خلفای سه‌گانه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'jpg|22px]] 22px دین‌پرور، سید حسین، [[دانشنامه نهج البلاغه') |
|||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[ابوبکر]] دو سال و اندی پس از [[عام الفیل]]<ref>ابن اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۲۲۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۱۴۵.</ref> زاده شد. روایاتی، [[صدّیق]] را از [[القاب]] [[أبوبکر]] دانسته‌اند. او در [[جاهلیت]] مانند دیگران [[بت]] پرست بوده و به [[شغل]] [[تجارت]] مشغول بود. [[مردم]] [[مکه]]، ابوبکر را از بهترین‌های خود می‌دانستند و از وی در [[مشکلات]] کمک می‌خواستند. | [[ابوبکر]] دو سال و اندی پس از [[عام الفیل]]<ref>ابن اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۲۲۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۱۴۵.</ref> زاده شد. روایاتی، [[صدّیق]] را از [[القاب]] [[أبوبکر]] دانسته‌اند. او در [[جاهلیت]] مانند دیگران [[بت]] پرست بوده و به [[شغل]] [[تجارت]] مشغول بود. [[مردم]] [[مکه]]، ابوبکر را از بهترین‌های خود می‌دانستند و از وی در [[مشکلات]] کمک می‌خواستند. | ||
ابوبکر از [[مسلمانان]] اولیه محسوب می‌شود و مهمترین فضیلتی که برای او بیان کرده‌اند این است که در [[هجرت پیامبر]]{{صل}} از مکه به [[مدینه]] همراه حضرت بود. | ابوبکر از [[مسلمانان]] اولیه محسوب می‌شود و مهمترین فضیلتی که برای او بیان کرده‌اند این است که در [[هجرت پیامبر]]{{صل}} از مکه به [[مدینه]] همراه حضرت بود. تاریخ‌نگاران، بدون هیچ اختلافی، از شرکت ابوبکر در غزوه‌های [[بدر]]، [[احد]]، [[خندق]]، [[حدیبیه]] و دیگر نبردهای [[رسول خدا]]{{صل}} خبر داده‌اند<ref>ابن اثیر، ج۳، ص۳۱۸.</ref>، اما هیچ کدام وی را در ردیف جنگاوران و [[شجاعان]] [[عرب]] نام نبرده‌اند. | ||
در اواخر [[عمر]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، ابوبکر به [[فرمان]] رسول خدا{{صل}} باید برای [[نبرد]] با [[روم]] در [[لشکر اسامه]] حاضر می‌شد، ولی به دلایلی، | در اواخر [[عمر]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، ابوبکر به [[فرمان]] رسول خدا{{صل}} باید برای [[نبرد]] با [[روم]] در [[لشکر اسامه]] حاضر می‌شد، ولی به دلایلی، تخلف کرده و مورد [[لعن]] آن حضرت قرار گرفت<ref>اسکافی، ص۲۱۰؛ جوهری، ص۷۷.</ref>. | ||
بعد از [[رحلت پیامبر]]{{صل}}، ابوبکر در پی توطئه‌ای که در [[سقیفه بنی‌ساعده]] روی داد به [[خلافت]] رسید. آنچه بیش از همه از دوران [[خلافت ابوبکر]]، مایه مجادله‌های [[شیعه]] و [[سنی]] شده، [[رفتار]] او با [[فاطمه]]{{س}} است در گرفتن غاصبانه [[فدک]] از حضرت و نوع گرفتن [[بیعت]] از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} که به [[شهادت حضرت زهرا]]{{س}} منجر شد. سرانجام ابوبکر در هفتم [[جمادی]] الآخر [[سال]] سیزده، پس از دو سال و سه ماه و بیست و شش [[روز]] خلافت، در ۶۳ سالگی درگذشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۵۶-۱۵۰.</ref> و عمر با به عنوان [[جانشین]] خود معرفی کرد<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۵۷ ـ ۱۸۰؛ [[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۰۹ ـ ۶۲۰.</ref>. | بعد از [[رحلت پیامبر]]{{صل}}، ابوبکر در پی توطئه‌ای که در [[سقیفه بنی‌ساعده]] روی داد به [[خلافت]] رسید. آنچه بیش از همه از دوران [[خلافت ابوبکر]]، مایه مجادله‌های [[شیعه]] و [[سنی]] شده، [[رفتار]] او با [[فاطمه]]{{س}} است در گرفتن غاصبانه [[فدک]] از حضرت و نوع گرفتن [[بیعت]] از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} که به [[شهادت حضرت زهرا]]{{س}} منجر شد. سرانجام ابوبکر در هفتم [[جمادی]] الآخر [[سال]] سیزده، پس از دو سال و سه ماه و بیست و شش [[روز]] خلافت، در ۶۳ سالگی درگذشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۱۵۶-۱۵۰.</ref> و عمر با به عنوان [[جانشین]] خود معرفی کرد<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۱ (کتاب)|مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۱، ص۱۵۷ ـ ۱۸۰؛ [[سید علی رضا واسعی|واسعی]] و [[مهران اسماعیلی|اسماعیلی]]، [[ابوبكر (مقاله)|مقاله «ابوبكر»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱، ص۶۰۹ ـ ۶۲۰.</ref>. | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
[[عمر]] پس از [[ارتحال پیامبر]]، با [[همراهی]] [[ابوبکر]] سردمدار ماجرایی شدند که در آن حق مسلم [[امام علی]] {{ع}} در [[وصایت]] و [[جانشینی پیامبر اکرم]] [[غصب]] شد و [[خلافت]] به [[ابوبکر]] رسید. ابوبکر نیز هنگام وفاتش [[عمر]] را به [[جانشینی]] خویش برگزید. | [[عمر]] پس از [[ارتحال پیامبر]]، با [[همراهی]] [[ابوبکر]] سردمدار ماجرایی شدند که در آن حق مسلم [[امام علی]] {{ع}} در [[وصایت]] و [[جانشینی پیامبر اکرم]] [[غصب]] شد و [[خلافت]] به [[ابوبکر]] رسید. ابوبکر نیز هنگام وفاتش [[عمر]] را به [[جانشینی]] خویش برگزید. | ||
عمر بن خطاب در سال ۱۳ هجری بر کرسی [[خلافت]] تکیه زد و ده سال [[حکومت]] کرد و در سال ۲۳ | عمر بن خطاب در سال ۱۳ هجری بر کرسی [[خلافت]] تکیه زد و ده سال [[حکومت]] کرد و در سال ۲۳ هجری با خنجر ابولؤلؤ مجروح شد و درگذشت. وی در بستر [[مرگ]] با تعیین شواریی متشکل از شش نفر از [[صحابه پیامبر]]، امر [[جانشینی]] را به تصمیم [[شورا]] واگذار کرد. | ||
[[عمر]] در دوران [[خلافت]] خود، دست به بدعت‌هایی در [[دین اسلام]] و [[سنت پیامبر]] زد، از جمله [[متعه نساء]] و [[متعه حج]] که در زمان [[پیامبر]] رواج داشت و در زمان [[خلیفه]] [[تحریم]] شد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۸۹-۵۹۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۲۴.</ref>. | [[عمر]] در دوران [[خلافت]] خود، دست به بدعت‌هایی در [[دین اسلام]] و [[سنت پیامبر]] زد، از جمله [[متعه نساء]] و [[متعه حج]] که در زمان [[پیامبر]] رواج داشت و در زمان [[خلیفه]] [[تحریم]] شد<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۸۹-۵۹۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۲۴.</ref>. | ||
== خلیفه سوم: عثمان == | == خلیفه سوم: عثمان == | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
[[خلافت عثمان]] در [[محرم]] [[سال]] ۲۴ [[هجری]] آغاز شد. در زمان [[عثمان]] و زیر نظر او، در رأس هیئتی [[قرآن کریم]] جمع و تدوین شد. رفتارهای [[خلیفه]] به‌خصوص در سال‌های ۳۱ و ۳۲ [[هجری]] به‌گونه‌ای بود که موجب [[نارضایتی]] و در نهایت [[شورش]] [[مردم]] علیه وی شد. به‌کارگیری [[خویشان]] و [[نزدیکان]] که اغلب از [[بنی‌امیه]] بودند، در امور حساس [[حکومتی]] و بدون در نظر گرفتن صلاحیت‌های فردی، [[بیت‌المال]] را [[ملک]] شخصی دانستن و سوءاستفاده از [[بیت المال]] و نیز [[تبعیض]] در [[مصرف]] [[بیت المال]] و اعطای آن به [[خویشاوندان]] با عنوان [[صله‌رحم]]، از جمله [[علل]] و عواملی بودند که باعث [[خشم]] و [[شورش]] [[مسلمانان]] شدند. | [[خلافت عثمان]] در [[محرم]] [[سال]] ۲۴ [[هجری]] آغاز شد. در زمان [[عثمان]] و زیر نظر او، در رأس هیئتی [[قرآن کریم]] جمع و تدوین شد. رفتارهای [[خلیفه]] به‌خصوص در سال‌های ۳۱ و ۳۲ [[هجری]] به‌گونه‌ای بود که موجب [[نارضایتی]] و در نهایت [[شورش]] [[مردم]] علیه وی شد. به‌کارگیری [[خویشان]] و [[نزدیکان]] که اغلب از [[بنی‌امیه]] بودند، در امور حساس [[حکومتی]] و بدون در نظر گرفتن صلاحیت‌های فردی، [[بیت‌المال]] را [[ملک]] شخصی دانستن و سوءاستفاده از [[بیت المال]] و نیز [[تبعیض]] در [[مصرف]] [[بیت المال]] و اعطای آن به [[خویشاوندان]] با عنوان [[صله‌رحم]]، از جمله [[علل]] و عواملی بودند که باعث [[خشم]] و [[شورش]] [[مسلمانان]] شدند. | ||
سرانجام عثمان بن عفان به‌دست جمعی از [[مصریان]] در یازدهم ذی‌الحجه سال ۳۵ [[هجری]] به [[قتل]] رسید. بنا بر قول مشهور، سن وی در پایان [[عمر]] ۸۲ سال گزارش شده است. مدت [[خلافت]] وی ۱۲ سال به طول انجامید<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۵۲-۵۵۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸۲.</ref>. | سرانجام عثمان بن عفان به‌دست جمعی از [[مصریان]] در یازدهم ذی‌الحجه سال ۳۵ [[هجری]] به [[قتل]] رسید. بنا بر قول مشهور، سن وی در پایان [[عمر]] ۸۲ سال گزارش شده است. مدت [[خلافت]] وی ۱۲ سال به طول انجامید<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۵۵۲-۵۵۴؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۸۲.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
[[رده:خلفا]] | [[رده:خلفا]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث خلافت است. خلفای سه‌گانه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: خلفای سه‌گانه در معارف و سیره علوی - پرسش مرتبط نداردخلیفه اول: ابوبکر
ابوبکر دو سال و اندی پس از عام الفیل[۱] زاده شد. روایاتی، صدّیق را از القاب أبوبکر دانسته‌اند. او در جاهلیت مانند دیگران بت پرست بوده و به شغل تجارت مشغول بود. مردم مکه، ابوبکر را از بهترین‌های خود می‌دانستند و از وی در مشکلات کمک می‌خواستند.
ابوبکر از مسلمانان اولیه محسوب می‌شود و مهمترین فضیلتی که برای او بیان کرده‌اند این است که در هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه همراه حضرت بود. تاریخ‌نگاران، بدون هیچ اختلافی، از شرکت ابوبکر در غزوه‌های بدر، احد، خندق، حدیبیه و دیگر نبردهای رسول خدا(ص) خبر داده‌اند[۲]، اما هیچ کدام وی را در ردیف جنگاوران و شجاعان عرب نام نبرده‌اند.
در اواخر عمر پیامبر اکرم(ص)، ابوبکر به فرمان رسول خدا(ص) باید برای نبرد با روم در لشکر اسامه حاضر می‌شد، ولی به دلایلی، تخلف کرده و مورد لعن آن حضرت قرار گرفت[۳].
بعد از رحلت پیامبر(ص)، ابوبکر در پی توطئه‌ای که در سقیفه بنی‌ساعده روی داد به خلافت رسید. آنچه بیش از همه از دوران خلافت ابوبکر، مایه مجادله‌های شیعه و سنی شده، رفتار او با فاطمه(س) است در گرفتن غاصبانه فدک از حضرت و نوع گرفتن بیعت از امیرالمؤمنین(ع) که به شهادت حضرت زهرا(س) منجر شد. سرانجام ابوبکر در هفتم جمادی الآخر سال سیزده، پس از دو سال و سه ماه و بیست و شش روز خلافت، در ۶۳ سالگی درگذشت[۴] و عمر با به عنوان جانشین خود معرفی کرد[۵].
خلیفه دوم: عمر
عمر بن خطاب، چهل سال پیش از هجرت در مکه متولّد شد و بیشتر عمر خویش را در جاهلیت گذراند. پنج سال پیش از هجرت مسلمان شد. او در تمام غزوات در رکاب پیامبر اکرم (ص) حضور داشت، گرچه گزارشی از رشادت‌های او ثبت نشده است. روایت مشهوری است مبنی بر اینکه عمر هنگام احتضار پیامبر اکرم، آن‌گاه که پیامبر خواست وصیتی بنویسد تا پس از او امت اسلام گمراه نشوند، پیامبر را به هذیان و استیلای مرض بر او متهم کرد.
عمر پس از ارتحال پیامبر، با همراهی ابوبکر سردمدار ماجرایی شدند که در آن حق مسلم امام علی (ع) در وصایت و جانشینی پیامبر اکرم غصب شد و خلافت به ابوبکر رسید. ابوبکر نیز هنگام وفاتش عمر را به جانشینی خویش برگزید.
عمر بن خطاب در سال ۱۳ هجری بر کرسی خلافت تکیه زد و ده سال حکومت کرد و در سال ۲۳ هجری با خنجر ابولؤلؤ مجروح شد و درگذشت. وی در بستر مرگ با تعیین شواریی متشکل از شش نفر از صحابه پیامبر، امر جانشینی را به تصمیم شورا واگذار کرد.
عمر در دوران خلافت خود، دست به بدعت‌هایی در دین اسلام و سنت پیامبر زد، از جمله متعه نساء و متعه حج که در زمان پیامبر رواج داشت و در زمان خلیفه تحریم شد[۶].
خلیفه سوم: عثمان
عثمان بن عفان از قبیله قریش، تیره اموی، نوادۀ حکم بن عاص و جزء اولین گروندگان به دین اسلام و در زمره مهاجرین به سرزمین حبشه است. عثمان با رقیه، فرزند پیامبر اکرم(ص) و پس از وفات او در سال دوم هجرت با ام‌کلثوم، فرزند دیگر پیامبر اکرم (ص) ازدواج کرد. از این‌رو لقب "ذوالنورین" به او دادند. از وی مجاهدت خاصی در میدان نبرد گزارش نشده است. نقطه عطف اقدام‌های او در زمان پیامبر (ص) مربوط به سال ششم هجری در جریان صلح حدیبیه است.
خلافت عثمان در محرم سال ۲۴ هجری آغاز شد. در زمان عثمان و زیر نظر او، در رأس هیئتی قرآن کریم جمع و تدوین شد. رفتارهای خلیفه به‌خصوص در سال‌های ۳۱ و ۳۲ هجری به‌گونه‌ای بود که موجب نارضایتی و در نهایت شورش مردم علیه وی شد. به‌کارگیری خویشان و نزدیکان که اغلب از بنی‌امیه بودند، در امور حساس حکومتی و بدون در نظر گرفتن صلاحیت‌های فردی، بیت‌المال را ملک شخصی دانستن و سوءاستفاده از بیت المال و نیز تبعیض در مصرف بیت المال و اعطای آن به خویشاوندان با عنوان صله‌رحم، از جمله علل و عواملی بودند که باعث خشم و شورش مسلمانان شدند.
سرانجام عثمان بن عفان به‌دست جمعی از مصریان در یازدهم ذی‌الحجه سال ۳۵ هجری به قتل رسید. بنا بر قول مشهور، سن وی در پایان عمر ۸۲ سال گزارش شده است. مدت خلافت وی ۱۲ سال به طول انجامید[۷].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۲۲۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۴، ص۱۴۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۳۱۸.
- ↑ اسکافی، ص۲۱۰؛ جوهری، ص۷۷.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۱۵۶-۱۵۰.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوبکر بن ابی‌قحافه»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص۱۵۷ ـ ۱۸۰؛ واسعی و اسماعیلی، مقاله «ابوبكر»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱، ص۶۰۹ ـ ۶۲۰.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۵۸۹-۵۹۱؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۲۴.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۵۵۲-۵۵۴؛ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۸۲.