حکومت جهانی امام مهدی در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←مقدمه) |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = حکومت جهانی | | موضوع مرتبط = حکومت جهانی امام مهدی | ||
| عنوان مدخل = حکومت جهانی امام مهدی | | عنوان مدخل = حکومت جهانی امام مهدی | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[حکومت جهانی امام مهدی در قرآن]] - [[حکومت جهانی امام مهدی در حدیث]] - [[حکومت جهانی امام مهدی در معارف مهدویت]] - [[حکومت جهانی امام مهدی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[حکومت جهانی امام مهدی از نگاه برون دینی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = امام مهدی (پرسش) | ||
}} | }} | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
تعبیرهایی که در [[روایات]] در مورد [[دولت]] و [[حکومت]] [[امام مهدی]]{{ع}} آمده چنین است: | تعبیرهایی که در [[روایات]] در مورد [[دولت]] و [[حکومت]] [[امام مهدی]] {{ع}} آمده چنین است: | ||
#"[[دولت جهانی]]" که اشاره به قلمرو حکومت دارد؛ | #"[[دولت جهانی]]" که اشاره به قلمرو حکومت دارد؛ | ||
#"دولت [[عدالت]]" که اشاره به بسط عدالت در [[زمان]] [[حاکمیت]] این دولت دارد؛ | #"دولت [[عدالت]]" که اشاره به بسط عدالت در [[زمان]] [[حاکمیت]] این دولت دارد؛ | ||
#"[[دولت کریمه]]" که اشاره به محوریت [[کرامت انسان]] در این دولت دارد و به‌طور مشخص بیان شده که کرامت‌مداری یعنی [[عزّت]] [[اسلام]] و [[مسلمین]] از یک سو و [[ذلت]] و [[نفاق]] و [[منافقان]] از سوی دیگر؛ | #"[[دولت کریمه]]" که اشاره به محوریت [[کرامت انسان]] در این دولت دارد و به‌طور مشخص بیان شده که کرامت‌مداری یعنی [[عزّت]] [[اسلام]] و [[مسلمین]] از یک سو و [[ذلت]] و [[نفاق]] و [[منافقان]] از سوی دیگر؛ | ||
#" | #"دولت صالحان" که اشاره به [[صالح]] بودن [[زمامداران]] آن است؛ | ||
#" | #"دولت حق" که اشاره به [[حق‌مداری]] این دولت و نتیجه آن یعنی بسط [[حق]] و رفع [[باطل]] است؛ | ||
#"دولت [[مستضعفان]]" که اشاره به حاکمیت یافتن کسانی دارد که از سوی | #"دولت [[مستضعفان]]" که اشاره به حاکمیت یافتن کسانی دارد که از سوی صاحبان زر و زور و تزویر به [[استضعاف]] کشیده شده‌اند؛ | ||
#"دولت [[امنیت]]" که اشاره به | #"دولت [[امنیت]]" که اشاره به امنیت فراگیر در آن دولت است؛ [[امنیتی]] که هم [[اجتماعی]] است و هم [[ایمانی]]؛ | ||
#"دولت [[رفاه]]" که اشاره به فراگیری رفاه در پهنه [[زمین]] است و.... | #"دولت [[رفاه]]" که اشاره به فراگیری رفاه در پهنه [[زمین]] است و... . | ||
یکی دیگر از تعبیرهایی که از [[دولت مهدوی]] شده ولی کمتر مورد توجه قرار گرفته، تعبیر "[[آخرین دولت]]" است. این تعبیر در کلمات [[نورانی]] [[معصومین|معصومان]]{{عم}} وجود دارد. [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرمایند: {{متن حدیث|دَوْلَتُنَا آخِرُ الدُّوَلِ}}<ref>غیبة طوسى، ص۴۷۲.</ref>، | یکی دیگر از تعبیرهایی که از [[دولت مهدوی]] شده ولی کمتر مورد توجه قرار گرفته، تعبیر "[[آخرین دولت]]" است. این تعبیر در کلمات [[نورانی]] [[معصومین|معصومان]] {{عم}} وجود دارد. [[امام باقر]] {{ع}} می‌فرمایند: {{متن حدیث|دَوْلَتُنَا آخِرُ الدُّوَلِ}}<ref>غیبة طوسى، ص۴۷۲.</ref>، دولت ما آخرین دولت است. سپس در پایان [[کلام]] خویش می‌فرمایند: {{متن حدیث|وَ هُوَ قَوْلُ الله عَزَّ وَ جَل: {{متن قرآن|وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ}}<ref>سوره اعراف، ۱۲۸. </ref>}} و این همان سخن [[خداوند]] است که می‌فرماید: عاقبت از آن [[پرهیزکاران]] است. | ||
[[اهل بیت]]{{عم}} از دولت [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به‌عنوان "آخرین دولت" یاد کرده‌اند. اکنون دو سؤال مطرح است: آخرین دولت بودن به چه معنا است؟ علت آخرین بودن دولت امام مهدی|حضرت مهدی{{ع}} چیست؟ وقتی می‌گوییم حکومت امام مهدی|حضرت مهدی{{ع}} آخرین دولت است، هم به این معنی است که آخرین و مترقی‌ترین [[اندیشه]] در باب حکومت و [[زمامداری]] است و هم به این معنی است که پس از آن دولت دیگری حاکمیت نمی‌یابد و تا [[پایان تاریخ]] ادامه می‌یابد. [[امام باقر]]{{ع}} به دنبال اینکه می‌فرمایند " | [[اهل بیت]] {{عم}} از دولت [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} به‌عنوان "آخرین دولت" یاد کرده‌اند. اکنون دو سؤال مطرح است: آخرین دولت بودن به چه معنا است؟ علت آخرین بودن دولت امام مهدی|حضرت مهدی {{ع}} چیست؟ وقتی می‌گوییم حکومت امام مهدی|حضرت مهدی {{ع}} آخرین دولت است، هم به این معنی است که آخرین و مترقی‌ترین [[اندیشه]] در باب حکومت و [[زمامداری]] است و هم به این معنی است که پس از آن دولت دیگری حاکمیت نمی‌یابد و تا [[پایان تاریخ]] ادامه می‌یابد. [[امام باقر]] {{ع}} به دنبال اینکه می‌فرمایند "دولت ما [[آخرین دولت]] است"، چنین ادامه می‌دهند: هیچ [[خاندان]] دارای [[حکومتی]] باقی نمی‌ماند، مگر اینکه قبل از ما به [[حکومت]] می‌رسند<ref>غیبة طوسى، ص۴۷۲.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} نیز در همین رابطه می‌فرمایند: این امر (حکومت ما [[اهل بیت]]) فرا نمی‌رسد تا اینکه همه گروه‌ها بر [[مردم]] حکومت کرده باشند... آن‌گاه [[امام مهدی|قائم]] {{ع}} [[قیام]] می‌کند و [[حق]] و [[عدالت]] را برپا می‌دارد<ref>غیبة نعمانى، ص۲۷۴.</ref>. | ||
در برخی از روایاتی که در آنها مسأله آخرین دولت بودن حکومت [[امام مهدی]]{{ع}} مطرح شده، علت آن نیز تبیین شده است. مثلا امام باقر{{ع}} پس از آنکه می‌فرمایند دولت ما آخرین دولت است و پیش از آن، همه [[صاحبان قدرت]] و [[اندیشه]] به حکومت می‌رسند، در بیان علت آن می‌فرمایند: "... تا وقتی شیوه حکومت ما را دیدند، نگویند: اگر ما هم به حکومت می‌رسیدیم، به شیوه اینان [[رفتار]] می‌کردیم"<ref>کافى، ج ۱، ص۴۰۷.</ref>. | در برخی از روایاتی که در آنها مسأله آخرین دولت بودن حکومت [[امام مهدی]] {{ع}} مطرح شده، علت آن نیز تبیین شده است. مثلا امام باقر {{ع}} پس از آنکه می‌فرمایند دولت ما آخرین دولت است و پیش از آن، همه [[صاحبان قدرت]] و [[اندیشه]] به حکومت می‌رسند، در بیان علت آن می‌فرمایند: "... تا وقتی شیوه حکومت ما را دیدند، نگویند: اگر ما هم به حکومت می‌رسیدیم، به شیوه اینان [[رفتار]] می‌کردیم"<ref>کافى، ج ۱، ص۴۰۷.</ref>. | ||
همچنین امام صادق{{ع}} پس از آنکه می‌فرمایند پیش از برقراری دولت ما همه گروه‌ها به حکومت می‌رسند، علت این تقدم و تأخر را چنین بیان می‌دارند: "تا کسی نگوید: اگر ما هم به حکومت می‌رسیدیم به عدالت رفتار می‌کردیم"<ref>غیبة طوسى، ص۴۷۲. </ref>. | همچنین امام صادق {{ع}} پس از آنکه می‌فرمایند پیش از برقراری دولت ما همه گروه‌ها به حکومت می‌رسند، علت این تقدم و تأخر را چنین بیان می‌دارند: "تا کسی نگوید: اگر ما هم به حکومت می‌رسیدیم به عدالت رفتار می‌کردیم"<ref>غیبة طوسى، ص۴۷۲. </ref>. | ||
از مجموع این دو [[حدیث]] چنین برمی‌آید که علت تأخر [[دولت]] [[امامت]]، اتمام [[حجت]] [[تاریخی]] و عملی است. باید [[بشر]] به تجربه دریابد که راه عدالت جز از طریق اهل بیت نمی‌گذرد و [[برقراری عدالت]] جز به دست مردان عدالت‌پیشه و [[امامان]] [[معصوم]]{{عم}} ممکن نیست. تبیین این [[حقیقت]] در گرو توجه به این سه امر است: | از مجموع این دو [[حدیث]] چنین برمی‌آید که علت تأخر [[دولت]] [[امامت]]، اتمام [[حجت]] [[تاریخی]] و عملی است. باید [[بشر]] به تجربه دریابد که راه عدالت جز از طریق اهل بیت نمی‌گذرد و [[برقراری عدالت]] جز به دست مردان عدالت‌پیشه و [[امامان]] [[معصوم]] {{عم}} ممکن نیست. تبیین این [[حقیقت]] در گرو توجه به این سه امر است: | ||
#نخست؛ عدالت مهم‌ترین نیاز [[بشریت]] است. | # نخست؛ عدالت مهم‌ترین نیاز [[بشریت]] است. | ||
#دوم؛ | # دوم؛ اجرای عدالت نیاز به مردان [[عادل]] دارد؛ هر دستی توان عدالت‌گستری ندارد. | ||
#سوم؛ عدالت‌گستری نیاز به عدالت‌پذیری دارد. بدون عدالت‌پذیری، اجرای عدالت ممکن نیست. اگر [[امام]] | # سوم؛ عدالت‌گستری نیاز به عدالت‌پذیری دارد. بدون عدالت‌پذیری، اجرای عدالت ممکن نیست. اگر [[امام]] عدالت‌گستر وجود داشته باشد، ولی [[امت]] عدالت‌پذیر وجود نداشته باشد، عملیات عدالت‌گستری با [[شکست]] مواجه می‌شود<ref>نشریه موعود، شماره ۳۶، ص۲۳</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۳۶.</ref> | ||
[[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: "[[دولت]] او آخرین و [[بهترین]] دولت‌هاست، پس از پایان همه [[دولت‌ها]] می‌آید. هیچ خاندانی نیست که حکومتی برای آن تصوّر باشد، جز اینکه پیش از او به [[حکومت]] می‌رسد، تا هنگامی که ما به [[قدرت]] رسیدیم کسی نگوید که اگر ما نیز به [[قدرت]] رسیدیم، این‌چنین [[رفتار]] می‌کردیم و این است معنای [[کلام]] [[خدا]] که فرمود: {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ}}<ref>ارشاد مفید، ص ۳۴۴؛ المحجة البیضاء، ج ۴، ص ۳۳۶.</ref>. در [[حدیث]] دیگری از حضرتش آمده است: "میان [[وفات]] [[قائم]] و آغاز [[رستاخیز]] چهل روز فاصله است"<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۵؛ ارشاد مفید، ص ۳۴۵.</ref>. | [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: "[[دولت]] او آخرین و [[بهترین]] دولت‌هاست، پس از پایان همه [[دولت‌ها]] می‌آید. هیچ خاندانی نیست که حکومتی برای آن تصوّر باشد، جز اینکه پیش از او به [[حکومت]] می‌رسد، تا هنگامی که ما به [[قدرت]] رسیدیم کسی نگوید که اگر ما نیز به [[قدرت]] رسیدیم، این‌چنین [[رفتار]] می‌کردیم و این است معنای [[کلام]] [[خدا]] که فرمود: {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ}}<ref>ارشاد مفید، ص ۳۴۴؛ المحجة البیضاء، ج ۴، ص ۳۳۶.</ref>. در [[حدیث]] دیگری از حضرتش آمده است: "میان [[وفات]] [[قائم]] و آغاز [[رستاخیز]] چهل روز فاصله است"<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۵؛ ارشاد مفید، ص ۳۴۵.</ref>. | ||
در مورد روزهای پس از [[شهادت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، [[امام صادق]] {{ع}} آورده است: "در [[توبه]] بسته می‌شود و به کسی که پیش از آن [[ایمان]] نیاورده باشد و در ایمانش خیری کسب نکرده باشد، دیگر [[ایمان آوردن]] سودی نمی‌بخشد. آنها بدترین [[مردمان]] هستند"<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۷.</ref>. همچنین حضرتش می‌فرمایند: "پایان یافتن [[سلطنت]] او از نشانه‌های [[رستاخیز]] است، چنان‌که [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ}}<ref>سوره زخرف، ۶۱.</ref>؛ یعنی او هشدار و نشانه [[رستاخیز]] است<ref>ینابیع المودّه، ج ۳، ص ۱۳۶.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۹۲.</ref> | در مورد روزهای پس از [[شهادت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، [[امام صادق]] {{ع}} آورده است: "در [[توبه]] بسته می‌شود و به کسی که پیش از آن [[ایمان]] نیاورده باشد و در ایمانش خیری کسب نکرده باشد، دیگر [[ایمان آوردن]] سودی نمی‌بخشد. آنها بدترین [[مردمان]] هستند"<ref>بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۷.</ref>. همچنین حضرتش می‌فرمایند: "پایان یافتن [[سلطنت]] او از نشانه‌های [[رستاخیز]] است، چنان‌که [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ}}<ref>سوره زخرف، ۶۱.</ref>؛ یعنی او هشدار و نشانه [[رستاخیز]] است<ref>ینابیع المودّه، ج ۳، ص ۱۳۶.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۹۲.</ref> | ||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
[[رده:حکومت]] | [[رده:حکومت]] | ||
[[رده:حکومت امام مهدی]] | [[رده:حکومت امام مهدی]] | ||
[[رده:مدخل موعودنامه]] | [[رده:مدخل موعودنامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حکومت جهانی امام مهدی است. حکومت جهانی امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حکومت جهانی امام مهدی در قرآن - حکومت جهانی امام مهدی در حدیث - حکومت جهانی امام مهدی در معارف مهدویت - حکومت جهانی امام مهدی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - حکومت جهانی امام مهدی از نگاه برون دینی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
تعبیرهایی که در روایات در مورد دولت و حکومت امام مهدی (ع) آمده چنین است:
- "دولت جهانی" که اشاره به قلمرو حکومت دارد؛
- "دولت عدالت" که اشاره به بسط عدالت در زمان حاکمیت این دولت دارد؛
- "دولت کریمه" که اشاره به محوریت کرامت انسان در این دولت دارد و به‌طور مشخص بیان شده که کرامت‌مداری یعنی عزّت اسلام و مسلمین از یک سو و ذلت و نفاق و منافقان از سوی دیگر؛
- "دولت صالحان" که اشاره به صالح بودن زمامداران آن است؛
- "دولت حق" که اشاره به حق‌مداری این دولت و نتیجه آن یعنی بسط حق و رفع باطل است؛
- "دولت مستضعفان" که اشاره به حاکمیت یافتن کسانی دارد که از سوی صاحبان زر و زور و تزویر به استضعاف کشیده شده‌اند؛
- "دولت امنیت" که اشاره به امنیت فراگیر در آن دولت است؛ امنیتی که هم اجتماعی است و هم ایمانی؛
- "دولت رفاه" که اشاره به فراگیری رفاه در پهنه زمین است و... .
یکی دیگر از تعبیرهایی که از دولت مهدوی شده ولی کمتر مورد توجه قرار گرفته، تعبیر "آخرین دولت" است. این تعبیر در کلمات نورانی معصومان (ع) وجود دارد. امام باقر (ع) می‌فرمایند: «دَوْلَتُنَا آخِرُ الدُّوَلِ»[۱]، دولت ما آخرین دولت است. سپس در پایان کلام خویش می‌فرمایند: «وَ هُوَ قَوْلُ الله عَزَّ وَ جَل: ﴿وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ﴾[۲]» و این همان سخن خداوند است که می‌فرماید: عاقبت از آن پرهیزکاران است.
اهل بیت (ع) از دولت حضرت مهدی (ع) به‌عنوان "آخرین دولت" یاد کرده‌اند. اکنون دو سؤال مطرح است: آخرین دولت بودن به چه معنا است؟ علت آخرین بودن دولت امام مهدی|حضرت مهدی (ع) چیست؟ وقتی می‌گوییم حکومت امام مهدی|حضرت مهدی (ع) آخرین دولت است، هم به این معنی است که آخرین و مترقی‌ترین اندیشه در باب حکومت و زمامداری است و هم به این معنی است که پس از آن دولت دیگری حاکمیت نمی‌یابد و تا پایان تاریخ ادامه می‌یابد. امام باقر (ع) به دنبال اینکه می‌فرمایند "دولت ما آخرین دولت است"، چنین ادامه می‌دهند: هیچ خاندان دارای حکومتی باقی نمی‌ماند، مگر اینکه قبل از ما به حکومت می‌رسند[۳]. امام صادق (ع) نیز در همین رابطه می‌فرمایند: این امر (حکومت ما اهل بیت) فرا نمی‌رسد تا اینکه همه گروه‌ها بر مردم حکومت کرده باشند... آن‌گاه قائم (ع) قیام می‌کند و حق و عدالت را برپا می‌دارد[۴].
در برخی از روایاتی که در آنها مسأله آخرین دولت بودن حکومت امام مهدی (ع) مطرح شده، علت آن نیز تبیین شده است. مثلا امام باقر (ع) پس از آنکه می‌فرمایند دولت ما آخرین دولت است و پیش از آن، همه صاحبان قدرت و اندیشه به حکومت می‌رسند، در بیان علت آن می‌فرمایند: "... تا وقتی شیوه حکومت ما را دیدند، نگویند: اگر ما هم به حکومت می‌رسیدیم، به شیوه اینان رفتار می‌کردیم"[۵].
همچنین امام صادق (ع) پس از آنکه می‌فرمایند پیش از برقراری دولت ما همه گروه‌ها به حکومت می‌رسند، علت این تقدم و تأخر را چنین بیان می‌دارند: "تا کسی نگوید: اگر ما هم به حکومت می‌رسیدیم به عدالت رفتار می‌کردیم"[۶].
از مجموع این دو حدیث چنین برمی‌آید که علت تأخر دولت امامت، اتمام حجت تاریخی و عملی است. باید بشر به تجربه دریابد که راه عدالت جز از طریق اهل بیت نمی‌گذرد و برقراری عدالت جز به دست مردان عدالت‌پیشه و امامان معصوم (ع) ممکن نیست. تبیین این حقیقت در گرو توجه به این سه امر است:
- نخست؛ عدالت مهم‌ترین نیاز بشریت است.
- دوم؛ اجرای عدالت نیاز به مردان عادل دارد؛ هر دستی توان عدالت‌گستری ندارد.
- سوم؛ عدالت‌گستری نیاز به عدالت‌پذیری دارد. بدون عدالت‌پذیری، اجرای عدالت ممکن نیست. اگر امام عدالت‌گستر وجود داشته باشد، ولی امت عدالت‌پذیر وجود نداشته باشد، عملیات عدالت‌گستری با شکست مواجه می‌شود[۷].[۸]
امام صادق (ع) می‌فرمایند: "دولت او آخرین و بهترین دولت‌هاست، پس از پایان همه دولت‌ها می‌آید. هیچ خاندانی نیست که حکومتی برای آن تصوّر باشد، جز اینکه پیش از او به حکومت می‌رسد، تا هنگامی که ما به قدرت رسیدیم کسی نگوید که اگر ما نیز به قدرت رسیدیم، این‌چنین رفتار می‌کردیم و این است معنای کلام خدا که فرمود: ﴿وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ﴾[۹]. در حدیث دیگری از حضرتش آمده است: "میان وفات قائم و آغاز رستاخیز چهل روز فاصله است"[۱۰].
در مورد روزهای پس از شهادت حضرت مهدی (ع)، امام صادق (ع) آورده است: "در توبه بسته می‌شود و به کسی که پیش از آن ایمان نیاورده باشد و در ایمانش خیری کسب نکرده باشد، دیگر ایمان آوردن سودی نمی‌بخشد. آنها بدترین مردمان هستند"[۱۱]. همچنین حضرتش می‌فرمایند: "پایان یافتن سلطنت او از نشانه‌های رستاخیز است، چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ﴾[۱۲]؛ یعنی او هشدار و نشانه رستاخیز است[۱۳].[۱۴]
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ غیبة طوسى، ص۴۷۲.
- ↑ سوره اعراف، ۱۲۸.
- ↑ غیبة طوسى، ص۴۷۲.
- ↑ غیبة نعمانى، ص۲۷۴.
- ↑ کافى، ج ۱، ص۴۰۷.
- ↑ غیبة طوسى، ص۴۷۲.
- ↑ نشریه موعود، شماره ۳۶، ص۲۳
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۶.
- ↑ ارشاد مفید، ص ۳۴۴؛ المحجة البیضاء، ج ۴، ص ۳۳۶.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۵؛ ارشاد مفید، ص ۳۴۵.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۷.
- ↑ سوره زخرف، ۶۱.
- ↑ ینابیع المودّه، ج ۳، ص ۱۳۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۹۲.