احکام الهی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۷ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۳۳

احکام شرعی به دو دسته، احکام تکلیفی و احکام وضعی، تقسیم می‌شوند:

احکام تکلیفی

همان بایدها و نبایدها هستند که به‌طور مستقیم به فعل فرد مربوط می‌شوند و موضوع آنها انجام یا ترک فعل است.

حکم تکلیفی به پنج نوع واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح تقسیم می‌شود. امام(ع) در فرازهایی به برخی احکام الهی و بیان فلسفه آنها نظر داشته‌اند: نماز به منزله قربانی هر پرهیزکاری است و حج، جهاد هر ناتوان. هر چیز را زکاتی است، زکات بدن، روزه است و جهاد زن، نیکوداشتن شویش^[۱]. هم‌چنین در بیان فلسفه برخی واجبات و محرمات نیز اشاراتی دارد، چنان‌که می‌فرماید: خداوند ایمان را برای پالایش از شرک واجب کرد، نماز را برای دوری خود از خودبینی و خودپسندی، زکات را برای گشایش روزی، روزه را برای آزمایش خلوص بندگان، حجّ را برای تقویت دین، جهاد را برای عزّت و شکست‌ناپذیری اسلام، امر به معروف را برای مصلحت توده، نهی از منکر را برای بازداشتن نادانان، پیوند با خویشان را برای رویش نسل، قصاص را برای حفاظت از خون‌ریزی، اجرای حدود الهی را برای جلوگیری از گناهان، ترک شراب‌خواری را برای نگه‌داری عقل، دوری از دزدی را برای ضرورت پاک‌دامنی، ترک آلودگیِ دامن را برای حفظ خاندان و تبار، ترک هم‌جنس‌بازی را برای حفظ نسل، به قانون گواهی دادن را برای کشف مطالب انکارشده، ترک دروغ را برای بزرگ‌داشت و احترام راست‌گویی، سلام را برای امنیّت از ترس‌ها، امامت را برای سامان دادن امّت و اطاعت را برای تحقّق امامت^[۲]^[۳].

احکام وضعی

حکم وضعی، حکمی است که حالت یک چیز یا انجام عمل یا ترک آن را تبیین می‌کند. این موضوع گاه به‌طور مستقیم به فرد مکلّف مربوط نیست، بلکه موضوع احکام تکلیفی قرار می‌گیرد و گاه ممکن است به اشیای خارجی مربوط باشد، مانند احکام نجاست و طهارت، خرید و فروش و...^[۴].
امام علی(ع) در نهج البلاغه گاه به مواردی اشاره داشته‌اند که مبنای فقها در اجتهاد قرار گرفته است. از آن جهت می‌توان به موضوع زکات^[۵]، انفاق^[۶] و تحریم بردن حاجت نزد غیر مؤمن^[۷]، جهاد اکبر^[۸] و جهاد با دشمن^[۹]، امر به معروف و نهی از منکر^[۱۰]، قضا^[۱۱]، ناسخ و منسوخ^[۱۲] و تجارت^[۱۳] اشاره کرد^[۱۴].
پس ای بندگان خدا، از خدا بپرهیزید (سخن بی‌جا نگویید و کار ناشایسته نکنید) و از خدا به‌سوی خدا بگریزید (از خشم او در پناه رحمتش و از عذاب او در پناه آمرزشش و از عدل او در پناه فضلش) و در راه واضح و روشنی که پیش روی شما قرار داده (راه راست شریعت) بروید. قیام کنید به چیزی که مکلّف کرده است شما را (به انجام اوامر شرعیّه) پس (چون به دستورات الهی رفتار کردید و اوامر شرعیّه را انجام دادید) اگر در دنیا رستگار نشدید، علی ضامن فیروزی و رستگاری شما در آخرت است^[۱۵]^[۱۶].

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱: «"الصَّلَاةُ قُرْبَانُ كُلِّ تَقِيٍّ، وَ الْحَجُّ جِهَادُ كُلِّ ضَعِيفٍ، وَ لِكُلِّ شَيْءٍ زَكَاةٌ وَ زَكَاةُ الْبَدَنِ [الصَّوْمُ] الصِّيَامُ، وَ جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ"»
↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴: «"فَرَضَ اللَّهُ الْإِيمَانَ تَطْهِيراً مِنَ الشِّرْكِ، وَ الصَّلَاةَ تَنْزِيهاً عَنِ الْكِبْرِ، وَ الزَّكَاةَ تَسْبِيباً لِلرِّزْقِ، وَ الصِّيَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ، وَ الْحَجَّ [تَقْوِيَةً] تَقْرِبَةً لِلدِّينِ، وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَامِ، وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوَامِّ، وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ رَدْعاً لِلسُّفَهَاءِ، وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْمَاةً لِلْعَدَدِ، وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ، وَ إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاماً لِلْمَحَارِمِ، وَ تَرْكَ شُرْبِ الْخَمْرِ تَحْصِيناً لِلْعَقْلِ، وَ مُجَانَبَةَ السَّرِقَةِ إِيجَاباً لِلْعِفَّةِ، وَ تَرْكَ الزِّنَى [الزِّنَا] تَحْصِيناً لِلنَّسَبِ، وَ تَرْكَ اللِّوَاطِ تَكْثِيراً لِلنَّسْلِ، وَ الشَّهَادَاتِ اسْتِظْهَاراً عَلَى الْمُجَاحَدَاتِ، وَ تَرْكَ الْكَذِبِ تَشْرِيفاً لِلصِّدْقِ، وَ السَّلَامَ أَمَاناً مِنَ الْمَخَاوِفِ، وَ الْأَمَانَةَ [الْإِمَامَةِ] نِظَاماً لِلْأُمَّةِ، وَ الطَّاعَةَ تَعْظِيماً لِلْإِمَامَةِ"»
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 499.
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 500.
↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۸
↑ نهج البلاغه، حکمت ‌های ۶۶ و ۲۵۸
↑ نهج البلاغه، حکمت ۴۱۹
↑ وسائل الشیعه، احادیث، ۴، ۵، ۹، ۱۰، ۱۱و...
↑ خطبه‌های ۶۰ و ۱۲۴
↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۷۵
↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳ و خطبه ۱۸
↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳
↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 500.
↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۴
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 500.

[1] نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱: «"الصَّلَاةُ قُرْبَانُ كُلِّ تَقِيٍّ، وَ الْحَجُّ جِهَادُ كُلِّ ضَعِيفٍ، وَ لِكُلِّ شَيْءٍ زَكَاةٌ وَ زَكَاةُ الْبَدَنِ [الصَّوْمُ] الصِّيَامُ، وَ جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ"»

[2] نهج البلاغه، حکمت ۲۴۴: «"فَرَضَ اللَّهُ الْإِيمَانَ تَطْهِيراً مِنَ الشِّرْكِ، وَ الصَّلَاةَ تَنْزِيهاً عَنِ الْكِبْرِ، وَ الزَّكَاةَ تَسْبِيباً لِلرِّزْقِ، وَ الصِّيَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ، وَ الْحَجَّ [تَقْوِيَةً] تَقْرِبَةً لِلدِّينِ، وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَامِ، وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوَامِّ، وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ رَدْعاً لِلسُّفَهَاءِ، وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْمَاةً لِلْعَدَدِ، وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ، وَ إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاماً لِلْمَحَارِمِ، وَ تَرْكَ شُرْبِ الْخَمْرِ تَحْصِيناً لِلْعَقْلِ، وَ مُجَانَبَةَ السَّرِقَةِ إِيجَاباً لِلْعِفَّةِ، وَ تَرْكَ الزِّنَى [الزِّنَا] تَحْصِيناً لِلنَّسَبِ، وَ تَرْكَ اللِّوَاطِ تَكْثِيراً لِلنَّسْلِ، وَ الشَّهَادَاتِ اسْتِظْهَاراً عَلَى الْمُجَاحَدَاتِ، وَ تَرْكَ الْكَذِبِ تَشْرِيفاً لِلصِّدْقِ، وَ السَّلَامَ أَمَاناً مِنَ الْمَخَاوِفِ، وَ الْأَمَانَةَ [الْإِمَامَةِ] نِظَاماً لِلْأُمَّةِ، وَ الطَّاعَةَ تَعْظِيماً لِلْإِمَامَةِ"»

[3] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 499.

[4] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 500.

[5] نهج البلاغه، حکمت ۱۳۸

[6] نهج البلاغه، حکمت ‌های ۶۶ و ۲۵۸

[7] نهج البلاغه، حکمت ۴۱۹

[8] وسائل الشیعه، احادیث، ۴، ۵، ۹، ۱۰، ۱۱و...

[9] خطبه‌های ۶۰ و ۱۲۴

[10] نهج البلاغه، حکمت ۳۷۵

[11] نهج البلاغه، نامه ۵۳ و خطبه ۱۸

[12] نهج البلاغه، نامه ۵۳

[13] نهج البلاغه، نامه ۵۳

[14] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 500.

[15] نهج البلاغه، خطبه ۲۴

[16] دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 500.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 *[[امام علی]]{{ع}} در [[نهج البلاغه]] گاه به مواردی اشاره داشته‌اند که مبنای [[فقها]] در [[اجتهاد]] قرار گرفته است. از آن جهت می‌توان به موضوع [[زکات]]<ref>نهج البلاغه، حکمت  ۱۳۸</ref>، [[انفاق]]<ref>نهج البلاغه، حکمت ‌های ۶۶ و ۲۵۸</ref> و [[تحریم]] بردن [[حاجت]] نزد غیر [[مؤمن]]<ref>نهج البلاغه، حکمت  ۴۱۹</ref>، [[جهاد اکبر]]<ref>وسائل الشیعه، احادیث، ۴، ۵، ۹، ۱۰، ۱۱و...</ref> و [[جهاد]] با [[دشمن]]<ref>خطبه‌های ۶۰ و ۱۲۴</ref>، [[امر به معروف و نهی از منکر]]<ref>نهج البلاغه، حکمت  ۳۷۵</ref>، [[قضا]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳ و خطبه ۱۸</ref>، [[ناسخ و منسوخ]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref> و [[تجارت]]<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳</ref> اشاره کرد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 500.</ref>.
 *پس ای [[بندگان خدا]]، از [[خدا]] بپرهیزید (سخن بی‌جا نگویید و کار ناشایسته نکنید) و از [[خدا]] به‌سوی [[خدا]] بگریزید (از [[خشم]] او در [[پناه]] رحمتش و از [[عذاب]] او در [[پناه]] آمرزشش و از [[عدل]] او در [[پناه]] فضلش) و در راه واضح و روشنی که پیش روی شما قرار داده (راه راست [[شریعت]]) بروید. [[قیام]] کنید به چیزی که مکلّف کرده است شما را (به انجام [[اوامر]] شرعیّه) پس (چون به [[دستورات الهی]] [[رفتار]] کردید و [[اوامر]] شرعیّه را انجام دادید) اگر در [[دنیا]] [[رستگار]] نشدید، [[علی]] ضامن فیروزی و [[رستگاری]] شما در [[آخرت]] است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۴</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 500.</ref>.
+==پانویس==
+{{یادآوری پانویس}}
+{{پانویس2}}