کتب اربعه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۷

مقدمه

کتب اربعه به چهار ‌‌کتاب معتبر و مهم و کهن نزد شیعه گفته می‌شود که پایه و مبنای بسیاری از احکام و عقاید و معارف دینی است. این چهار کتاب عبارت‌اند از:

الکافی (الأصول، الفروع و الروضه): تألیف ثقةالاسلام محمد بن یعقوب کلینی (م ۳۲۹ق)؛
من لایحضره الفقیه: تألیف محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق (م ۳۸۱ق)؛
تهذیب الأحکام: تألیف محمد بن حسن طوسی معروف به شیخ طوسی (م ۴۶۰ق) و شیخ الطائفه؛
الإستبصار فیما اختلف من الأخبار: تألیف شیخ طوسی.

اینها مجموعه‌ای از احادیث و اخبار پیامبر (ص) و امامان است که برای استنباط احکام شرعی و بیان عقاید شیعه از آن استفاده می‌شود. این چهار اثر اصلی‌ترین و مهم‌ترین کتاب‌های شیعه امامیه هستند^[۱].

کتب اربعه دربردارنده احادیث گوناگونی است که بزرگان شیعه به تدوین آنها پرداخته‌اند. این چهار کتاب مجموعه‌ای گرد آمده از تلاش‌های گذشتگان شیعه در تدوین حدیث است.

معرفی کتب اربعه

نخست: الکافی

در معرفی این کتاب آمده است: «کتاب کافی یکی از مهمترین کتابهای حدیثی و نخستین کتاب از کتب اربعۀ شیعه است. نویسنده برای تدوین و تألیف این کتاب به شهرها و روستاهای مختلف مناطق جهان اسلام مثل خراسان، ایران، شام، عراق و عربستان مسافرت کرده و با دست یابی به کتاب‌های تألیف شده توسط شاگردان اهل بیت (ع) ـ که به اصول اربعمائة شهرت داشتند ـ به فراگیری حدیث و معارف اهل بیت (ع) پرداخت.

این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همۀ زمینه‌های اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تفسیر و تاریخ، روایات معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد روایات آن برابر و بلکه بیش از همۀ روایات صحاح سته است. کلینی کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: اصول دین «اصول کافی»، فروع دین «فروع کافی»، متفرقه که با عنوان «روضۀ کافی» شناخته شده است^[۲].

دوم: من لا یحضره الفقیه

در معرفی این کتاب آمده است: «یکی از مهمترین منابع و جوامع حدیثی شیعه و دومین کتاب جامع از کتب اربعه است. شیخ صدوق، این کتاب را به درخواست و سفارش استادش ابوعبدالله محمد بن حسن علوی معروف به «نُعمه» در بلخ و متأثر از سبک و روش «کتاب من لا یحضره الطبیب» زکریای رازی نوشته است تا اگر کسی به فقیه و دانشمند مسائل شرعی دسترسی نداشت با وجود این کتاب که کتابی جامع و کامل در باب مسائل و احکام شریعت اسلام است بی‌نیاز باشد^[۳].

سوم: تهذیب الاحکام

در معرفی این کتاب آمده است: «نام کامل این کتاب عبارت است از «تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید»؛ سومین کتاب از «کتب اربعه» به شمار می‌رود که شیخ طوسی آن را برای بر طرف ساختن ابهام‌‌ها و اختلاف‌های ظاهری بین روایات اهل بیت (ع) و نیز برای تثبیت و تقریر معالم دین از طریق روایات اهل بیت (ع)، نوشته است. شیخ طوسی تألیف این کتاب را در سن بیست و پنج سالگی آغاز کرد و همه مطالب و احادیث کتاب الطهاره را در زمان حیات استادش شیخ مفید به پایان برد و بقیه آن را پس از وفات استادش نوشت.

این کتاب علاوه بر احکام فقهی، بخش عمده ای از روایات اخلاقی، اجتماعی، عقیدتی و تاریخی را نیز در بردارد که شیخ طوسی آنها را به طور بسیار ظریف در لابلای ابواب فقهی گنجانده است^[۴].

چهارم: الاستبصار

استبصار یکی از کتب اربعه است که شیخ طوسی آن را نوشته است. این کتاب مدار مراجعه علما و دانشمندان تشیع برای فهم اخبار بوده و هست. واقعیت این است که استبصار بخش اخبار تحلیلی تهذیب الأحکام است. شیخ مواردی را که در تهذیب الأحکام به شرح و توضیح اخبار متعارض پرداخته، در استبصار آورده و فقط در موارد اندکی، عبارات را ویرایش کرده است^[۵].^[۶]

منابع

پانویس

↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص۹۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.
↑ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی
↑ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی
↑ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی
↑ شیخ طوسی، الاستبصار، مقدمه، ج۱، ص۲.
↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۱۶۷-۱۶۸.

[1] اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص۹۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.

[2] پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی

[3] پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی

[4] پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی

[5] شیخ طوسی، الاستبصار، مقدمه، ج۱، ص۲.

[6] اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۱۶۷-۱۶۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{مهدویت/بالا}}
+{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = حدیث | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[کتب اربعه در تاریخ اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}
-{{امامت}}
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[کتب اربعه در حدیث]] | [[کتب اربعه در اخلاق اسلامی]] | [[کتب اربعه در تاریخ اسلامی]]</div>
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
-: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[آبرو (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
-<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-*'''کُتب اربعه:''' به چهار ‌‌کتاب معتبر و مهم و کهن نزد [[شیعه]] گفته می‌شود که پایه و مبنای بسیاری از [[احکام]] و [[عقاید]] و [[معارف دینی]] است. این چهار کتاب عبارتند از: "[[کافی]]" نوشته [[محمد بن یعقوب کلینی]]، متوفای ۳۲۸ ق، "[[تهذیب الاحکام]]" و "[[استبصار]]"، تألیف [[شیخ طوسی]]، متوفای ۴۶۰ ق، "[[من لا یحضره الفقیه]]"، نوشته [[شیخ صدوق]]، متوفای ۳۸۱ ق. این کتاب‌ها مجموعه‌هایی از [[روایات]] [[فقهی]] و [[آداب]] [[دینی]] است و مورد [[رجوع]] [[علمای دین]] در استخراج [[احکام شرعی]] است. [[کافی]] به دو بخش اصول و [[فروع]] تقسیم می‌‌شود و [[اصول کافی]] که دو جلد است، [[روایات]] [[اعتقادی]] و [[اخلاقی]] را دارد<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>.
+کتب اربعه به چهار ‌‌کتاب معتبر و مهم و کهن نزد [[شیعه]] گفته می‌شود که پایه و مبنای بسیاری از [[احکام]] و [[عقاید]] و [[معارف دینی]] است. این چهار کتاب عبارت‌اند از:
+# [[الکافی]] (الأصول، الفروع و الروضه): تألیف ثقةالاسلام [[محمد بن یعقوب کلینی]] (م ۳۲۹ق)؛
+# [[من لایحضره الفقیه]]: تألیف [[محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی]] معروف به [[شیخ صدوق]] (م ۳۸۱ق)؛
+# [[تهذیب الأحکام]]: تألیف [[محمد بن حسن طوسی]] معروف به [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) و [[شیخ الطائفه]]؛
+# [[الإستبصار فیما اختلف من الأخبار]]: تألیف شیخ طوسی.
-==منابع==
+اینها مجموعه‌ای از [[احادیث]] و [[اخبار]] [[پیامبر]] {{صل}} و [[امامان]] است که برای [[استنباط]] [[احکام شرعی]] و بیان عقاید شیعه از آن استفاده می‌شود. این چهار اثر اصلی‌ترین و مهم‌ترین کتاب‌های [[شیعه امامیه]] هستند<ref>[[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص۹۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>.
-* [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
-==پانویس==
-{{پانویس2}}
+کتب اربعه دربردارنده احادیث گوناگونی است که بزرگان شیعه به تدوین آنها پرداخته‌اند. این چهار کتاب مجموعه‌ای گرد آمده از تلاش‌های گذشتگان شیعه در تدوین حدیث است.
+== معرفی کتب اربعه ==
+=== نخست: الکافی ===
+{{اصلی|الکافی (کتاب)}}
+در معرفی این کتاب آمده است: «[[کتاب کافی]] یکی از مهمترین کتابهای [[حدیثی]] و نخستین کتاب از کتب اربعۀ [[شیعه]] است. نویسنده برای تدوین و تألیف این کتاب به [[شهرها]] و روستاهای مختلف مناطق [[جهان اسلام]] مثل [[خراسان]]، [[ایران]]، [[شام]]، [[عراق]] و [[عربستان]] [[مسافرت]] کرده و با دست یابی به کتاب‌های تألیف شده توسط شاگردان [[اهل بیت]] {{ع}} ـ که به اصول اربعمائة [[شهرت]] داشتند ـ به فراگیری [[حدیث]] و معارف اهل بیت {{ع}} پرداخت.
+این کتاب در واقع نخستین کتابی است که به صورت جامع در همۀ زمینه‌های [[اعتقادی]]، [[فقهی]]، [[اخلاقی]]، [[تفسیر]] و [[تاریخ]]، روایات معتبر را جمع کرده است. به طوری که تعداد [[روایات]] آن برابر و بلکه بیش از همۀ روایات [[صحاح سته]] است. [[کلینی]] کتاب خود را در سه بخش عمده مرتب کرده است: [[اصول دین]] «[[اصول کافی]]»، [[فروع دین]] «[[فروع کافی]]»، متفرقه که با عنوان «روضۀ کافی» شناخته شده است<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=249263&catid=24114&start=1&pageindex=0 پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی]</ref>.
+=== دوم: من لا یحضره الفقیه ===
+{{اصلی|من لا یحضره الفقیه (کتاب)}}
+در معرفی این کتاب آمده است: «یکی از مهمترین منابع و [[جوامع حدیثی شیعه]] و دومین کتاب جامع از کتب اربعه است. [[شیخ صدوق]]، این کتاب را به درخواست و سفارش استادش ابوعبدالله محمد بن حسن علوی معروف به «نُعمه» در بلخ و متأثر از سبک و روش «کتاب من لا یحضره الطبیب» زکریای رازی نوشته است تا اگر کسی به [[فقیه]] و دانشمند مسائل [[شرعی]] دسترسی نداشت با وجود این کتاب که کتابی جامع و کامل در باب مسائل و [[احکام شریعت]] [[اسلام]] است بی‌نیاز باشد<ref>[https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=249267&typeinfo=23&catid=24114 پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت الله مکارم شیرازی]</ref>.
+=== سوم: تهذیب الاحکام ===
+{{اصلی|تهذیب الاحکام (کتاب)}}
+در معرفی این کتاب آمده است: «نام کامل این کتاب عبارت است از «[[تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید]]»؛ سومین کتاب از «[[کتب اربعه]]» به شمار می‌رود که [[شیخ طوسی]] آن را برای بر طرف ساختن ابهام‌‌ها و اختلاف‌های ظاهری بین روایات اهل بیت {{ع}} و نیز برای تثبیت و تقریر معالم [[دین]] از طریق روایات اهل بیت {{ع}}، نوشته است. شیخ طوسی تألیف این کتاب را در سن بیست و پنج سالگی آغاز کرد و همه مطالب و [[احادیث]] کتاب الطهاره را در [[زمان]] [[حیات]] استادش [[شیخ مفید]] به پایان برد و بقیه آن را پس از [[وفات]] استادش نوشت.
+این کتاب علاوه بر [[احکام فقهی]]، بخش عمده ای از روایات اخلاقی، [[اجتماعی]]، [[عقیدتی]] و [[تاریخی]] را نیز در بردارد که شیخ طوسی آنها را به طور بسیار ظریف در لابلای ابواب فقهی گنجانده است<ref>[https://makarem.ir/maaref/l/0408806 پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی]</ref>.
+=== چهارم: الاستبصار ===
+{{اصلی|الاستبصار فیما اختلف فیه الاخبار (کتاب)}}
+استبصار یکی از کتب اربعه است که [[شیخ طوسی]] آن را نوشته است. این کتاب مدار مراجعه [[علما]] و دانشمندان [[تشیع]] برای فهم [[اخبار]] بوده و هست. واقعیت این است که استبصار بخش اخبار تحلیلی تهذیب الأحکام است. شیخ مواردی را که در تهذیب الأحکام به شرح و توضیح اخبار متعارض پرداخته، در استبصار آورده و فقط در موارد اندکی، عبارات را ویرایش کرده است<ref>شیخ طوسی، الاستبصار، مقدمه، ج۱، ص۲.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۱۶۷-۱۶۸.</ref>
+== منابع ==
+{{منابع}}
+# [[پرونده:1100516.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|'''درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه''']]
+# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
+{{پایان منابع}}
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
+[[رده:حدیث]]
 [[رده:مدخل]]
-[[رده:کتب اربعه]]