضاوت و داوری، یکی از ابعاد عدالت اجتماعی محسوب می‌شود و به حدی حائز اهمیت است که خداوند تعالی در قرآن می‌فرماید: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنْفُسِكُمْ﴾[۱]. همچنین دشمنی با قومی، نباید فرد را از رعایت عدالت و انصاف درباره آن قوم باز دارد: ﴿لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا﴾[۲]. یکی از مصادیق مخاطبین این آیه کریمه، قضات هستند که در مسأله مهم و حساس قضاوت مشغول فعالیت می‌باشند. مسئولیت امر قضا به دلیل ارتباط تنگانگ آن با جان و مال و نوامیس مردم، بسیار سنگین است[۳]. برخی از راهکارها و پیشنهاد‌ها در جهت بهبود وضع قوه قضائیه و ایجاد فضایی عادلانه عبارت است از:

  1. توجه به صلاحیت قاضی: قضاوت، حق افراد دانشمند، عادل و با تقواست و یک لغزش در امر قضاوت گاه ممکن است یک کشور را از بین ببرد، یا یک خانواده‌ای را تضعیف سازد و عکس این قضیه نیز صادق است[۴].
  2. لزوم حفظ بی‌طرفی کامل توسط قاضی: برای اجرای عدالت در امر قضا، باید دو طرف دعوا، از همه لحاظ حتی در نگاه کردن میان آن دو، در نزد قاضی یکسان باشد و قاضی در مقام قضاوت، تفاوتی میان برادر و دشمن خود قائل نشود[۵].
  3. استقلال قاضی: قاضی در اتخاذ تصمیم و صدور حکم برای متهمان، نباید تحت تأثیر دیگران قرار گیرد؛ بلکه باید صلابت و آزادی عمل خود را حفظ نماید[۶]. همچنین ارزش رأی و حکم قاضی به گونه‌ای است که هیچ کس حق ندارد کسی را بدون حکم قاضی توقیف یا احضار کند[۷].
  4. لزوم دقت و احتیاط در اجرای حدود: در اجرای حدود به خصوص در مورد جرایمی که ثبوتشان به آسانی امکان‌پذیر نیست، باید بر طبق موازین شرعی عمل کرده و از عجله و شتابزدگی در این باره اجتناب نمود؛ چرا که پای آبرو و حیثیت افراد در میان است[۸]. سستی، سهل‌انگاری و یا ترحّم در اجرای قصاص و تعزیرات اسلامی نیز قابل پذیرش نیست و قاضی در این موارد باید قسی‌القلب باشد[۹].
  5. پرهیز از تطویل در رسیدگی به پرونده‌ها: یکی دیگر از مصادیق اجرای عدالت در دستگاه‌های قضایی، تضییع نکردن وقت مردم در راهروهای دادسراهاست. بنابراین زمان رسیدگی به محاکمات باید تا حد امکان تقلیل یابد[۱۰].[۱۱].[۱۲]

منابع

  1. خاکبان، یوسفی، مقاله «عدالت اسلامی»، منظومه فکری امام خمینی

پانویس

  1. ↑ «ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید هر چند به زیان خود یا پدر و مادر و یا نزدیکان (تان) باشد» سوره نساء، آیه ۱۳۵.
  2. ↑ «و نباید دشمنی با گروهی شما را وادارد که دادگری نکنید» سوره مائده، آیه ۸.
  3. ↑ صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۳۶.
  4. ↑ صحیفه امام، ج۱۷، ص۲۳۲.
  5. ↑ صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.
  6. ↑ صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.
  7. ↑ صحیفه امام، ج۱۷، ص۱۳۹.
  8. ↑ صحیفه امام، ج۱۰، ص۲۷۲.
  9. ↑ صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۱۵.
  10. ↑ صحیفه امام، ج۷، ص۲۷۱.
  11. ↑ صحیفه امام، ج۱۶، ص۴۴.
  12. ↑ خاکبان، سلیمان، یوسفی، رقیه، "عدالت اسلامی»، منظومه فکری امام خمینی
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=عدالت_قضایی&oldid=1258889»