بحث:شرایط ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'غیبت امام مهدی' به 'غیبت امام مهدی') |
|||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== پاسخ | ==پاسخ تفصیلی== | ||
==چیستی شرایط ظهور== | ==چیستی شرایط ظهور== | ||
* | *هر پدیده‌ای در جهان با فراهم آمدن شرائط و زمینه‌های آن به وجود می‌آید و بدون تحقق زمینه‌ها، امکان وجود برای هیچ موجودی نخواهد بود، هر زمینی قابلیت پرورش دانه را ندارد و هر آب و هوایی مناسب رشد هر گیاه و نباتی نیست. کشاورز، وقتی میتواند انتظار برداشت خوب از زمین داشته باشد که شرایط لازم را برای به دست آوردن محصول فراهم کرده باشد. بر این اساس، هر انقلاب و رویداد اجتماعی نیز به زمینه‌ها و شرایط آن بستگی دارد. قیام و انقلاب جهانی امام مهدی(علیه السلام) که بزرگ‌ترین حرکت جهانی است نیز پیرو همین اصل بوده و بدون تحقق زمینه‌ها و شرایط آن به وقوع نخواهد پیوست.<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | ||
* | *شرایط ظهور، آن دسته از اموری هستند که تحقّق ظهور، وابسته به وجود آن‌هاست و تا آنها محقّق نشوند، ظهور نیز واقع نخواهد شد،<ref>ر.ک. یوسفیان، مهدی، شرایط ظهور، ص 12؛ موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32</ref> و به تاخیر می افتد تا شرایط فراهم گردد.<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32</ref> و گسترش عدالت جهانی به آنها وابستگی دارد.<ref>ر.ک. رجالی تهرانی، عایرضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص 168</ref> به عبارتی دیگر شرایط ظهور، در اصطلاح مهدویت عبارتند از: زمینه‌هایی که تحقق ظهور و قیام حضرت مهدی(علیه السلام) را قطعیت بخشیده، آن را امری منطقی و لازم می‌نمایانند.<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226</ref> شخصی به امام باقر(علیه السلام) عرض کرد: "می‌گویند زمانی که امام مهدی(علیه السلام) قیام کند، همه امور بر وفق مراد او خواهد بود". حضرت فرمود: «هرگز چنین نیست. قسم به آن کس که جانم در دست اوست! اگر بنا بود برای کسی کارها خود به خود درست شود، همانا برای رسول خدا(صلی الله علیه و آله) چنین می‌شد.»<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | ||
==شرط اول: برنامۀ کامل== | ==شرط اول: برنامۀ کامل== | ||
*برخی از این شرایط عبارتند از: | *برخی از این شرایط عبارتند از: | ||
*وجود طرح و برنامۀ عادلانۀ کامل: انقلاب امام زمان(علیه السلام) مانند هر انقلاب دیگری نیاز به یک برنامه مشخص دارد<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج 3، ص 38 ـ 48.</ref> که بتوان آنرا در هر زمان و مکانی پیاده کرده و برای انسانیت سعادت و خوشی ببار آورد، و تضمین کنندۀ سعادت دنیوی و اخروی انسان باشد.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226</ref> بدون وجود چنین برنامه و نقشه جامعی، عدالت کامل محقق نخواهد شد، و وجود عدالت ناقص و جزئی در سعادت بشریت نقش چندانی نمیتواند داشته باشد، زیرا به همان اندازه که عدالت، ناقص است؛ سعادت و خوشبختی انسان نیز ناقص خواهد بود، علاوه بر آنکه همان جنبههای نقص ممکن است زیادتر گشته و خودنمائی کند، و نهایتا سبب گردد که همان عدالت جزئی نیز نتواند مفید فایده قرار گیرد. چنانکه نمیتوان گفت هدف خداوند وجود عدالت ناقص است و برای آن برنامهریزی کرده است، زیرا برنامهریزی الهی عبارت است از پرستش و عبادت کاملی که جز با تحقق عدالت کامل موجود نخواهد شد.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502</ref> | *وجود طرح و برنامۀ عادلانۀ کامل: انقلاب امام زمان(علیه السلام) مانند هر انقلاب دیگری نیاز به یک برنامه مشخص دارد<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج 3، ص 38 ـ 48.</ref> که بتوان آنرا در هر زمان و مکانی پیاده کرده و برای انسانیت سعادت و خوشی ببار آورد، و تضمین کنندۀ سعادت دنیوی و اخروی انسان باشد.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226</ref> بدون وجود چنین برنامه و نقشه جامعی، عدالت کامل محقق نخواهد شد، و وجود عدالت ناقص و جزئی در سعادت بشریت نقش چندانی نمیتواند داشته باشد، زیرا به همان اندازه که عدالت، ناقص است؛ سعادت و خوشبختی انسان نیز ناقص خواهد بود، علاوه بر آنکه همان جنبههای نقص ممکن است زیادتر گشته و خودنمائی کند، و نهایتا سبب گردد که همان عدالت جزئی نیز نتواند مفید فایده قرار گیرد. چنانکه نمیتوان گفت هدف خداوند وجود عدالت ناقص است و برای آن برنامهریزی کرده است، زیرا برنامهریزی الهی عبارت است از پرستش و عبادت کاملی که جز با تحقق عدالت کامل موجود نخواهد شد.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502</ref> [[محمد بن مسلم]] می‌‌گوید:<ref>طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۵۴: «به روش و سیره‌ای که پیامبر بدان عمل کرد تا آنکه اسلام را پیروز کند».</ref> دربارۀ [[قائم]]{{ع}} از [[امام باقر]]{{ع}} پرسیدم که وقتی [[قیام]] می‌کند به کدام روش بین [[مردم]] [[حکومت]] می‌کند؟ فرمود: {{متن حدیث|«بِسِیرَهِ مَا سَارَ بِهِ رَسُولُ اللهِ(ص)حَتی یُظْهِرَ الْإِسْلَام»}}<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۴۸.</ref> | ||
*این طرح در دو زمینه باید ارائه شود:<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32</ref> | *این طرح در دو زمینه باید ارائه شود:<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32</ref> | ||
*الف) چگونگی مبارزه با | *الف) چگونگی مبارزه با ضدارزش های الهی و انهدام کامل سنگرهای ضلالت و گمراهی و ریشه‌‌‌کنی همۀ مظاهر شرک و کفر و غفلت به طور کامل،<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32</ref> از طریق سازماندهی نیروها.<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> این روش بر گرفته از قرآن است: «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انتَهَوْا فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمِينَ<ref>سورۀ بقره، آیۀ 193</ref>»<ref>ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191</ref> | ||
*ب) برنامه‌ای جامع و مطلوب برای تثبیت هنجارهای مطلوب. و چنین برنامه‌ای در مورد قیام حضرت وجود دارد، خداوند متعال با توجه به فضل و علم بیکران خود و با آشنایی کامل از حالات و واقعیات و نیازهای بشری در بعد جسم و روح چنین برنامه‌ای را تنظیم نموده و تحت عنوان دین اسلام و کتاب قرآن نازل کرده و اکنون در اختیار امام زمان(علیه السلام) است.<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> بنابراین انقلاب جهانی امام مهدی(علیه السلام) از نظر برنامه و قانون حکومتی، دارای پیشتوانه‌ای بی‌نظیر است و با هیچ حرکت و جنبش اصلاحی دیگری قابل مقایسه نیست<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> و این قانون مناسبی است برای حرکت جامعه به طرف وضعیت مطلوب و رسیدن به حالت آرمانی "دوران تثبیت".<ref>ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191</ref> | *ب) برنامه‌ای جامع و مطلوب برای تثبیت هنجارهای مطلوب. و چنین برنامه‌ای در مورد قیام حضرت وجود دارد، خداوند متعال با توجه به فضل و علم بیکران خود و با آشنایی کامل از حالات و واقعیات و نیازهای بشری در بعد جسم و روح چنین برنامه‌ای را تنظیم نموده و تحت عنوان دین اسلام و کتاب قرآن نازل کرده و اکنون در اختیار امام زمان(علیه السلام) است.<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> بنابراین انقلاب جهانی امام مهدی(علیه السلام) از نظر برنامه و قانون حکومتی، دارای پیشتوانه‌ای بی‌نظیر است و با هیچ حرکت و جنبش اصلاحی دیگری قابل مقایسه نیست<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> و این قانون مناسبی است برای حرکت جامعه به طرف وضعیت مطلوب و رسیدن به حالت آرمانی "دوران تثبیت".<ref>ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191</ref> | ||
*از این شرط سه مطلب به دست می‌آید: | *از این شرط سه مطلب به دست می‌آید: | ||
| خط ۵۷: | خط ۱۸: | ||
*وجود رهبر و پیشوائی شایسته: از شرایط لازم انقلاب، وجود رهبری آگاه و توانمند و دلسوز است تا با آشنایی کامل از برنامه‌ها و اهداف و زمینه‌ها و موانع، با مدیریت صحیح و قاطع، حرکت اصلاحی را به سرانجام مطلوب برساند.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502</ref> در مسیر مبارزه جهانی با ظلم و ستم و حاکمیت عدالت و مساوات در کرۀ زمین، وجود رهبری آگاه و توانا و دلسوز که از مدیریتی صحیح و قاطع برخوردار باشد، رکن اصلی و اساسی انقلاب است.<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | *وجود رهبر و پیشوائی شایسته: از شرایط لازم انقلاب، وجود رهبری آگاه و توانمند و دلسوز است تا با آشنایی کامل از برنامه‌ها و اهداف و زمینه‌ها و موانع، با مدیریت صحیح و قاطع، حرکت اصلاحی را به سرانجام مطلوب برساند.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502</ref> در مسیر مبارزه جهانی با ظلم و ستم و حاکمیت عدالت و مساوات در کرۀ زمین، وجود رهبری آگاه و توانا و دلسوز که از مدیریتی صحیح و قاطع برخوردار باشد، رکن اصلی و اساسی انقلاب است.<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | ||
*این شرط نیز در قیام حضرت مهدی(علیه السلام) موجود است زیرا رهبری قیام به عهدۀ خود امام رمان(علیه السلام) است که او امام و معصوم و متصل به سرچشمۀ وحی و عارف به قرآن و معارف دین است و مؤید به تأییدات خاصه الهی.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در بیانی فرمودند:<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج ۱، باب ۲۴، ح ۱۰</ref> «مهدی این امت از ما است، کسی که زمین را از قسط و عدل پر می‌کند همان گونه که از جور و ظلم پر شده است.»<ref>ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191</ref> او یگانه رهبری است که از همه قید و بندها آزاد بوده و تنها دل در گرو رضایت آفریدگار عالم دارد؛ بنابراین قیام و حکومت جهانی از نظر رهبر و پیشوا نیز در بهترین شرایط قرار دارد.<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | *این شرط نیز در قیام حضرت مهدی(علیه السلام) موجود است زیرا رهبری قیام به عهدۀ خود امام رمان(علیه السلام) است که او امام و معصوم و متصل به سرچشمۀ وحی و عارف به قرآن و معارف دین است و مؤید به تأییدات خاصه الهی.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در بیانی فرمودند:<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج ۱، باب ۲۴، ح ۱۰</ref> «مهدی این امت از ما است، کسی که زمین را از قسط و عدل پر می‌کند همان گونه که از جور و ظلم پر شده است.»<ref>ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191</ref> او یگانه رهبری است که از همه قید و بندها آزاد بوده و تنها دل در گرو رضایت آفریدگار عالم دارد؛ بنابراین قیام و حکومت جهانی از نظر رهبر و پیشوا نیز در بهترین شرایط قرار دارد.<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | ||
*این شرط در اصل به دو شرط زیر تقسیم می شود: | |||
#وجود [[رهبر]] برای این [[نهضت]] جهانی که بدون او چنین نهضتی راه نمیافتد<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۴۸.</ref>. | |||
#این [[رهبر]] باید [[شایستگی]] [[رهبری]] در سطح یک [[حکومت جهانی]] را داشته باشد<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۴۸.</ref>. | |||
==شرط سوم: یاران باوفا== | ==شرط سوم: یاران باوفا== | ||
*یاران باوفا: از شرایط مهم خیزش اسلامی، وجود یاران فداکاری است که با برنامه‌ها و اهداف قیام آشنا و به آن اعتقاد داشته باشند و برای تحقق آن آماده هرگونۀ تلاش بوده باشند و رهبر خود را تنها نگذاشته و فرمان او را بر جان خود مقدّم بدارند.<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ | *یاران باوفا: از شرایط مهم خیزش اسلامی، وجود یاران فداکاری است که با برنامه‌ها و اهداف قیام آشنا و به آن اعتقاد داشته باشند و برای تحقق آن آماده هرگونۀ تلاش بوده باشند و رهبر خود را تنها نگذاشته و فرمان او را بر جان خود مقدّم بدارند.<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226 و درسنامه مهدویت، ج 3، ص 38 ـ 48؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165؛ پژوهشگران پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص 299.</ref> افرادی عالم و آگاه و درعین‌حال اهل تقوا و اخلاص باشند تا از موقعیت خود سوءاستفاده ننمایند؛ فداکار و جان‌نثار، اهل مبارزه و مقاومت باشند و از هیچ چیزشان در راه اطاعت از امام دریغ نکنند و با تمام وجود، در خدمت امام باشند و خود را وقف او نمایند.<ref>ر.ک. پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش ها و پاسخ ها، ص 169</ref> این شرط از شرایطی است که توسط انسان‌ها باید محقق شود.<ref>ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255</ref> | ||
*در مورد تعداد یاران امام زمان(علیه السلام) روایات متعددی وجود دارد، امام جواد(علیه السلام) در ضمن حدیثی فرمودند:<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۸، ح ۲</ref> | *در مورد تعداد یاران امام زمان(علیه السلام) روایات متعددی وجود دارد، امام جواد(علیه السلام) در ضمن حدیثی فرمودند:<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۸، ح ۲: {{متن حدیث|"يَجْتَمِعُ إِلَيْهِ مِنْ أَصْحَابِهِ عِدَّةُ أَهْلِ بَدْرٍ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا مِنْ أَقَاصِي الْأَرْضِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ فَإِذَا اجْتَمَعَتْ لَهُ هَذِهِ الْعِدَّةُ مِنْ أَهْلِ الْإِخْلَاصِ أَظْهَرَ اللَّهُ أَمْرَهُ فَإِذَا كَمَلَ لَهُ الْعَقْدُ وَ هُوَ عَشَرَةُ آلَافِ رَجُلٍ خَرَجَ بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل"}}</ref> «و از اصحابش سيصد و سيزده تن به تعداد اصحاب بدر از دورترين نقاط زمين به گرد او فراهم آيند و اين همان قول خداى تعالى است كه فرمود: {{متن قرآن|أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}} و چون اين تعداد از اهل اخلاص به گرد او فراهم آيند خداى تعالى امرش را ظاهر سازد و چون عقد كه عبارت از ده هزار مرد باشد كامل شد به اذن خداى تعالى قيام كند.»<ref>ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191</ref> | ||
*از این روایت و سایر احادیث استفاده می‌شود یاران حضرت را سه گروه تشکیل می‌دهند: | *از این روایت و سایر احادیث استفاده می‌شود یاران حضرت را سه گروه تشکیل می‌دهند: | ||
#یاوران ویژه که ۳۱۳ نفرند و با اجتماع آنان ظهور به اذن خدا واقع می‌شود؛ | #یاوران ویژه که ۳۱۳ نفرند و با اجتماع آنان ظهور به اذن خدا واقع می‌شود؛ | ||
| خط ۶۵: | خط ۳۰: | ||
#یاورانی که در طول قیام به صفوف سربازان حضرت ملحق می‌شوند.<ref>ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255</ref> | #یاورانی که در طول قیام به صفوف سربازان حضرت ملحق می‌شوند.<ref>ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255</ref> | ||
*ممکن است گفته شود، رهبر واحد به تنهایی با دنیا بجنگد و به مقابله برخیزد؟ اما بطلان این نظریه واضح است زیرا هیچ کس حتی اگر توانائی جسمی و روحی داشته باشد، نمی تواند به تنهائی با تمامی دشمنان بجنگد و همه را از بین ببرد. استفاده از معجزه هم مورد مناقشه است یعنی اینکه برای مقابله با دشمنان از معجزه استفاده نماید، چرا که اولاً اگر دعوت الهی در طول تاریخ بر اساس ایجاد معجزات برای یاری و پیروزی آن، پایهگذاری شده بود، از آغاز آفرینش بر روی کره زمین هیچگونه انحراف و ضلالتی پدیدار نمیگشت و دیگر نیازی به پیکار و جهاد انبیاء و یارانشان نبود، و بدین ترتیب روز موعود نیز نیازمند برنامهریزی برای تحقق آن نبوده به تأخیر نمیافتاد؛ زیرا از همان آغاز تولد بشریت تا پایان عمر بشر میتوانست موجود باشد. ثانیاً دعوت الهی همواره بر پایه تربیت اختیاری فرد و امت قرار داشته است. چرا که خدای متعال به انسان عقل و اختیار عطا فرموده و راه حق و باطل را به او نشان داده و مسئولیت اعمالش را بر دوش خود وی گذارده است، در چنین شرایطی است که تمحیص و امتحان الهی آغاز گشته و معنی مییابد و روشن است ایمان آزموده شده، و لو در شکل بسیط و ابتدائی، گرانبهاتر و ریشهدارتر از ایمان قهری و اضطراری است و با فرض به کار برده شدن معجزات مورد بحث، آنچه میتواند به دست آید، همین ایمان قهری است که ارزش چندانی ندارد.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | *ممکن است گفته شود، رهبر واحد به تنهایی با دنیا بجنگد و به مقابله برخیزد؟ اما بطلان این نظریه واضح است زیرا هیچ کس حتی اگر توانائی جسمی و روحی داشته باشد، نمی تواند به تنهائی با تمامی دشمنان بجنگد و همه را از بین ببرد. استفاده از معجزه هم مورد مناقشه است یعنی اینکه برای مقابله با دشمنان از معجزه استفاده نماید، چرا که اولاً اگر دعوت الهی در طول تاریخ بر اساس ایجاد معجزات برای یاری و پیروزی آن، پایهگذاری شده بود، از آغاز آفرینش بر روی کره زمین هیچگونه انحراف و ضلالتی پدیدار نمیگشت و دیگر نیازی به پیکار و جهاد انبیاء و یارانشان نبود، و بدین ترتیب روز موعود نیز نیازمند برنامهریزی برای تحقق آن نبوده به تأخیر نمیافتاد؛ زیرا از همان آغاز تولد بشریت تا پایان عمر بشر میتوانست موجود باشد. ثانیاً دعوت الهی همواره بر پایه تربیت اختیاری فرد و امت قرار داشته است. چرا که خدای متعال به انسان عقل و اختیار عطا فرموده و راه حق و باطل را به او نشان داده و مسئولیت اعمالش را بر دوش خود وی گذارده است، در چنین شرایطی است که تمحیص و امتحان الهی آغاز گشته و معنی مییابد و روشن است ایمان آزموده شده، و لو در شکل بسیط و ابتدائی، گرانبهاتر و ریشهدارتر از ایمان قهری و اضطراری است و با فرض به کار برده شدن معجزات مورد بحث، آنچه میتواند به دست آید، همین ایمان قهری است که ارزش چندانی ندارد.<ref>ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | ||
==شرط چهارم: آمادگی عمومی== | ==شرط چهارم: آمادگی عمومی== | ||
*آمادگی عمومی و جهانی: از جمله شرایط مهم یک جنبش اصلاحی و تحقق آن، پذیرش و قبول مردم است، وجود توده‌های مردمی که در سطح کافی از فرهنگ و شعور اجتماعی و روحیه فداکاری برخوردار باشند تا در نخستین مرحله پیروان حضرت را تشکیل دهنند، زیرا چنین افرادی هستند که توانایی انقلاب جهانی را دارا هستند.<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ رجالی تهرانی، عایرضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص 168؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ | *آمادگی عمومی و جهانی: از جمله شرایط مهم یک جنبش اصلاحی و تحقق آن، پذیرش و قبول مردم است، وجود توده‌های مردمی که در سطح کافی از فرهنگ و شعور اجتماعی و روحیه فداکاری برخوردار باشند تا در نخستین مرحله پیروان حضرت را تشکیل دهنند، زیرا چنین افرادی هستند که توانایی انقلاب جهانی را دارا هستند.<ref>ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ رجالی تهرانی، عایرضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص 168؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191؛ پژوهشگران پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص 299.</ref> مردم باید خواستار تغییر حاکمیت و وضع موجود بوده و رهبر انقلاب و برنامه‌های او را واقعاً پذیرا باشند. مردم باید به حدی از رشد و آگاهی رسیده باشند که پذیرای حرکت اصلاحی و قیام بزرگ منجی عالم بشریت باشند، تا هنگام قیام، او را پذیرفته و برای تحقق اهداف و برنامه‌های او همکاری کنند.<ref>ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191؛ قائمی، علی، نگاهی به مسألۀ انتظار، ص ۹۹ـ ۱۰۰.</ref> در غیر این صورت حتی اگر بهترین برنامه وجود داشته باشد و منتخب خداوند با یارانی بی‌نظیر و از جان گذشته بخواهند در جامعه پیاده کنند، ولی مردم آن را پذیرا نباشند قطعاً به انجام نخواهد رسید.<ref>ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش ها و پاسخ ها، ص 169؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> در توقیعی که به نام شیخ مفید معروف است از جانب امام مهدی(علیه السلام) نقل شده است: «وَ لَوْ أَنَّ أَشْياعَنا وَفَّقَهُمُ اللّه لِطاعَتِةِ عَلَى اجْتِماعٍ مِنَ القُلُوبِ فِى الوَفاءِ بِالعَهْدِ عَلَيْهِمْ، لَما تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْيُمْنُ بِلِقائِنا»؛<ref>احتجاج، ج ۲، ص ۶۰۰، ش ۳۶۰: اگر شیعیان ما که خداوند توفیق طاعتشان دهد در راه ایفای پیمانی که بر عهده دارند همدل شوند میمنت ملاقات ما به تأخیر نمیافتد</ref> سنّت الهی بر این قرار گرفته تا مردم خود نخواهند و حرکت نکنند و آماده مبارزه با ظلم و پذیرش دولت حق نباشند خدا نیز آنرا نخواهد داد.<ref>ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255</ref> | ||
*در مقاطع مختلف تاریخ امامان(علیهم السلام)، این حقیقت مشاهده می‌شود که مردم، آمادگی لازم برای استفاده بهتر از حضور امام را نداشتند. آنان در زمان‌های گوناگون فیض محضر معصوم را قدر ندانستند و از زمزم جاری هدایت‌های او آنچنان که بایسته بوده بهره نبردند. خداوند متعال آخرین حجّت حق را پنهان کرد تا هر زمان که آمادگی عمومی برای پذیرش او فراهم شد، ظاهر و همگان را از سرچشمه معارف الهی سیراب سازد. بنابراین وجود آمادگی از شرایط بسیار مهمّ برای ظهور مصلح موعود است و به وسیلۀ آن، حرکت اصلاحی آن حضرت به نتیجه مطلوب خواهد رسید. پس امر ظهور، زمانی است که همه از عمق جان خواهان عدالت اجتماعی، امنیّت اخلاقی و روانی و رشد و شکوفایی معنوی باشند. وقتی مردم از بی‌عدالتی‌ها و تبعیض‌ها خسته شوند و ببینند که آشکارا حقوق ضعیفان به وسیله صاحبان قدرت و ثروت پایمال می‌گردد و امکانات مادی در انحصار عده‌ای معدود است، عطش عدالت خواهی به اوج می‌رسد. زمانی که فساد اخلاقی در انواع مختلف رواج پیدا کند و افراد در انجام کارهای ضد اخلاقی بر یکدیگر سبقت بگیرند، اشتیاق به ظهور پیشوایی که حاکمیت او، امنیّت و سلامتی اخلاقی و روانی را به بشریت هدیه خواهد کرد، فراوان می‌شود. بدیهی است شوق درک حضور امام، زمانی به اوج می‌رسد که بشریت با تجربه کردن دولت‌ها و نظام‌های مختلف بشری به این حقیقت برسد که تنها نجات دهندۀ عالم از فساد و تباهی، خلیفه و جانشین خدا در زمین حضرت مهدی(علیه السلام) است و یگانه برنامه‌ای که حیات پاک و طیبه را برای انسان‌ها به ارمغان می‌آورد، قوانین الهی است؛ بنابراین با همۀ وجود نیاز به امام را درک می‌کنند و به دنبال این درک، برای فراهم شدن زمینه‌های ظهور او می‌کوشند و موانع را از سر راه او بر می‌دارند. در این زمان است که فرج و گشایش فرا می‌رسد. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در توصیف آخرالزمان و دوران پیش از ظهور فرمود: «زمانی می‌رسد که انسان مؤمن هیچ پناهگاهی نمی‌یابد که از شرّ ظلم و تباهی به آن پناه برد، در آن زمان خداوند عزوجل مردی از خاندان مرا بر می‌انگیزد.»<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | *در مقاطع مختلف تاریخ امامان(علیهم السلام)، این حقیقت مشاهده می‌شود که مردم، آمادگی لازم برای استفاده بهتر از حضور امام را نداشتند. آنان در زمان‌های گوناگون فیض محضر معصوم را قدر ندانستند و از زمزم جاری هدایت‌های او آنچنان که بایسته بوده بهره نبردند. خداوند متعال آخرین حجّت حق را پنهان کرد تا هر زمان که آمادگی عمومی برای پذیرش او فراهم شد، ظاهر و همگان را از سرچشمه معارف الهی سیراب سازد. بنابراین وجود آمادگی از شرایط بسیار مهمّ برای ظهور مصلح موعود است و به وسیلۀ آن، حرکت اصلاحی آن حضرت به نتیجه مطلوب خواهد رسید. پس امر ظهور، زمانی است که همه از عمق جان خواهان عدالت اجتماعی، امنیّت اخلاقی و روانی و رشد و شکوفایی معنوی باشند. وقتی مردم از بی‌عدالتی‌ها و تبعیض‌ها خسته شوند و ببینند که آشکارا حقوق ضعیفان به وسیله صاحبان قدرت و ثروت پایمال می‌گردد و امکانات مادی در انحصار عده‌ای معدود است، عطش عدالت خواهی به اوج می‌رسد. زمانی که فساد اخلاقی در انواع مختلف رواج پیدا کند و افراد در انجام کارهای ضد اخلاقی بر یکدیگر سبقت بگیرند، اشتیاق به ظهور پیشوایی که حاکمیت او، امنیّت و سلامتی اخلاقی و روانی را به بشریت هدیه خواهد کرد، فراوان می‌شود. بدیهی است شوق درک حضور امام، زمانی به اوج می‌رسد که بشریت با تجربه کردن دولت‌ها و نظام‌های مختلف بشری به این حقیقت برسد که تنها نجات دهندۀ عالم از فساد و تباهی، خلیفه و جانشین خدا در زمین حضرت مهدی(علیه السلام) است و یگانه برنامه‌ای که حیات پاک و طیبه را برای انسان‌ها به ارمغان می‌آورد، قوانین الهی است؛ بنابراین با همۀ وجود نیاز به امام را درک می‌کنند و به دنبال این درک، برای فراهم شدن زمینه‌های ظهور او می‌کوشند و موانع را از سر راه او بر می‌دارند. در این زمان است که فرج و گشایش فرا می‌رسد. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در توصیف آخرالزمان و دوران پیش از ظهور فرمود: «زمانی می‌رسد که انسان مؤمن هیچ پناهگاهی نمی‌یابد که از شرّ ظلم و تباهی به آن پناه برد، در آن زمان خداوند عزوجل مردی از خاندان مرا بر می‌انگیزد.»<ref>ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165</ref> | ||
*از آیات و احادیث | *از [[آیات]] و [[احادیث]] استفاده می‌شود، یکی از مهمترین رازهای [[غیبت امام مهدی]] {{ع}} نبود [[آمادگی]] در [[جامعه]] انسانی است. قطع استمرار حضور ظاهری سفیران الهی و [[غیبت]] ولی [[غایب]]، به خاطر عدم [[آمادگی]] و [[جهالت]] [[مردم]] پیش آمد. در [[مردم]] [[آمادگی]] های مختلفی باید ایجاد شود تا منجر به [[ظهور]] شود، [[آمادگی]] هایی مانند: | ||
#آمادگی فکری و فرهنگی: یعنی سطح افکار مردم جهان آن چنان بالا رود که بدانند مثلا مسئلۀ نژاد یا مناطق مختلف جغرافیایی مسئلۀ قابل توجهی در زندگی بشر نیست. تعصب‌های قبیله‌ای و گروهی باید برای همیشه بمیرد.<ref>ر.ک. سلیمیان، | #[[آمادگی]] فردی: [[انسان]] [[منتظر]]، برای [[همراهی]] در یک تحول اصلاحیِ فراگیر که [[جهان]] درون و بیرون و عالم [[کبیر]] و صغیر را فرا می‌گیرد، باید خود را مهیا و آماده سازد و الا فارغ از [[آمادگی]] لازم نه تنها [[همراهی]] امکان ندارد، بلکه از [[درک]] تحول و [[درک]] [[منتظر]] باز می‌ماند<ref>ر.ک. زینتی، علی، انتظار و امنیت روانی، ص ۳۰۱ ـ ۳۰۳. </ref>، لذا از جملۀ [[وظایف منتظران]]، [[پایداری]] و [[استقامت]]، [[معرفت]] و [[شناخت]]، [[صبر]] و [[شکیبایی]]، [[تهذیب نفس]]، [[عبادت]]، [[اطاعت]] و [[آمادگی]] است<ref>ر.ک. روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۹۲.</ref>. | ||
#آمادگی | #[[آمادگی]] [[اجتماعی]]: یکی از مهمترین رازهای [[غیبت امام مهدی]]{{ع}} نبود [[آمادگی]] در جامعۀ انسانی است. از این رو لازم است [[مردم]] احساس [[نیاز]] کرده با [[علم]] و [[معرفت]] سراغ [[امام زمان]]{{ع}} بروند. [[منتظر]] [[توانمند]] می‌‌بایست تمام تلاش خود را برای ایجاد [[آمادگی عمومی]] و پذیرش آن [[منجی]] بزرگ، به کار ببندد. او می‌‌بایست از تمامی ابزار ممکن برای آشنا شدن بیشتر [[جامعۀ بشری]] با آن [[موعود]] [[امت‌ها]] استفاده کند<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶</ref>. | ||
#آمادگی | *هر کدام از آمادگی‌های فردی و [[اجتماعی]] میتواند شامل موارد زیر باشد: | ||
#[[آمادگی فکری]] و [[فرهنگی]]: یعنی سطح افکار [[مردم]] [[جهان]] آن چنان بالا [[رود]] که بدانند مثلا مسئلۀ نژاد یا مناطق مختلف جغرافیایی مسئلۀ قابل توجهی در [[زندگی]] [[بشر]] نیست. تعصب‌های قبیله‌ای و گروهی باید برای همیشه بمیرد.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶</ref> | |||
#[[آمادگی]] و [[زمینه‌سازی]] در عرصه روحی و روانی: اساسی‌ترین ویژگی در بخش [[رفتار]]، ایجاد "[[آمادگی روحی]] و روانی" در خود و [[جامعه]] است<ref>ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳ ج۳، ص۵۴-۶۱؛ پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲؛ مؤلفههای انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟.</ref>. [[آمادگی]] در حوزۀ [[محبت]]، پالایش [[روح]] و تصفیۀ [[باطن]] و [[تطهیر]] درون و نیز انس منطقی با [[ادعیه]] و اذکاری است که از ناحیۀ [[معصومان]] {{ع}} رسیده و رمز ارتباط حبی و [[باطنی]] میان [[شیعه]] و [[امام]] خود است<ref>ر.ک. خانجانی، علی اوسط، رسالت فردی و شخصی انسان منتظر، ص؟؟؟.</ref>. | |||
#[[آمادگی]] و [[زمینه‌سازی]] در عرصه [[اخلاقی]] و [[رفتاری]]: از شاخص‌های اصلی [[حکومت مهدوی]]، [[تهذیب نفس]] و [[آراستگی]] به [[مکارم اخلاق]] است<ref>ر.ک. الهی‌نژاد، حسین،ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵؛ ملکی راد، محمود، خانواده و زمینه سازی ظهور، ص ۲۳۷.</ref>. [[انسان]] با توجه به نیروی [[تفکر]] میتواند در مسیر رشد [[فکری]] و اخلاقی گام بردارد و با امدادهای [[الهی]] و وجود [[رهبری الهی]]، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد<ref>ر.ک. دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص ۱۱۸.</ref>. | |||
#[[آمادگی]] و [[زمینه‌سازی]] در عرصه [[سیاسی]]: [[انسان‌ها]] خواستار [[حکومتی]] [[صالح]]، دور از منکر و [[ریا]] فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در [[جهان]] [[حاکم]] سازد<ref>ر.ک. قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۸۱-۸۶.</ref>. بدون [[شک]] با توجه به جهانی بودن [[حکومت حضرت مهدی]] {{ع}}، [[نیازمند]] بازشناسی و بازنمایی ابعاد [[سیاسی]] [[حکومت جهانی]] آن [[حضرت]] به جهانیان هستیم و [[مشتاقان]] برپایی [[حکومت عدل جهانی]] باید در دو محور زمینه‌های [[سیاسی]] این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های [[سیاسی]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند [[سیاسی]]<ref>ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی حضرت مهدی{{ع}}، ص۸۴ - ۷۹.</ref>. | |||
#[[آمادگی]] و [[زمینه‌سازی]] در عرصه [[اقتصادی]]: حراست از [[فرهنگ دینی]] و زنده نگه داشتن اندیشۀ [[اسلامی]] از [[وظایف منتظران]] است و بدون تردید [[تبلیغ]] این [[فرهنگ]] پویا بدون پشتوانه [[مالی]] و [[اقتصادی]] امکان‌پذیر نیست و به همین جهت [[منتظران]] باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف این [[آمادگی]] [[مالی]] و [[اقتصادی]] برای [[ظهور]] را فراهم کنند<ref>ر.ک. فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت، ص ۱۷ ـ ۱۹.</ref>. #[[آمادگی]] و [[زمینه‌سازی]] در عرصه نظامی و انتظامی: از مهمترین [[وظایف]] [[دوران غیبت]] به عنوان زمینه سازی، [[آمادگی]] پیوسته و [[راستین]] از جهت [[توانمندی]] نظامی و جسمانی و مهیا کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای [[یاری]] و [[نصرت]] [[امام غائب]] است<ref>ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی، ص؟؟؟؛ نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعۀ مطلوب، ص ۱۳۳ـ ۱۳۴؛ رجایی، محبوبه، مؤلفههای انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت، ص؟؟؟؛ پژوهشگران مؤسسۀ فرهنگی موعود، انتظار منتظر و تکالیف منتظران، ص ۴۲ـ۴۳.</ref>. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{یادآوری پانویس}} | {{یادآوری پانویس}} | ||
{{پانویس2}} | {{پانویس2}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۳:۴۶
پاسخ تفصیلی
چیستی شرایط ظهور
- هر پدیده‌ای در جهان با فراهم آمدن شرائط و زمینه‌های آن به وجود می‌آید و بدون تحقق زمینه‌ها، امکان وجود برای هیچ موجودی نخواهد بود، هر زمینی قابلیت پرورش دانه را ندارد و هر آب و هوایی مناسب رشد هر گیاه و نباتی نیست. کشاورز، وقتی میتواند انتظار برداشت خوب از زمین داشته باشد که شرایط لازم را برای به دست آوردن محصول فراهم کرده باشد. بر این اساس، هر انقلاب و رویداد اجتماعی نیز به زمینه‌ها و شرایط آن بستگی دارد. قیام و انقلاب جهانی امام مهدی(علیه السلام) که بزرگ‌ترین حرکت جهانی است نیز پیرو همین اصل بوده و بدون تحقق زمینه‌ها و شرایط آن به وقوع نخواهد پیوست.[۱]
- شرایط ظهور، آن دسته از اموری هستند که تحقّق ظهور، وابسته به وجود آن‌هاست و تا آنها محقّق نشوند، ظهور نیز واقع نخواهد شد،[۲] و به تاخیر می افتد تا شرایط فراهم گردد.[۳] و گسترش عدالت جهانی به آنها وابستگی دارد.[۴] به عبارتی دیگر شرایط ظهور، در اصطلاح مهدویت عبارتند از: زمینه‌هایی که تحقق ظهور و قیام حضرت مهدی(علیه السلام) را قطعیت بخشیده، آن را امری منطقی و لازم می‌نمایانند.[۵] شخصی به امام باقر(علیه السلام) عرض کرد: "می‌گویند زمانی که امام مهدی(علیه السلام) قیام کند، همه امور بر وفق مراد او خواهد بود". حضرت فرمود: «هرگز چنین نیست. قسم به آن کس که جانم در دست اوست! اگر بنا بود برای کسی کارها خود به خود درست شود، همانا برای رسول خدا(صلی الله علیه و آله) چنین می‌شد.»[۶]
شرط اول: برنامۀ کامل
- برخی از این شرایط عبارتند از:
- وجود طرح و برنامۀ عادلانۀ کامل: انقلاب امام زمان(علیه السلام) مانند هر انقلاب دیگری نیاز به یک برنامه مشخص دارد[۷] که بتوان آنرا در هر زمان و مکانی پیاده کرده و برای انسانیت سعادت و خوشی ببار آورد، و تضمین کنندۀ سعادت دنیوی و اخروی انسان باشد.[۸] بدون وجود چنین برنامه و نقشه جامعی، عدالت کامل محقق نخواهد شد، و وجود عدالت ناقص و جزئی در سعادت بشریت نقش چندانی نمیتواند داشته باشد، زیرا به همان اندازه که عدالت، ناقص است؛ سعادت و خوشبختی انسان نیز ناقص خواهد بود، علاوه بر آنکه همان جنبههای نقص ممکن است زیادتر گشته و خودنمائی کند، و نهایتا سبب گردد که همان عدالت جزئی نیز نتواند مفید فایده قرار گیرد. چنانکه نمیتوان گفت هدف خداوند وجود عدالت ناقص است و برای آن برنامهریزی کرده است، زیرا برنامهریزی الهی عبارت است از پرستش و عبادت کاملی که جز با تحقق عدالت کامل موجود نخواهد شد.[۹] محمد بن مسلم می‌‌گوید:[۱۰] دربارۀ قائم(ع) از امام باقر(ع) پرسیدم که وقتی قیام می‌کند به کدام روش بین مردم حکومت می‌کند؟ فرمود: ««بِسِیرَهِ مَا سَارَ بِهِ رَسُولُ اللهِ(ص)حَتی یُظْهِرَ الْإِسْلَام»»[۱۱]
- این طرح در دو زمینه باید ارائه شود:[۱۲]
- الف) چگونگی مبارزه با ضدارزش های الهی و انهدام کامل سنگرهای ضلالت و گمراهی و ریشه‌‌‌کنی همۀ مظاهر شرک و کفر و غفلت به طور کامل،[۱۳] از طریق سازماندهی نیروها.[۱۴] این روش بر گرفته از قرآن است: «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ فَإِنِ انتَهَوْا فَلاَ عُدْوَانَ إِلاَّ عَلَى الظَّالِمِينَ[۱۵]»[۱۶]
- ب) برنامه‌ای جامع و مطلوب برای تثبیت هنجارهای مطلوب. و چنین برنامه‌ای در مورد قیام حضرت وجود دارد، خداوند متعال با توجه به فضل و علم بیکران خود و با آشنایی کامل از حالات و واقعیات و نیازهای بشری در بعد جسم و روح چنین برنامه‌ای را تنظیم نموده و تحت عنوان دین اسلام و کتاب قرآن نازل کرده و اکنون در اختیار امام زمان(علیه السلام) است.[۱۷] بنابراین انقلاب جهانی امام مهدی(علیه السلام) از نظر برنامه و قانون حکومتی، دارای پیشتوانه‌ای بی‌نظیر است و با هیچ حرکت و جنبش اصلاحی دیگری قابل مقایسه نیست[۱۸] و این قانون مناسبی است برای حرکت جامعه به طرف وضعیت مطلوب و رسیدن به حالت آرمانی "دوران تثبیت".[۱۹]
- از این شرط سه مطلب به دست می‌آید:
- الف) در حقیقت هدف نهائی، پیاده شدن نقشه کامل عدل جهانی است که در آن هیچ ظلم و ستمی وجود ندارد.[۲۰]
- ب) این نقشه فقط به هنگام ظهور حضرت عملی می‌شود و اگر بخواهد در آن روز هم قابل پیاده شدن نباشد دیگر در هیچ زمانی پیاده نخواهد شد، و گسترش عدالت در روز موعود محال و ممتنع می‌شود.[۲۱]
- ج) پیش از آنکه بخواهند این نقشه را عملی کنند، اصول و کلیات آن باید برای مردم روشن باشد و از آن اطلاع داشته باشند، زیرا تطبیق و پیاده کردن نقشۀ خدائی، وابسته به آن است که انسان‌ها در طول زمان تجربیاتی به دست آورند و آزمایشاتی بدهند تا در پذیرش عدالت واقعی قبلا تمرین کرده و برایشان بیسابقه نباشد و از آن وحشت نکنند و عمل بدان برایشان دشوار و سخت نباشد و موفقیت و پیروزی آن ناممکن نشود.[۲۲]
شرط دوم: رهبر شایسته
- وجود رهبر و پیشوائی شایسته: از شرایط لازم انقلاب، وجود رهبری آگاه و توانمند و دلسوز است تا با آشنایی کامل از برنامه‌ها و اهداف و زمینه‌ها و موانع، با مدیریت صحیح و قاطع، حرکت اصلاحی را به سرانجام مطلوب برساند.[۲۳] در مسیر مبارزه جهانی با ظلم و ستم و حاکمیت عدالت و مساوات در کرۀ زمین، وجود رهبری آگاه و توانا و دلسوز که از مدیریتی صحیح و قاطع برخوردار باشد، رکن اصلی و اساسی انقلاب است.[۲۴]
- این شرط نیز در قیام حضرت مهدی(علیه السلام) موجود است زیرا رهبری قیام به عهدۀ خود امام رمان(علیه السلام) است که او امام و معصوم و متصل به سرچشمۀ وحی و عارف به قرآن و معارف دین است و مؤید به تأییدات خاصه الهی.[۲۵] پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در بیانی فرمودند:[۲۶] «مهدی این امت از ما است، کسی که زمین را از قسط و عدل پر می‌کند همان گونه که از جور و ظلم پر شده است.»[۲۷] او یگانه رهبری است که از همه قید و بندها آزاد بوده و تنها دل در گرو رضایت آفریدگار عالم دارد؛ بنابراین قیام و حکومت جهانی از نظر رهبر و پیشوا نیز در بهترین شرایط قرار دارد.[۲۸]
- این شرط در اصل به دو شرط زیر تقسیم می شود:
- وجود رهبر برای این نهضت جهانی که بدون او چنین نهضتی راه نمیافتد[۲۹].
- این رهبر باید شایستگی رهبری در سطح یک حکومت جهانی را داشته باشد[۳۰].
شرط سوم: یاران باوفا
- یاران باوفا: از شرایط مهم خیزش اسلامی، وجود یاران فداکاری است که با برنامه‌ها و اهداف قیام آشنا و به آن اعتقاد داشته باشند و برای تحقق آن آماده هرگونۀ تلاش بوده باشند و رهبر خود را تنها نگذاشته و فرمان او را بر جان خود مقدّم بدارند.[۳۱] افرادی عالم و آگاه و درعین‌حال اهل تقوا و اخلاص باشند تا از موقعیت خود سوءاستفاده ننمایند؛ فداکار و جان‌نثار، اهل مبارزه و مقاومت باشند و از هیچ چیزشان در راه اطاعت از امام دریغ نکنند و با تمام وجود، در خدمت امام باشند و خود را وقف او نمایند.[۳۲] این شرط از شرایطی است که توسط انسان‌ها باید محقق شود.[۳۳]
- در مورد تعداد یاران امام زمان(علیه السلام) روایات متعددی وجود دارد، امام جواد(علیه السلام) در ضمن حدیثی فرمودند:[۳۴] «و از اصحابش سيصد و سيزده تن به تعداد اصحاب بدر از دورترين نقاط زمين به گرد او فراهم آيند و اين همان قول خداى تعالى است كه فرمود: ﴿أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾ و چون اين تعداد از اهل اخلاص به گرد او فراهم آيند خداى تعالى امرش را ظاهر سازد و چون عقد كه عبارت از ده هزار مرد باشد كامل شد به اذن خداى تعالى قيام كند.»[۳۵]
- از این روایت و سایر احادیث استفاده می‌شود یاران حضرت را سه گروه تشکیل می‌دهند:
- یاوران ویژه که ۳۱۳ نفرند و با اجتماع آنان ظهور به اذن خدا واقع می‌شود؛
- یاورانی که حدود ده هزار نفرند و با اجتماع آنان قیام و خروج به اذن خدا صورت می‌گیرد؛
- یاورانی که در طول قیام به صفوف سربازان حضرت ملحق می‌شوند.[۳۶]
- ممکن است گفته شود، رهبر واحد به تنهایی با دنیا بجنگد و به مقابله برخیزد؟ اما بطلان این نظریه واضح است زیرا هیچ کس حتی اگر توانائی جسمی و روحی داشته باشد، نمی تواند به تنهائی با تمامی دشمنان بجنگد و همه را از بین ببرد. استفاده از معجزه هم مورد مناقشه است یعنی اینکه برای مقابله با دشمنان از معجزه استفاده نماید، چرا که اولاً اگر دعوت الهی در طول تاریخ بر اساس ایجاد معجزات برای یاری و پیروزی آن، پایهگذاری شده بود، از آغاز آفرینش بر روی کره زمین هیچگونه انحراف و ضلالتی پدیدار نمیگشت و دیگر نیازی به پیکار و جهاد انبیاء و یارانشان نبود، و بدین ترتیب روز موعود نیز نیازمند برنامهریزی برای تحقق آن نبوده به تأخیر نمیافتاد؛ زیرا از همان آغاز تولد بشریت تا پایان عمر بشر میتوانست موجود باشد. ثانیاً دعوت الهی همواره بر پایه تربیت اختیاری فرد و امت قرار داشته است. چرا که خدای متعال به انسان عقل و اختیار عطا فرموده و راه حق و باطل را به او نشان داده و مسئولیت اعمالش را بر دوش خود وی گذارده است، در چنین شرایطی است که تمحیص و امتحان الهی آغاز گشته و معنی مییابد و روشن است ایمان آزموده شده، و لو در شکل بسیط و ابتدائی، گرانبهاتر و ریشهدارتر از ایمان قهری و اضطراری است و با فرض به کار برده شدن معجزات مورد بحث، آنچه میتواند به دست آید، همین ایمان قهری است که ارزش چندانی ندارد.[۳۷]
شرط چهارم: آمادگی عمومی
- آمادگی عمومی و جهانی: از جمله شرایط مهم یک جنبش اصلاحی و تحقق آن، پذیرش و قبول مردم است، وجود توده‌های مردمی که در سطح کافی از فرهنگ و شعور اجتماعی و روحیه فداکاری برخوردار باشند تا در نخستین مرحله پیروان حضرت را تشکیل دهنند، زیرا چنین افرادی هستند که توانایی انقلاب جهانی را دارا هستند.[۳۸] مردم باید خواستار تغییر حاکمیت و وضع موجود بوده و رهبر انقلاب و برنامه‌های او را واقعاً پذیرا باشند. مردم باید به حدی از رشد و آگاهی رسیده باشند که پذیرای حرکت اصلاحی و قیام بزرگ منجی عالم بشریت باشند، تا هنگام قیام، او را پذیرفته و برای تحقق اهداف و برنامه‌های او همکاری کنند.[۳۹] در غیر این صورت حتی اگر بهترین برنامه وجود داشته باشد و منتخب خداوند با یارانی بی‌نظیر و از جان گذشته بخواهند در جامعه پیاده کنند، ولی مردم آن را پذیرا نباشند قطعاً به انجام نخواهد رسید.[۴۰] در توقیعی که به نام شیخ مفید معروف است از جانب امام مهدی(علیه السلام) نقل شده است: «وَ لَوْ أَنَّ أَشْياعَنا وَفَّقَهُمُ اللّه لِطاعَتِةِ عَلَى اجْتِماعٍ مِنَ القُلُوبِ فِى الوَفاءِ بِالعَهْدِ عَلَيْهِمْ، لَما تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْيُمْنُ بِلِقائِنا»؛[۴۱] سنّت الهی بر این قرار گرفته تا مردم خود نخواهند و حرکت نکنند و آماده مبارزه با ظلم و پذیرش دولت حق نباشند خدا نیز آنرا نخواهد داد.[۴۲]
- در مقاطع مختلف تاریخ امامان(علیهم السلام)، این حقیقت مشاهده می‌شود که مردم، آمادگی لازم برای استفاده بهتر از حضور امام را نداشتند. آنان در زمان‌های گوناگون فیض محضر معصوم را قدر ندانستند و از زمزم جاری هدایت‌های او آنچنان که بایسته بوده بهره نبردند. خداوند متعال آخرین حجّت حق را پنهان کرد تا هر زمان که آمادگی عمومی برای پذیرش او فراهم شد، ظاهر و همگان را از سرچشمه معارف الهی سیراب سازد. بنابراین وجود آمادگی از شرایط بسیار مهمّ برای ظهور مصلح موعود است و به وسیلۀ آن، حرکت اصلاحی آن حضرت به نتیجه مطلوب خواهد رسید. پس امر ظهور، زمانی است که همه از عمق جان خواهان عدالت اجتماعی، امنیّت اخلاقی و روانی و رشد و شکوفایی معنوی باشند. وقتی مردم از بی‌عدالتی‌ها و تبعیض‌ها خسته شوند و ببینند که آشکارا حقوق ضعیفان به وسیله صاحبان قدرت و ثروت پایمال می‌گردد و امکانات مادی در انحصار عده‌ای معدود است، عطش عدالت خواهی به اوج می‌رسد. زمانی که فساد اخلاقی در انواع مختلف رواج پیدا کند و افراد در انجام کارهای ضد اخلاقی بر یکدیگر سبقت بگیرند، اشتیاق به ظهور پیشوایی که حاکمیت او، امنیّت و سلامتی اخلاقی و روانی را به بشریت هدیه خواهد کرد، فراوان می‌شود. بدیهی است شوق درک حضور امام، زمانی به اوج می‌رسد که بشریت با تجربه کردن دولت‌ها و نظام‌های مختلف بشری به این حقیقت برسد که تنها نجات دهندۀ عالم از فساد و تباهی، خلیفه و جانشین خدا در زمین حضرت مهدی(علیه السلام) است و یگانه برنامه‌ای که حیات پاک و طیبه را برای انسان‌ها به ارمغان می‌آورد، قوانین الهی است؛ بنابراین با همۀ وجود نیاز به امام را درک می‌کنند و به دنبال این درک، برای فراهم شدن زمینه‌های ظهور او می‌کوشند و موانع را از سر راه او بر می‌دارند. در این زمان است که فرج و گشایش فرا می‌رسد. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در توصیف آخرالزمان و دوران پیش از ظهور فرمود: «زمانی می‌رسد که انسان مؤمن هیچ پناهگاهی نمی‌یابد که از شرّ ظلم و تباهی به آن پناه برد، در آن زمان خداوند عزوجل مردی از خاندان مرا بر می‌انگیزد.»[۴۳]
- از آیات و احادیث استفاده می‌شود، یکی از مهمترین رازهای غیبت امام مهدی (ع) نبود آمادگی در جامعه انسانی است. قطع استمرار حضور ظاهری سفیران الهی و غیبت ولی غایب، به خاطر عدم آمادگی و جهالت مردم پیش آمد. در مردم آمادگی های مختلفی باید ایجاد شود تا منجر به ظهور شود، آمادگی هایی مانند:
- آمادگی فردی: انسان منتظر، برای همراهی در یک تحول اصلاحیِ فراگیر که جهان درون و بیرون و عالم کبیر و صغیر را فرا می‌گیرد، باید خود را مهیا و آماده سازد و الا فارغ از آمادگی لازم نه تنها همراهی امکان ندارد، بلکه از درک تحول و درک منتظر باز می‌ماند[۴۴]، لذا از جملۀ وظایف منتظران، پایداری و استقامت، معرفت و شناخت، صبر و شکیبایی، تهذیب نفس، عبادت، اطاعت و آمادگی است[۴۵].
- آمادگی اجتماعی: یکی از مهمترین رازهای غیبت امام مهدی(ع) نبود آمادگی در جامعۀ انسانی است. از این رو لازم است مردم احساس نیاز کرده با علم و معرفت سراغ امام زمان(ع) بروند. منتظر توانمند می‌‌بایست تمام تلاش خود را برای ایجاد آمادگی عمومی و پذیرش آن منجی بزرگ، به کار ببندد. او می‌‌بایست از تمامی ابزار ممکن برای آشنا شدن بیشتر جامعۀ بشری با آن موعود امت‌ها استفاده کند[۴۶].
- هر کدام از آمادگی‌های فردی و اجتماعی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- آمادگی فکری و فرهنگی: یعنی سطح افکار مردم جهان آن چنان بالا رود که بدانند مثلا مسئلۀ نژاد یا مناطق مختلف جغرافیایی مسئلۀ قابل توجهی در زندگی بشر نیست. تعصب‌های قبیله‌ای و گروهی باید برای همیشه بمیرد.[۴۷]
- آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه روحی و روانی: اساسی‌ترین ویژگی در بخش رفتار، ایجاد "آمادگی روحی و روانی" در خود و جامعه است[۴۸]. آمادگی در حوزۀ محبت، پالایش روح و تصفیۀ باطن و تطهیر درون و نیز انس منطقی با ادعیه و اذکاری است که از ناحیۀ معصومان (ع) رسیده و رمز ارتباط حبی و باطنی میان شیعه و امام خود است[۴۹].
- آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه اخلاقی و رفتاری: از شاخص‌های اصلی حکومت مهدوی، تهذیب نفس و آراستگی به مکارم اخلاق است[۵۰]. انسان با توجه به نیروی تفکر میتواند در مسیر رشد فکری و اخلاقی گام بردارد و با امدادهای الهی و وجود رهبری الهی، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد[۵۱].
- آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه سیاسی: انسان‌ها خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در جهان حاکم سازد[۵۲]. بدون شک با توجه به جهانی بودن حکومت حضرت مهدی (ع)، نیازمند بازشناسی و بازنمایی ابعاد سیاسی حکومت جهانی آن حضرت به جهانیان هستیم و مشتاقان برپایی حکومت عدل جهانی باید در دو محور زمینه‌های سیاسی این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های سیاسی حضرت مهدی (ع) و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند سیاسی[۵۳].
- آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه اقتصادی: حراست از فرهنگ دینی و زنده نگه داشتن اندیشۀ اسلامی از وظایف منتظران است و بدون تردید تبلیغ این فرهنگ پویا بدون پشتوانه مالی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و به همین جهت منتظران باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف این آمادگی مالی و اقتصادی برای ظهور را فراهم کنند[۵۴]. #آمادگی و زمینه‌سازی در عرصه نظامی و انتظامی: از مهمترین وظایف دوران غیبت به عنوان زمینه سازی، آمادگی پیوسته و راستین از جهت توانمندی نظامی و جسمانی و مهیا کردن تسلیحات مناسب هر عصر برای یاری و نصرت امام غائب است[۵۵].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ر.ک. یوسفیان، مهدی، شرایط ظهور، ص 12؛ موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32
- ↑ ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32
- ↑ ر.ک. رجالی تهرانی، عایرضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص 168
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226
- ↑ ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج 3، ص 38 ـ 48.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502
- ↑ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۵۴: «به روش و سیره‌ای که پیامبر بدان عمل کرد تا آنکه اسلام را پیروز کند».
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۴۸.
- ↑ ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32
- ↑ ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32
- ↑ ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ سورۀ بقره، آیۀ 193
- ↑ ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191
- ↑ ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج 3، ص 38 ـ 48.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج 3، ص 38 ـ 48.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج 3، ص 38 ـ 48.
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502
- ↑ ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج ۱، باب ۲۴، ح ۱۰
- ↑ ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191
- ↑ ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۴۸.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۴۸.
- ↑ ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226 و درسنامه مهدویت، ج 3، ص 38 ـ 48؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165؛ پژوهشگران پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص 299.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش ها و پاسخ ها، ص 169
- ↑ ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۷۸، ح ۲: «"يَجْتَمِعُ إِلَيْهِ مِنْ أَصْحَابِهِ عِدَّةُ أَهْلِ بَدْرٍ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ ثَلَاثَةَ عَشَرَ رَجُلًا مِنْ أَقَاصِي الْأَرْضِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَيْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ فَإِذَا اجْتَمَعَتْ لَهُ هَذِهِ الْعِدَّةُ مِنْ أَهْلِ الْإِخْلَاصِ أَظْهَرَ اللَّهُ أَمْرَهُ فَإِذَا كَمَلَ لَهُ الْعَقْدُ وَ هُوَ عَشَرَةُ آلَافِ رَجُلٍ خَرَجَ بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل"»
- ↑ ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191
- ↑ ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص 495 ـ 502؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ر.ک. موسوی نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج 2، ص 31 و 32؛ رجالی تهرانی، عایرضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص 168؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص 223 ـ 226؛ السادة، سید مجتبی، شش ماه پایانی، ص 209 ـ 210؛ نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191؛ پژوهشگران پژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص 299.
- ↑ ر.ک. نویسندگان کتاب آفتاب مهر، ج 1، ص 187 ـ 191؛ قائمی، علی، نگاهی به مسألۀ انتظار، ص ۹۹ـ ۱۰۰.
- ↑ ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش ها و پاسخ ها، ص 169؛ بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ احتجاج، ج ۲، ص ۶۰۰، ش ۳۶۰: اگر شیعیان ما که خداوند توفیق طاعتشان دهد در راه ایفای پیمانی که بر عهده دارند همدل شوند میمنت ملاقات ما به تأخیر نمیافتد
- ↑ ر.ک. زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید 5، ج 2، 253 ـ 255
- ↑ ر.ک. بالادستان، محمد امین، حائری پور، محمد مهدی، یوسفیان، مهدی، نگین آفرینش، ج 1، ص 156 ـ 165
- ↑ ر.ک. زینتی، علی، انتظار و امنیت روانی، ص ۳۰۱ ـ ۳۰۳.
- ↑ ر.ک. روح‌بخش، سید مهدی، انتظار و تأثیرات آن بر امنیت و صلح، ص۲۹۲.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۲۲۳ ـ ۲۲۶
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳ ج۳، ص۵۴-۶۱؛ پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲؛ مؤلفههای انتظار توانمند از نگاه روایات معصومین، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک. خانجانی، علی اوسط، رسالت فردی و شخصی انسان منتظر، ص؟؟؟.
- ↑ ر.ک. الهی‌نژاد، حسین،ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵؛ ملکی راد، محمود، خانواده و زمینه سازی ظهور، ص ۲۳۷.
- ↑ ر.ک. دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص ۱۱۸.
- ↑ ر.ک. قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۸۱-۸۶.
- ↑ ر.ک. مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی حضرت مهدی(ع)، ص۸۴ - ۷۹.
- ↑ ر.ک. فلاحی، صفر، امام مهدی ذخیره امامت، ص ۱۷ ـ ۱۹.
- ↑ ر.ک. شفیعی سروستانی، ابراهیم، نقش انتظار در پویایی جامعه اسلامی، ص؟؟؟؛ نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعۀ مطلوب، ص ۱۳۳ـ ۱۳۴؛ رجایی، محبوبه، مؤلفههای انتظار توانمند در قرآن کریم و سنت، ص؟؟؟؛ پژوهشگران مؤسسۀ فرهنگی موعود، انتظار منتظر و تکالیف منتظران، ص ۴۲ـ۴۳.