الگو:صفحهٔ اصلی/مدخل برگزیده

عصمت امام صفتی درونی و شرطی لازم برای اعطای مقام امامت از طرف خداوند به امام است. یکی از اعتقادات شیعه دربارۀ پیامبران و امامان(ع)، مصونیت آنها از هرگونه گناه، خطا، اشتباه و نسیان است چرا که حجت‌های الهی، هادیان بشر و پیشوایان مردمند و هادی بودن امامان به معنای لزوم اقتدای به آنها در همه امور است، از این رو ائمۀ هدی(ع) باید مصون از هر خطا، اشتباه و گناهی باشند که این همان عصمت است. از منظر امامیه عصمت، لطفی از الطاف الهی است که فارغ از هرگونه اجبار، انسان معصوم را به طاعت خدا نزدیک و از معصیت‌ها دور می‌کند.

در مورد منشأ یا همان موجبات عصمت دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است مانند اینکه بسیاری از اندیشمندان اسلامی، علت و منشأ عصمت را نوعی خاصّ از علم و آگاهی می‏دانند، به این بیان که وجود علم قطعی و تام نسبت به خدای متعال و یا علم تامّ نسبت به حقیقت معاصی و طاعات در نفس معصومان، موجب پیدایش صفت عصمت در ایشان می‌گردد و یا اینکه عده‌ای عصمت را معلول علم و اراده معصومان دانسته‌اند. منتها استوراترین دیدگاه در باب «منشأ عصمت»، «علم خاص» است.

دانشمندان جهت اثبات عصمت امام به ادله‌ای تمسک کرده‌اند. این ادله را می‌توان به دو دسته عقلی و نقلی تقسیم کرد:

1. ادله عقلی: براهین عقلی اثبات عصمت امام عبارت‌اند از:
   1. برهان وجوب اطاعت از امام: اگر از امام خطا سر بزند، مخالفت و انکار او واجب خواهد بود و این با دستور خداوند بر اطاعت از او مغایرت دارد: ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ﴾.
   2. برهان تسلسل: اگر امام معصوم نباشد، تسلسل به وجود می‌آید و چون تسلسل ممتنع است، لاجرم معصوم نبودن امام نیز است، باید منزّه از همه آلودگی‌ها باشد. در غیر این صورت، امّت محتاج امامی دیگر برای اصلاح خطاهای اوّلی خواهد بود و اگر دومی هم معصوم نباشد، تسلسل لازم می‌آید که باطل است. در نتیجه، امامت بر امّت می‌باید به شخصی معصوم ختم شود".
2. ادله نقلی: ادله نقلی، مشتمل بر آیات و روایاتی است که بر عصمت دلالت می‌کنند. بارزترین آنها موارد ذیل‌اند:
   1. آیات کریمه قرآن: از جمله آیات دال بر عصمت امام عبارت‌اند از: آیه ابتلا؛ آیه اولی الامر؛ آیه صادقین و آیه تطهیر.
   2. روایات دال بر عصمت امام: از جمله بارزترین روایات عبارت است از: حدیث ثقلین؛ حدیث سفینه؛ حدیث منزلت و ... .

امامیه عصمت را از ضروری‌ترین شروط إعطای امامت می‌دانند و برای اثبات این صفت از ادله عقلی و نقلی فراوانی استفاده کرده و اکثر قریب به اتفاق آنان عصمت را به طور مطلق، برای پیامبر و امام قائل هستند. عصمت از مهم‌ترین و در عین حال پرچالش‌ترین مباحث امامتی است، به طوری که که غالب متکلمین به بحث در اطراف آن پرداخته‌اند. نهایی‌ترین عقیده شیعه دربارۀ عصمت: اعتقاد به عصمت نبی و امام از خطا و نیسان و گناه، در تمام افعال، از زمان تولد تا شهادت ایشان است.

ادامه