برادری در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| موضوع مرتبط = برادری | | موضوع مرتبط = برادری | ||
| عنوان مدخل = برادری | | عنوان مدخل = برادری | ||
| مداخل مرتبط = [[برادری در قرآن]] - [[برادری در حدیث]] - [[برادری در فقه سیاسی]] - [[برادری در معارف و سیره نبوی]] - [[برادری در معارف و سیره علوی]] - [[برادری در معارف و سیره سجادی]] | | مداخل مرتبط = [[برادری در قرآن]] - [[برادری در حدیث]] - [[برادری در فقه سیاسی]] - [[برادری در حقوق اسلامی]] - [[برادری در معارف و سیره نبوی]] - [[برادری در معارف و سیره علوی]] - [[برادری در معارف و سیره سجادی]] - [[برادری در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
== معناشناسی == | == معناشناسی == | ||
أخوت به معنای [[برادری]]، رابطه [[برادری]] و مشترک در پدر و مادر است و به صورت استعاره در مورد هر شراکتی با افراد دیگر در [[قبیله]]، [[دین]]، کار، پیشه، معامله، [[دوستی]] و دیگر [[روابط اجتماعی]] به کار می‌رود<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۳۱۹؛ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۸؛ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۰۳.</ref>. در یکی از آیات قرآن درباره اخوت آمده است: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>. | أخوت به معنای [[برادری]]، رابطه [[برادری]] و مشترک در پدر و مادر است و به صورت استعاره در مورد هر شراکتی با افراد دیگر در [[قبیله]]، [[دین]]، کار، پیشه، معامله، [[دوستی]] و دیگر [[روابط اجتماعی]] به کار می‌رود<ref>خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۳۱۹؛ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۸؛ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۰۳.</ref>. در یکی از آیات قرآن درباره اخوت آمده است: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>. | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۳: | ||
برخی [[مفسران]] معتقدند، "[[اخوت]]" جعلی [[تشریعی]] میان [[مؤمنان]] است که دارای آثار [[شرعی]] و [[حقوقی]] است؛ مانند روابطی همچون ابوت و بُنوت و [[اخوّت]] و زوجیت و سایر [[روابط خانوادگی]] که در [[شرایع]] و [[قوانین]] مختلف بر آنها آثار خاصی مترتب می‌گردد؛ از قبیل [[ارث]]، [[نفقه]]، قیمومیت و... و [[اخوّت]] [[دینی]] نیز "اعتباری [[شرعی]]" است که بر آن آثار [[اجتماعی]] مختلفی بار می‌شود؛ از جمله [[محبت]] و [[دوستی]]، [[صلح]]، [[وحدت]] کلمه، عدم [[دشمنی]] و [[جنگ]]، عدم [[ظلم]] (اگرچه در [[ارث]] و [[ازدواج]] و... تأثیری ندارد)<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص۳۱۵-۳۱۷.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۵۵-۵۶.</ref> | برخی [[مفسران]] معتقدند، "[[اخوت]]" جعلی [[تشریعی]] میان [[مؤمنان]] است که دارای آثار [[شرعی]] و [[حقوقی]] است؛ مانند روابطی همچون ابوت و بُنوت و [[اخوّت]] و زوجیت و سایر [[روابط خانوادگی]] که در [[شرایع]] و [[قوانین]] مختلف بر آنها آثار خاصی مترتب می‌گردد؛ از قبیل [[ارث]]، [[نفقه]]، قیمومیت و... و [[اخوّت]] [[دینی]] نیز "اعتباری [[شرعی]]" است که بر آن آثار [[اجتماعی]] مختلفی بار می‌شود؛ از جمله [[محبت]] و [[دوستی]]، [[صلح]]، [[وحدت]] کلمه، عدم [[دشمنی]] و [[جنگ]]، عدم [[ظلم]] (اگرچه در [[ارث]] و [[ازدواج]] و... تأثیری ندارد)<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص۳۱۵-۳۱۷.</ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۵۵-۵۶.</ref> | ||
== اسلام و برادری== | == اسلام و برادری == | ||
[[اسلام]] با [[مبارزات]] پی‌گیر، [[دشمنی‌ها]] و کینه‌توزی‌ها را به اخوت مبدل ساخت و [[الفت]] و برادری را در [[جامعه اسلامی]] [[تحکیم]] و این خط مشی کلی را به عنوان یک [[راهبرد]] ثابت و جزیی اجتناب‌ناپذیر و یکی از اساسی‌ترین اصول برنامه‌های اجتماعی و [[سیاسی]] خود، قرار داد و بر [[امت اسلامی]] فرو فرستاد که: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید و از خداوند پروا کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>. | [[اسلام]] با [[مبارزات]] پی‌گیر، [[دشمنی‌ها]] و کینه‌توزی‌ها را به اخوت مبدل ساخت و [[الفت]] و برادری را در [[جامعه اسلامی]] [[تحکیم]] و این خط مشی کلی را به عنوان یک [[راهبرد]] ثابت و جزیی اجتناب‌ناپذیر و یکی از اساسی‌ترین اصول برنامه‌های اجتماعی و [[سیاسی]] خود، قرار داد و بر [[امت اسلامی]] فرو فرستاد که: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید و از خداوند پروا کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>. | ||
[[پیامبر اکرم]]{{صل}} با [[نزول]] این [[آیه]] یکباره با استفاده از همه عوامل و امکانات موجود دامن [[همت]] به کمر زد و با تلاش بسیار توانست در عمل پیوند برادری و اخوت را در جامعه اسلامی [[زمان]] خود برقرار کند و [[شعار]] [[برادر دینی]] همراه با واژه برادر نسبی به صورت یک [[فرهنگ عمومی]] و فراگیر مطرح و از افتخارات جامعه اسلامی به‌شمار آید. | [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با [[نزول]] این [[آیه]] یکباره با استفاده از همه عوامل و امکانات موجود دامن [[همت]] به کمر زد و با تلاش بسیار توانست در عمل پیوند برادری و اخوت را در جامعه اسلامی [[زمان]] خود برقرار کند و [[شعار]] [[برادر دینی]] همراه با واژه برادر نسبی به صورت یک [[فرهنگ عمومی]] و فراگیر مطرح و از افتخارات جامعه اسلامی به‌شمار آید. | ||
علی{{ع}} نیز که خود [[قربانی]] نقشه‌های شوم تفرقه‌های [[شیطانی]] بود هنگام [[مرگ]] به [[فرزندان]] و [[خاندان]] خویش چنین [[وصیت]] فرمود: {{متن حدیث|أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وُلْدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَيْنِكُمْ فَإِنِّي سَمِعْتُ جَدَّكُمَا{{صل}} يَقُولُ صَلَاحُ ذَاتِ الْبَيْنِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصِّيَامِ}}<ref>نهج‌البلاغه، نامه ۴۷.</ref>. (فرزندان من! شما را سفارش می‌کنم که [[پرهیزکاری]] پیشه کنید امور خویش را [[منظم]] سازید و همواره بین خودتان را [[اصلاح]] کنید؛ زیرا من از جد بزرگوارتان [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که فرمود اصلاح میان دو نفر در نزد [[خدا]]، از یکسال [[نماز]] و [[روزه]] [[افضل]] است). | علی {{ع}} نیز که خود [[قربانی]] نقشه‌های شوم تفرقه‌های [[شیطانی]] بود هنگام [[مرگ]] به [[فرزندان]] و [[خاندان]] خویش چنین [[وصیت]] فرمود: {{متن حدیث|أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وُلْدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَيْنِكُمْ فَإِنِّي سَمِعْتُ جَدَّكُمَا {{صل}} يَقُولُ صَلَاحُ ذَاتِ الْبَيْنِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصِّيَامِ}}<ref>نهج‌البلاغه، نامه ۴۷.</ref>. (فرزندان من! شما را سفارش می‌کنم که [[پرهیزکاری]] پیشه کنید امور خویش را [[منظم]] سازید و همواره بین خودتان را [[اصلاح]] کنید؛ زیرا من از جد بزرگوارتان [[رسول خدا]] {{صل}} شنیدم که فرمود اصلاح میان دو نفر در نزد [[خدا]]، از یکسال [[نماز]] و [[روزه]] [[افضل]] است). | ||
روی این اصل اساسی [[پیشوایان]] بزرگ [[دین]] به [[حفظ]] اخوت تا آن حد اهتمام می‌ورزیدند که گاه با اختصاص مبالغی [[پول]] برای حل [[اختلاف‌ها]]، سعی بر آن داشتند که عوامل [[تفرقه]] و [[اختلاف]] را حتی در اشکال عادی و متعارف آن از میان بردارند. | روی این اصل اساسی [[پیشوایان]] بزرگ [[دین]] به [[حفظ]] اخوت تا آن حد اهتمام می‌ورزیدند که گاه با اختصاص مبالغی [[پول]] برای حل [[اختلاف‌ها]]، سعی بر آن داشتند که عوامل [[تفرقه]] و [[اختلاف]] را حتی در اشکال عادی و متعارف آن از میان بردارند. | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۴: | ||
بی‌شک [[دستورات اخلاقی]] و [[اجتماعی]] [[اسلام]] در زمینه [[سازگاری]]، [[حسن خلق]]، [[خوشرویی]]، [[رفق]]، [[مدارا]]، ابراز [[عطوفت]] و [[مهربانی]] و نیز تأکید بر [[دیدار]] و [[زیارت]] [[برادران دینی]]، [[افشای]] [[سلام]]، [[مصافحه]] به هنگام [[ملاقات]]، سعی در ایجاد [[سرور]] در [[دل]] آنان، [[خیرخواهی]] و [[نصیحت]] [[مؤمنان]] و [[مسئولان]]، تلاش برای [[اصلاح ذات البین]]، عدم احتجاب از حاجتمندان و نظایر آن، همه و همه در راستای [[هدف]] [[تحکیم]] پیوندهای اجتماعی و ایجاد [[وحدت]] و [[یکپارچگی]] در میان [[آحاد]] [[امت اسلامی]] و تشدّد حالت [[الفت]] و [[یگانگی]] و [[همبستگی]] بیشتر بین افراد [[مسلمان]] در [[روابط اجتماعی]] است<ref>فقه سیاسی، ج۶، ص۶۹-۶۸.</ref>. | بی‌شک [[دستورات اخلاقی]] و [[اجتماعی]] [[اسلام]] در زمینه [[سازگاری]]، [[حسن خلق]]، [[خوشرویی]]، [[رفق]]، [[مدارا]]، ابراز [[عطوفت]] و [[مهربانی]] و نیز تأکید بر [[دیدار]] و [[زیارت]] [[برادران دینی]]، [[افشای]] [[سلام]]، [[مصافحه]] به هنگام [[ملاقات]]، سعی در ایجاد [[سرور]] در [[دل]] آنان، [[خیرخواهی]] و [[نصیحت]] [[مؤمنان]] و [[مسئولان]]، تلاش برای [[اصلاح ذات البین]]، عدم احتجاب از حاجتمندان و نظایر آن، همه و همه در راستای [[هدف]] [[تحکیم]] پیوندهای اجتماعی و ایجاد [[وحدت]] و [[یکپارچگی]] در میان [[آحاد]] [[امت اسلامی]] و تشدّد حالت [[الفت]] و [[یگانگی]] و [[همبستگی]] بیشتر بین افراد [[مسلمان]] در [[روابط اجتماعی]] است<ref>فقه سیاسی، ج۶، ص۶۹-۶۸.</ref>. | ||
از [[اصول حاکم بر نظام اداری]] و پایه مناسبات اجتماعی در اسلام، [[حس]] [[اخوت]] است: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>، بر همین اساس در [[سیره پیامبر اکرم]]{{صل}} می‌فرمود: «من [[دوست]] ندارم مادام که در میان شما هستم از دیگران متمایز باشم» و علی{{ع}} [[مردم]] [[انبار]] را از احتراماتی که [[بندگی]] را جایگزین رابطه [[اخوت اسلامی]] می‌کند، [[نهی]] فرمود<ref>فقه سیاسی، ج۷، ص۴۹۳.</ref><ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۲۳.</ref> | از [[اصول حاکم بر نظام اداری]] و پایه مناسبات اجتماعی در اسلام، [[حس]] [[اخوت]] است: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ}}<ref>«جز این نیست که مؤمنان برادرند» سوره حجرات، آیه ۱۰.</ref>، بر همین اساس در [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} می‌فرمود: «من [[دوست]] ندارم مادام که در میان شما هستم از دیگران متمایز باشم» و علی {{ع}} [[مردم]] [[انبار]] را از احتراماتی که [[بندگی]] را جایگزین رابطه [[اخوت اسلامی]] می‌کند، [[نهی]] فرمود<ref>فقه سیاسی، ج۷، ص۴۹۳.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی، عباس علی]]، [[دانشنامه فقه سیاسی ج۱ (کتاب)|دانشنامه فقه سیاسی]]، ص ۱۲۳.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۵ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۴۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث برادری است. برادری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: برادری در قرآن - برادری در حدیث - برادری در فقه سیاسی - برادری در حقوق اسلامی - برادری در معارف و سیره نبوی - برادری در معارف و سیره علوی - برادری در معارف و سیره سجادی - برادری در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
أخوت به معنای برادری، رابطه برادری و مشترک در پدر و مادر است و به صورت استعاره در مورد هر شراکتی با افراد دیگر در قبیله، دین، کار، پیشه، معامله، دوستی و دیگر روابط اجتماعی به کار می‌رود[۱]. در یکی از آیات قرآن درباره اخوت آمده است: 
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ
[۲].
مراد از "برادری ایمانی"[۳] میان مهاجران و انصار در صدر اسلام که خداوند به جامعه مسلمین ارزانی داشت، همدلی و یکرنگی است که بر اساس آن، مؤمنان توانایی درک افکار و احساسات دیگران را می‌یابند و خود را با دیگران یکی می‌انگارند و هم‌فکر و هم‌حس می‌دانند[۴].
برخی مفسران معتقدند، "اخوت" جعلی تشریعی میان مؤمنان است که دارای آثار شرعی و حقوقی است؛ مانند روابطی همچون ابوت و بُنوت و اخوّت و زوجیت و سایر روابط خانوادگی که در شرایع و قوانین مختلف بر آنها آثار خاصی مترتب می‌گردد؛ از قبیل ارث، نفقه، قیمومیت و... و اخوّت دینی نیز "اعتباری شرعی" است که بر آن آثار اجتماعی مختلفی بار می‌شود؛ از جمله محبت و دوستی، صلح، وحدت کلمه، عدم دشمنی و جنگ، عدم ظلم (اگرچه در ارث و ازدواج و... تأثیری ندارد)[۵][۶]
اسلام و برادری
اسلام با مبارزات پی‌گیر، دشمنی‌ها و کینه‌توزی‌ها را به اخوت مبدل ساخت و الفت و برادری را در جامعه اسلامی تحکیم و این خط مشی کلی را به عنوان یک راهبرد ثابت و جزیی اجتناب‌ناپذیر و یکی از اساسی‌ترین اصول برنامه‌های اجتماعی و سیاسی خود، قرار داد و بر امت اسلامی فرو فرستاد که: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ[۷].
پیامبر اکرم (ص) با نزول این آیه یکباره با استفاده از همه عوامل و امکانات موجود دامن همت به کمر زد و با تلاش بسیار توانست در عمل پیوند برادری و اخوت را در جامعه اسلامی زمان خود برقرار کند و شعار برادر دینی همراه با واژه برادر نسبی به صورت یک فرهنگ عمومی و فراگیر مطرح و از افتخارات جامعه اسلامی به‌شمار آید.
علی (ع) نیز که خود قربانی نقشه‌های شوم تفرقه‌های شیطانی بود هنگام مرگ به فرزندان و خاندان خویش چنین وصیت فرمود: «أُوصِيكُمَا وَ جَمِيعَ وُلْدِي وَ أَهْلِي وَ مَنْ بَلَغَهُ كِتَابِي بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِكُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَيْنِكُمْ فَإِنِّي سَمِعْتُ جَدَّكُمَا (ص) يَقُولُ صَلَاحُ ذَاتِ الْبَيْنِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصِّيَامِ»[۸]. (فرزندان من! شما را سفارش می‌کنم که پرهیزکاری پیشه کنید امور خویش را منظم سازید و همواره بین خودتان را اصلاح کنید؛ زیرا من از جد بزرگوارتان رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود اصلاح میان دو نفر در نزد خدا، از یکسال نماز و روزه افضل است).
روی این اصل اساسی پیشوایان بزرگ دین به حفظ اخوت تا آن حد اهتمام می‌ورزیدند که گاه با اختصاص مبالغی پول برای حل اختلاف‌ها، سعی بر آن داشتند که عوامل تفرقه و اختلاف را حتی در اشکال عادی و متعارف آن از میان بردارند.
بی‌شک دستورات اخلاقی و اجتماعی اسلام در زمینه سازگاری، حسن خلق، خوشرویی، رفق، مدارا، ابراز عطوفت و مهربانی و نیز تأکید بر دیدار و زیارت برادران دینی، افشای سلام، مصافحه به هنگام ملاقات، سعی در ایجاد سرور در دل آنان، خیرخواهی و نصیحت مؤمنان و مسئولان، تلاش برای اصلاح ذات البین، عدم احتجاب از حاجتمندان و نظایر آن، همه و همه در راستای هدف تحکیم پیوندهای اجتماعی و ایجاد وحدت و یکپارچگی در میان آحاد امت اسلامی و تشدّد حالت الفت و یگانگی و همبستگی بیشتر بین افراد مسلمان در روابط اجتماعی است[۹].
از اصول حاکم بر نظام اداری و پایه مناسبات اجتماعی در اسلام، حس اخوت است: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ[۱۰]، بر همین اساس در سیره پیامبر اکرم (ص) می‌فرمود: «من دوست ندارم مادام که در میان شما هستم از دیگران متمایز باشم» و علی (ع) مردم انبار را از احتراماتی که بندگی را جایگزین رابطه اخوت اسلامی می‌کند، نهی فرمود[۱۱].[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۳۱۹؛ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۸؛ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۰۳.
- ↑ «جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید» سوره حجرات، آیه ۱۰.
- ↑ محمد رشیدرضا، تفسیر المنار، ج۴، صص۲۱ و ۲۲.
- ↑ علی آقابخشی و مینو افشاری‌راد، فرهنگ علوم سیاسی، ص۱۳۷.
- ↑ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص۳۱۵-۳۱۷.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۵۵-۵۶.
- ↑ «جز این نیست که مؤمنان برادرند، پس میان برادرانتان را آشتی دهید و از خداوند پروا کنید باشد که بر شما بخشایش آورند» سوره حجرات، آیه ۱۰.
- ↑ نهج‌البلاغه، نامه ۴۷.
- ↑ فقه سیاسی، ج۶، ص۶۹-۶۸.
- ↑ «جز این نیست که مؤمنان برادرند» سوره حجرات، آیه ۱۰.
- ↑ فقه سیاسی، ج۷، ص۴۹۳.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۱۲۳.