اعراف: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «اعراف جايگاهى ميان بهشت و جهنم اعراف جمع عرف در لغت به قسمت هاى بلند كوه و تپه...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۸۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۰ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
اعراف جايگاهى ميان بهشت و جهنم
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[اعراف در قرآن]] - [[اعراف در کلام اسلامی]] | پرسش مرتبط  = }}
اعراف جمع عرف در لغت به قسمت هاى بلند كوه و تپه گفته مى شود (معجم التهذيب ، ج3 ، ص2404و لسان العرب ، ج9 ، ص241) اين واژه دوبار در قرآن در سوره اعراف به كار رفته است (اعراف:46و 49) از آيات ياد شده به دست مى آيد كه ميان بهشت و جهنم جايگاهى است كه بر روى آن افرادى قرار دارند كه به اهل بهشت سلام مى كنند و تمناى عدم همنشينى با اهل دوزخ را دارند.
{{جعبه اطلاعات آیات نامدار
در اينكه مقصود از اعراف چيست از سوى دانشمندان اسلامى ديدگاه هاى مختلف و متفاوتى ابراز شده اند (الميزان ، ج8 ، ص126) كه بيشتر آنها به اين معنا برمى گردد كه مقصود از آن ديوارى است ميان بهشت و جهنم (تصحيح الاعتقادات223 ، المفردات، ص322) از حسن بصرى و زجاج نقل شده كه اعراف از ريشه معرفت به معناى شناخت است ، يعنى در قيامت رجالى هستند كه آگاهى از حال مردم دارند و اهل جهنم و بهشت را از سيماى شان مى شناسد (تفسير كبير ، ج14 ، ص87 ، جامع البيان ، ج5 ، ص241) صدرالمتألهين نيز اين ديدگاه را برگزيده و آيه (يَعْرِفُونَ كُلاً بِسيماهُمْ) (اعراف:46) را گواه آن دانسته است (عرشيه ، ص90) ابن عربى در فتوحات قول مشهور را در مورد اعراف پسنديده و اما درباره اصحاب اعراف گفته است: آنها كسانى هستند كه حسنات و سيئاتشان مساوى است يك چشمشان به سوى بهشت و چشم ديگر به جهنم دوخته اند در حالى كه ورود به هيچ كدام براى آنها رجحان ندارد. اما وقتى دستور سجده به آنها داده مى شود همه سجده مى كنند و وارد بهشت مى شوند (فتوحات ، ج4 ، ص475) صدرالمتألهين در شواهد الربوبيه همين قول را برگزيده است (الشواهد الربوبيه ، ص384) و در (اسفار ، ج9 ، ص318) پس از اشاره به ديدگاه ابن عربى قول مشهور در ميان شيعه را كه مى گويند اصحاب اعراف پيامبر اسلام و ائمه طاهرين (عليهم السلام) است انتخاب نموده است.
| نام آیه = آیه اعراف
در اينكه اصحاب اعراف چه كسانى هستند به طور كلى در ميان مفسرين و علماى مسلمان اختلاف وجود دارد كه به چهارده قول مى رسد. بيشتر كسانى كه در مورد اعراف سخن گفته اند به اقوال و اختلاف ياد شده اشاره نموده اند. (الميزان ، ج8 ، ص126 ، تفسير كبير ، ج14 ، ص90 ، روض الجنان ، ج8 ، ص204).
| نام تصویر = آیه ۴۶ ـ ۴۹ سوره اعراف.jpg
ديدگاه هاى مزبور به سه دسته كلى باز مى گردد:
| توضیح تصویر =
1. آنها عده اى از مقربان درگاه الهى همچون انبيا، علما و فقها و گواهان بر اعمال و... مى باشند.
| متن آیه = 
2. آنها كسانى هستند كه سيئات و حسنات شان با هم برابرند.
| معنی آیه = و میان آن دو پرده‌ای است و بر آن پشته‌ها کسانی هستند که هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند ...
3. اصحاب اعراف، آن دسته از ملائكه است كه بر بالاى اعراف ناظر اشخاص اند و هر كس را از سيما و قيافه اش مى شناسند (الميزان ، ج8 ، ص129).
| شماره آیه = ۴۶ ـ ۴۹
بيشتر مفسرين و علماى اهل سنت قول دوم را انتخاب نموده اند (البدور السافرة، ص399 ، روح المعانى ، ج8 ، ص128 ، جامع الأحكام ، ج7 ، ص212 ، البعث والنشور ، ص109) در حالى كه بسيارى از علماى شيعه ضمن اشاره به ديدگاه هاى مختلف درباره اصحاب اعراف و با توجه به رواياتى كه از اهل بيت (عليهم السلام) در اين باره رسيده ، مايل به اين نظراند كه اصحاب اعراف پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) و ائمه اطهار (عليهم السلام) مى باشند. (اسفار ، ج9 ، ص318 ، الاعتقادات ، ص70) صفار حدود 19 روايت از طرق مختلف از ائمه (عليهم السلام) ، نقل نموده است كه اصحاب اعراف ائمه اطهار (عليهم السلام مى باشند (بصائر الدرجات ، ص452)همچنين كلينى در كافى ، ج 1 ، ص184 ، صدوق در معانى الاخبار ، ص590 ، مفيد در مسارالشيعه ، ص31).
| نام سوره = اعراف
در يكى از اين روايات كه از يزيد بن معاويه العجلى نقل شده آمده است كه از امام محمدباقر (عليه السلام) از تفسير (عَلى الأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاً بِسِيماهُمْ) سؤال كردم فرمود اين آيه در حق اين امت نازل شده و مراد به رجال اعراف ائمه از آل محمد مى باشد در روايت ديگر همچنين در تفسير آيه ياد شده آمده است:ماييم آن رجال و امامان از ما هستند... (بصائر الدرجات/453).
| شماره جزء = ۸
غير از سه ديدگاه كلى كه ذكر شد يك ديدگاه ديگر نيز وجود دارد و آن اين است كه برخى بين روايات فوق و رواياتى كه مستند علماى اهل سنت مى باشد و در منابع روايى شيعه نيز وجود دارد (كافى ، ج1 ، ص184) كه مى گويد مقصود از اصحاب اعراف كسانى هستند كه حسنات و سيئاتشان مساوى اند لذا در اعراف مانده ، اين گونه جمع نموده اند كه هر يك از اين دو دسته روايات بيانگر حالت عده اى است كه در اعراف حضور دارند ; به اين معنا كه در اعراف هم افرادى وجود دارند كه اعمال خوب و بد آنها مساوى است و ورود به هيچ طرف براى آنها رجحان ندارد. و هم پيامبران ، ائمه اهل بيت (عليهم السلام) براى كمك به آنها در اعراف حضور دارند (منشور جاويد ، ج9ص 529 ، تفسير نمونه ، ج6 ، ص189) البته چنين جمعى از كلام شيخ صدوق نيز استفاده مى شود (الاعتقادات ، ص70).
| نام‌های دیگر =
| شأن نزول =
| مصداق آیه =
| دلالت آیه = {{فهرست جعبه|دلالت بر بیان ویژگی‌های انسان‌های مؤمن}}
| نتایج آیه =
}}
 
== معناشناسی ==
اعراف در لغت یعنی مکان‌های بلند و مرتفع و این ارتفاع به حدی است که شخص به محیط بیرون اشراف داشته و همه چیز برای او قابل [[رؤیت]] است<ref>التبیان، ج‌۴، ص‌۴۱۰. </ref> و در اصطلاح یعنی مکانی بلند میان [[بهشت و دوزخ]] که شخص بر آن دو اشراف دارد<ref>تصحیح الاعتقادات۲۲۳، المفردات، ص۳۲۲. </ref> و در اصطلاح [[قرآنی]] اعراف یعنی جهانی مافوق که [[اصحاب اعراف]] همه را به چهره می‌شناسند و می‌توانند به [[اهل]] [[بهشت و جهنم]]، به [[اذن]] خداوندی [[دستور]] بدهند و راهنمایشان کنند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۷۲.</ref>.
 
در [[قرآن]] از مردانی یاد شده که در اعراف‌اند و در [[قیامت]] همۀ چهره‌ها را می‌شناسند و راهنماییشان می‌کنند: {{متن قرآن|وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاءَ أَصْحَابِ النَّارِ قَالُوا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ وَنَادَى أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ رِجَالًا يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُوا مَا أَغْنَى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ}}<ref>«و چون چشمانشان به سوی دمسازان آتش گردانده می‌شود می‌گویند: پروردگارا ما را با گروه ستمکاران مگذار! و اعرافیان به مردانی که آنان را به چهره می‌شناسند بانگ برمی‌دارند که: (مال) اندوختن شما و سرکشی کردنتان به کارتان نیامد» سوره اعراف، آیه ۴۷ ـ ۴۸</ref>. [[سوره]] هفتم [[قرآن]] را، به همین سبب اعراف نامیده‌اند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۵. </ref>. در چهار [[آیه]] از این [[سوره]]، کلمۀ اعراف آمده است و دربارۀ معنای آن [[اختلاف]] نظر وجود دارد مانند معانی زیر: اعراف محلی است که بر [[بهشتیان]] و [[دوزخیان]] اشراف دارد و یا اعراف، تلی است میان [[بهشت و دوزخ]] و یا اینکه اعراف، دیواری است که میان [[مؤمن]] و [[منافق]] حایل می‌شود<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۶. </ref>.
 
== [[اصحاب اعراف]] ==
[[اصحاب اعراف]] چه کسانی هستند؟ اکثر [[دانشمندان]] و [[مفسران]]، با توجه به روایاتی که در این زمینه وجود دارد، معتقدند [[اصحاب اعراف]]، [[پیامبر]] {{صل}} و [[ائمه]] {{ع}} هستند<ref>اسفار، ج۹، ص۳۱۸، الاعتقادات، ص۷۰. </ref>؛ صفار حدود ۱۹ [[روایت]] از طرق مختلف [[نقل]] کرده که دلالت براین مطلب دارد<ref>ر.ک: [[رحمت‌الله ضیائی ارزگانی|ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص۵۵ </ref>؛ چنانکه در روایتی [[یزید بن معاویه]] العجلی می‌‌گوید از [[امام باقر]] {{ع}} دربارۀ [[تفسیر]] آیۀ {{متن قرآن|وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ}}<ref>«و میان آن دو پرده‌ای است و بر آن پشته‌ها کسانی هستند که هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند» سوره اعراف، آیه ۴۶.</ref> سؤال کردم. [[حضرت]] فرمودند: «[[آیه]] در [[حق]] این [[امت]] نازل شد و مراد از [[رجال اعراف]]، [[ائمه]] از [[آل محمد]] هستند»<ref>{{متن حدیث|سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ {{ع}}عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ عَلَی الْأَعْرافِ رِجالٌ یَعْرِفُونَ کُلًّا بِسِیماهُمْ‏ قَالَ أُنْزِلَتْ فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ الرِّجَالُ هُمُ الْأَئِمَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ}}؛ بصائر الدرجات، ص۴۵۳. </ref>.<ref>ر.ک: [[رحمت‌الله ضیائی ارزگانی|ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص۵۵.</ref>
 
اما همانطور که در بیان فوق گفته شد، [[دانشمندان]] و [[مفسرین]] براین [[نظریه]] [[اتفاق نظر]] ندارند که [[اصحاب اعراف]] همان [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} هستند چنانکه؛ [[ابن عربی]] می‌‌گوید [[اصحاب اعراف]]، کسانی هستند که [[حسنات]] و سیئاتشان مساوی است، یک چشمشان به سوی [[بهشت]] و چشم دیگر به [[جهنم]] دوخته شده است؛ در حالی که وارد شدن به هر کدام از این دو [[جایگاه]]، برای آنان رجحانی ندارد؛ اما وقتی [[دستور]] [[سجده]] به آنها داده می‌شود، همه [[سجده]] می‌‌کنند و وارد [[بهشت]] می‌‌شوند. [[صدرالمتألهین]] در شواهد الربوبیه همین قول را برگزید اما پس از مشاهدۀ قول اکثر [[علمای شیعه]] که قائلند [[اصحاب اعراف]]، [[پیامبر]] {{صل}} و [[ائمه طاهرین]] است از نظریۀ اولش برگشت<ref>ر.ک: [[رحمت‌الله ضیائی ارزگانی|ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ص۵۵.</ref>.
 
برخی از اقوال دیگر دربارۀ اینکه [[اصحاب اعراف]] چه کسانی هستند عبارت است از: [[اصحاب اعراف]] بزرگانی‌اند که به [[کرامت الهی]] متمایزند؛ کسانی‌اند که [[حسنات]] و [[سیئات]] آنان برابر است؛ [[اهل]] فترت‌اند، یعنی میان [[بعثت]] دو [[پیامبر]] قرار گرفته‌اند و [[حجت]] بر آنان تمام نشده است؛ آنان، [[جنیان]] مؤمن‌اند؛ [[فرزندان]] نابالغ کافران‌اند و یا [[فرزندان]] نامشروع‌اند<ref>المیزان‌ ج، ۸، ص ۱۲۸ـ ۱۲۶؛ پیام قرآن‌، ج ۶، ص ۵۴۹. </ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۶-۸۷.</ref>
 
== ویژگی‌های [[اصحاب اعراف]] ==
اما به دور از هر نظریۀ دیگری و فقط با نگاه به [[آیات]] قرانی در [[سورۀ اعراف]] و توجه به ویژگی‌های [[اصحاب اعراف]] می‌‌توان دریافت، [[اصحاب اعراف]] اگر هم [[ائمۀ معصومین]] نباشند؛ ولی یقینا انسان‌های بزرگ و با عظمتی هستند که نمونه ای از این ویژگی‌ها عبارتند از<ref>ر.ک: [[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۳۸۲ -۳۸۵. </ref>:
# [[اصحاب اعراف]] کسانی هستند که در [[دنیا]]، [[اهل]] [[خیر]] و [[ایمان]] و [[اهل]] [[شرّ]] و [[طغیان]] را می‌شناختند: {{متن قرآن|يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ}}<ref>«هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند» سوره اعراف، آیه ۴۶.</ref><ref>ر.ک: [[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۳۸۲ -۳۸۵. </ref>
# [[اصحاب اعراف]] کسانی هستند که به [[بهشتیان]] [[فرمان]] ورود به [[بهشت]] را می‌‌دهند: «ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ»<ref>سوره اعراف، آیه۴۹. </ref>.<ref>ر.ک: [[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۳۸۲ -۳۸۵. </ref>
# تعبیر [[رجال]] در آیۀ {{متن قرآن|وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ}}<ref>«و میان آن دو پرده‌ای است و بر آن پشته‌ها کسانی هستند که هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند» سوره اعراف، آیه ۴۶.</ref>، نشان دهندۀ [[عظمت]] این [[اصحاب]] است چراکه در [[آیات]] دیگر [[قرآن]] برای نشان دادن [[عظمت]] [[شخصیت]] افراد از تعیبر [[رجال]] استفاده شده است: {{متن قرآن|رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ}}<ref>«مردانی که هیچ داد و ستد و خرید و فروشی آنان را از یاد خداوند و برپا داشتن نماز و دادن زکات (به خود) سرگرم نمی‌دارد؛ از روزی می‌هراسند که دل‌ها و دیده‌ها در آن زیرورو می‌شوند» سوره نور، آیه ۳۷.</ref> اما تعبیر [[رجال]]، همچنانکه ثابت کنندۀ [[عظمت]] [[روحی]] [[اصحاب اعراف]] است، می‌‌تواند درصدد [[اثبات]] این مطلب باشد که [[اصحاب اعراف]] نمی‌توانند از [[فرشتگان]] باشند چراکه لفظ [[رجال]] بر فرشتگانی که به مذکّر، مؤنّث بودن متّصف نمی‌شوند اطلاق نمی‌شود<ref>ر.ک: [[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۳۸۲ -۳۸۵. </ref>.
 
== [[وظایف]] [[اصحاب اعراف]] ==
همچنین از وظایفی که بر دوش [[اصحاب اعراف]] گذاشته شده که در بعضی از مواقع با ویژگی‌هایی این [[اصحاب]] مشترک است، می‌‌توان این [[عظمت]] را متوجه شد از جملۀ این [[وظایف]]<ref>ر.ک: [[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ص۳۸۲ -۳۸۵. </ref>:
# اولین عملی که توسط [[اصحاب اعراف]] در [[قیامت]] صورت می‌‌گیرد، این است که [[اهل اعراف]] در جایی بلند، میان [[بهشت و دوزخ]] جای می‌گیرند، تا بر [[بهشتیان]] و [[دوزخیان]] اشراف داشته باشند و به [[مؤمنین]] بهشتی [[سلام]] و تحیت می‌گویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۷. </ref>.
# بعد از تحیت و [[سلام]] [[بهشتیان]]، توسط [[اصحاب اعراف]]، این عده ([[اصحاب اعراف]]) به [[دوزخیان]] نگاه می‌‌کنند و آنان را مورد [[سرزنش]] قرا می‌‌دهند و می‌گویند: آیا متوجه شدید که [[مال]] و فرزندانی که جمع کردید و تکبرها که ورزیدید، سودی به حالتان نداشت؟ این [[مؤمنان]]، همان‌هایی هستند که قسم خوردید [[رحمت الهی]] و [[بهشت]] جاویدان متوجه آنها نخواهد شد. آنگاه خطاب به [[مؤمنان]] می‌گویند: به [[بهشت]] بروید که [[ترس]] و اندوهی بر شما نیست<ref>المیزان‌، ج ۸، ص ۱۲۱ـ ۱۳۳. </ref>.  
# در [[قیامت]] عده ای از [[مردم]] به خاطر [[ضعف]] [[ایمانی]] که داشتند؛ همچنانکه دارای [[اعمال]] خیرند ولی دچار [[معصیت الهی]] شدند، این افراد، برای ورودشان به [[بهشت]] احتیاج به کمک دارند، وظیفۀ دیگر [[اهل اعراف]] این است که با شفاعتشان بتوانند این عده را وارد [[بهشت]] کنند<ref>پیام قرآن‌، ج ۶، ص ۵۵۴؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۷.</ref>.
 
== نتیجه گیری ==
بنابراین از شواهدی که در [[آیات]] [[سورۀ اعراف]] و همچنین روایاتی که در این زمینه وجود دارد، می‌‌توان نتیجه گرفت [[اهل اعراف]] [[ائمۀ معصومین]] {{ع}} هستند که در جایی بلند میان [[بهشت و دوزخ]] قرار دارند به طوری که بر [[بهشتیان]] و [[دوزخیان]] اشراف دارند و [[وظیفه]] ایشان در این سه مورد خلاصه می‌‌شود: به [[بهشتیان]] [[سلام]] [[تحیت]] می‌‌گویند؛ [[دوزخیان]] را مورد [[سرزنش]] قرار می‌‌دهند و افراد ضعیف الایمان را برای ورود به [[بهشت]] [[شفاعت]] می‌‌کنند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۸۷. </ref>.
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:000054.jpg|22px]] [[سید مصطفی اسدی|اسدی، سید مصطفی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم''']]
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
# [[پرونده:1313.jpg|22px]] [[رحمت‌الله ضیائی ارزگانی|ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی''']]
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]
{{پایان منابع}}
 
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[آیه اعراف]]
{{پایان مدخل وابسته}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
{{قیامت}}
 
[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
[[رده:آیات نامدار]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۱۷

اعراف از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اعراف در قرآن - اعراف در کلام اسلامی - پرسش مرتبط ندارد
آیه اعراف
ترجمه آیه
و میان آن دو پرده‌ای است و بر آن پشته‌ها کسانی هستند که هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند ...
مشخصات آیه
بخشی ازآیهٔ ۴۶ ـ ۴۹ سورهٔ اعراف از جزء ۸ قرآن کریم
محتوای آیه
دلالت آیه
  • دلالت بر بیان ویژگی‌های انسان‌های مؤمن

معناشناسی

اعراف در لغت یعنی مکان‌های بلند و مرتفع و این ارتفاع به حدی است که شخص به محیط بیرون اشراف داشته و همه چیز برای او قابل رؤیت است[۱] و در اصطلاح یعنی مکانی بلند میان بهشت و دوزخ که شخص بر آن دو اشراف دارد[۲] و در اصطلاح قرآنی اعراف یعنی جهانی مافوق که اصحاب اعراف همه را به چهره می‌شناسند و می‌توانند به اهل بهشت و جهنم، به اذن خداوندی دستور بدهند و راهنمایشان کنند[۳].

در قرآن از مردانی یاد شده که در اعراف‌اند و در قیامت همۀ چهره‌ها را می‌شناسند و راهنماییشان می‌کنند: وَإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاءَ أَصْحَابِ النَّارِ قَالُوا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ وَنَادَى أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ رِجَالًا يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُوا مَا أَغْنَى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ[۴]. سوره هفتم قرآن را، به همین سبب اعراف نامیده‌اند[۵]. در چهار آیه از این سوره، کلمۀ اعراف آمده است و دربارۀ معنای آن اختلاف نظر وجود دارد مانند معانی زیر: اعراف محلی است که بر بهشتیان و دوزخیان اشراف دارد و یا اعراف، تلی است میان بهشت و دوزخ و یا اینکه اعراف، دیواری است که میان مؤمن و منافق حایل می‌شود[۶].

اصحاب اعراف

اصحاب اعراف چه کسانی هستند؟ اکثر دانشمندان و مفسران، با توجه به روایاتی که در این زمینه وجود دارد، معتقدند اصحاب اعراف، پیامبر (ص) و ائمه (ع) هستند[۷]؛ صفار حدود ۱۹ روایت از طرق مختلف نقل کرده که دلالت براین مطلب دارد[۸]؛ چنانکه در روایتی یزید بن معاویه العجلی می‌‌گوید از امام باقر (ع) دربارۀ تفسیر آیۀ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ[۹] سؤال کردم. حضرت فرمودند: «آیه در حق این امت نازل شد و مراد از رجال اعراف، ائمه از آل محمد هستند»[۱۰].[۱۱]

اما همانطور که در بیان فوق گفته شد، دانشمندان و مفسرین براین نظریه اتفاق نظر ندارند که اصحاب اعراف همان اهل بیت پیامبر (ص) هستند چنانکه؛ ابن عربی می‌‌گوید اصحاب اعراف، کسانی هستند که حسنات و سیئاتشان مساوی است، یک چشمشان به سوی بهشت و چشم دیگر به جهنم دوخته شده است؛ در حالی که وارد شدن به هر کدام از این دو جایگاه، برای آنان رجحانی ندارد؛ اما وقتی دستور سجده به آنها داده می‌شود، همه سجده می‌‌کنند و وارد بهشت می‌‌شوند. صدرالمتألهین در شواهد الربوبیه همین قول را برگزید اما پس از مشاهدۀ قول اکثر علمای شیعه که قائلند اصحاب اعراف، پیامبر (ص) و ائمه طاهرین است از نظریۀ اولش برگشت[۱۲].

برخی از اقوال دیگر دربارۀ اینکه اصحاب اعراف چه کسانی هستند عبارت است از: اصحاب اعراف بزرگانی‌اند که به کرامت الهی متمایزند؛ کسانی‌اند که حسنات و سیئات آنان برابر است؛ اهل فترت‌اند، یعنی میان بعثت دو پیامبر قرار گرفته‌اند و حجت بر آنان تمام نشده است؛ آنان، جنیان مؤمن‌اند؛ فرزندان نابالغ کافران‌اند و یا فرزندان نامشروع‌اند[۱۳].[۱۴]

ویژگی‌های اصحاب اعراف

اما به دور از هر نظریۀ دیگری و فقط با نگاه به آیات قرانی در سورۀ اعراف و توجه به ویژگی‌های اصحاب اعراف می‌‌توان دریافت، اصحاب اعراف اگر هم ائمۀ معصومین نباشند؛ ولی یقینا انسان‌های بزرگ و با عظمتی هستند که نمونه ای از این ویژگی‌ها عبارتند از[۱۵]:

  1. اصحاب اعراف کسانی هستند که در دنیا، اهل خیر و ایمان و اهل شرّ و طغیان را می‌شناختند: يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ[۱۶][۱۷]
  2. اصحاب اعراف کسانی هستند که به بهشتیان فرمان ورود به بهشت را می‌‌دهند: «ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ»[۱۸].[۱۹]
  3. تعبیر رجال در آیۀ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ[۲۰]، نشان دهندۀ عظمت این اصحاب است چراکه در آیات دیگر قرآن برای نشان دادن عظمت شخصیت افراد از تعیبر رجال استفاده شده است: رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ[۲۱] اما تعبیر رجال، همچنانکه ثابت کنندۀ عظمت روحی اصحاب اعراف است، می‌‌تواند درصدد اثبات این مطلب باشد که اصحاب اعراف نمی‌توانند از فرشتگان باشند چراکه لفظ رجال بر فرشتگانی که به مذکّر، مؤنّث بودن متّصف نمی‌شوند اطلاق نمی‌شود[۲۲].

وظایف اصحاب اعراف

همچنین از وظایفی که بر دوش اصحاب اعراف گذاشته شده که در بعضی از مواقع با ویژگی‌هایی این اصحاب مشترک است، می‌‌توان این عظمت را متوجه شد از جملۀ این وظایف[۲۳]:

  1. اولین عملی که توسط اصحاب اعراف در قیامت صورت می‌‌گیرد، این است که اهل اعراف در جایی بلند، میان بهشت و دوزخ جای می‌گیرند، تا بر بهشتیان و دوزخیان اشراف داشته باشند و به مؤمنین بهشتی سلام و تحیت می‌گویند[۲۴].
  2. بعد از تحیت و سلام بهشتیان، توسط اصحاب اعراف، این عده (اصحاب اعراف) به دوزخیان نگاه می‌‌کنند و آنان را مورد سرزنش قرا می‌‌دهند و می‌گویند: آیا متوجه شدید که مال و فرزندانی که جمع کردید و تکبرها که ورزیدید، سودی به حالتان نداشت؟ این مؤمنان، همان‌هایی هستند که قسم خوردید رحمت الهی و بهشت جاویدان متوجه آنها نخواهد شد. آنگاه خطاب به مؤمنان می‌گویند: به بهشت بروید که ترس و اندوهی بر شما نیست[۲۵].
  3. در قیامت عده ای از مردم به خاطر ضعف ایمانی که داشتند؛ همچنانکه دارای اعمال خیرند ولی دچار معصیت الهی شدند، این افراد، برای ورودشان به بهشت احتیاج به کمک دارند، وظیفۀ دیگر اهل اعراف این است که با شفاعتشان بتوانند این عده را وارد بهشت کنند[۲۶].

نتیجه گیری

بنابراین از شواهدی که در آیات سورۀ اعراف و همچنین روایاتی که در این زمینه وجود دارد، می‌‌توان نتیجه گرفت اهل اعراف ائمۀ معصومین (ع) هستند که در جایی بلند میان بهشت و دوزخ قرار دارند به طوری که بر بهشتیان و دوزخیان اشراف دارند و وظیفه ایشان در این سه مورد خلاصه می‌‌شود: به بهشتیان سلام تحیت می‌‌گویند؛ دوزخیان را مورد سرزنش قرار می‌‌دهند و افراد ضعیف الایمان را برای ورود به بهشت شفاعت می‌‌کنند[۲۷].

منابع

  1. اسدی، سید مصطفی، دائرةالمعارف قرآن کریم
  2. محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
  3. ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله، دانشنامه کلام اسلامی
  4. پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ التبیان، ج‌۴، ص‌۴۱۰.
  2. ↑ تصحیح الاعتقادات۲۲۳، المفردات، ص۳۲۲.
  3. ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۷۲.
  4. ↑ «و چون چشمانشان به سوی دمسازان آتش گردانده می‌شود می‌گویند: پروردگارا ما را با گروه ستمکاران مگذار! و اعرافیان به مردانی که آنان را به چهره می‌شناسند بانگ برمی‌دارند که: (مال) اندوختن شما و سرکشی کردنتان به کارتان نیامد» سوره اعراف، آیه ۴۷ ـ ۴۸
  5. ↑ ر.ک: محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۵.
  6. ↑ فرهنگ شیعه، ص ۸۶.
  7. ↑ اسفار، ج۹، ص۳۱۸، الاعتقادات، ص۷۰.
  8. ↑ ر.ک: ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله، دانشنامه کلام اسلامی، ص۵۵
  9. ↑ «و میان آن دو پرده‌ای است و بر آن پشته‌ها کسانی هستند که هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند» سوره اعراف، آیه ۴۶.
  10. ↑ «سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع)عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ عَلَی الْأَعْرافِ رِجالٌ یَعْرِفُونَ کُلًّا بِسِیماهُمْ‏ قَالَ أُنْزِلَتْ فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ الرِّجَالُ هُمُ الْأَئِمَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ»؛ بصائر الدرجات، ص۴۵۳.
  11. ↑ ر.ک: ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله، دانشنامه کلام اسلامی، ص۵۵.
  12. ↑ ر.ک: ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله، دانشنامه کلام اسلامی، ص۵۵.
  13. ↑ المیزان‌ ج، ۸، ص ۱۲۸ـ ۱۲۶؛ پیام قرآن‌، ج ۶، ص ۵۴۹.
  14. ↑ فرهنگ شیعه، ص ۸۶-۸۷.
  15. ↑ ر.ک: اسدی، سید مصطفی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۳۸۲ -۳۸۵.
  16. ↑ «هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند» سوره اعراف، آیه ۴۶.
  17. ↑ ر.ک: اسدی، سید مصطفی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۳۸۲ -۳۸۵.
  18. ↑ سوره اعراف، آیه۴۹.
  19. ↑ ر.ک: اسدی، سید مصطفی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۳۸۲ -۳۸۵.
  20. ↑ «و میان آن دو پرده‌ای است و بر آن پشته‌ها کسانی هستند که هر گروه (از آنان) را از چهره‌شان باز می‌شناسند» سوره اعراف، آیه ۴۶.
  21. ↑ «مردانی که هیچ داد و ستد و خرید و فروشی آنان را از یاد خداوند و برپا داشتن نماز و دادن زکات (به خود) سرگرم نمی‌دارد؛ از روزی می‌هراسند که دل‌ها و دیده‌ها در آن زیرورو می‌شوند» سوره نور، آیه ۳۷.
  22. ↑ ر.ک: اسدی، سید مصطفی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۳۸۲ -۳۸۵.
  23. ↑ ر.ک: اسدی، سید مصطفی، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۳۸۲ -۳۸۵.
  24. ↑ فرهنگ شیعه، ص ۸۷.
  25. ↑ المیزان‌، ج ۸، ص ۱۲۱ـ ۱۳۳.
  26. ↑ پیام قرآن‌، ج ۶، ص ۵۵۴؛ فرهنگ شیعه، ص ۸۷.
  27. ↑ فرهنگ شیعه، ص ۸۷.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=اعراف&oldid=1242507»