نیابت خاص امام مهدی در معارف مهدویت: تفاوت میان نسخه‌ها
| (۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
نواب اربعه، چهار نفر از [[شیعیان]] بودند که در | نواب اربعه، چهار نفر از [[شیعیان]] بودند که در زمان غیبت صغری [[نیابت ویژه حضرت مهدی]] {{ع}} را به عهده داشتند و [[وکیل امام مهدی|وکیل حضرت]] در میان [[مردم]] بودند. با توجه به [[غیبت امام مهدی|غیبت حضرت]] و عدم دسترسی مردم به ایشان، نواب اربعه نقش واسطه میان [[حضرت مهدی]] {{ع}} و مردم را دارا بودند. [[مشکلات]] و پرسش‌های مردم را توسط نامه‌هایی از آن حضرت پرسیده و جواب آن را به مردم می‌‌رساندند، اموالی را که مختص [[امام]] {{ع}} بود به واسطه این نواب به حضرت می‌‌رسید. [[مرحوم مجلسی]] همه این [[توقیعات]] را در کتاب "[[بحار الانوار]]" گرد آورده است<ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۶۳۸؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۲]]، ص۷۶-۸۴؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۴۱.</ref>. | ||
این سفیران یا [[نواب چهارگانه]]، به ترتیب عبارت‌اند از: | این سفیران یا [[نواب چهارگانه]]، به ترتیب عبارت‌اند از: | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
=== نایب نخست: عثمان بن سعید عمری=== | === نایب نخست: عثمان بن سعید عمری=== | ||
{{اصلی|عثمان بن سعید عمری}} | {{اصلی|عثمان بن سعید عمری}} | ||
عثمان بن سعید عمری، نخستین [[نایب خاص حضرت مهدی]] {{ع}} بود. وی از [[یاران]] و | عثمان بن سعید عمری، نخستین [[نایب خاص حضرت مهدی]] {{ع}} بود. وی از [[یاران]] و شاگردان مورد [[اطمینان]] [[امام هادی]] و [[امام عسکری]] {{عم}} بود. موقعیت ممتاز او سبب شد که [[وکلا]] ادعای او درباره [[وکالت از طرف امام زمان]] {{ع}} را بپذیرند، بدون اینکه او را مورد سؤال قرار داده و [[معجزه]] یا حجتی از وی بخواهند. از مهمترین ویژگیهای عثمان بن سعید، مورد اطمینان بودن نزد سه امام [[معصوم]] {{عم}}؛ حضور در [[مراسم ولادت امام مهدی]] {{ع}}؛ [[منصوب]] شدن به [[نیابت حضرت مهدی]] {{ع}} و... را می‌توان نام برد. او پیش از سال ۲۶۷ ق درگذشت و در طرف غربی [[بغداد]] در خیابان «میدان» مدفون گشت<ref>[[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص۱۵۹-۱۶۴؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۰۴ ـ ۳۰۶؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۱۶؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۸۱؛ [[رحیم لطیفی|لطیفی، رحیم]]، [[پرسمان نیابت (کتاب)|پرسمان نیابت]]، ص۲۳۰-۲۳۷؛ [[حبیب‌الله طاهری|طاهری، حبیب‌الله]]، [[سیمای آفتاب (کتاب)|سیمای آفتاب]]، ص۱۱۰ - ۱۱۱.</ref>. | ||
=== نایب دوم: محمد بن عثمان بن سعید عمری === | === نایب دوم: محمد بن عثمان بن سعید عمری === | ||
{{اصلی|محمد بن عثمان بن سعید عمری}} | {{اصلی|محمد بن عثمان بن سعید عمری}} | ||
دومین [[نایب]] از [[نواب چهارگانه امام مهدی]] {{ع}}، محمد بن عثمان است. | دومین [[نایب]] از [[نواب چهارگانه امام مهدی]] {{ع}}، محمد بن عثمان است. کنیه او «ابو جعفر» و القابش: «عمری»، «اسدی» و «کوفی» است. وی از سوی [[امام عسکری]] {{ع}} به [[نیابت امام غایب]] معرفی شده بود. در [[زمان]] او [[مدعیان نیابت]] زیاد شدند، اما محمد بن عثمان با [[تکذیب]] و [[رسوا]] نمودن آنها و اثبات نیابت خود، جلوی آنها را گرفت. مدت نیابت نایب دوم حدود چهل سال به طول انجامید؛ از اینرو توانست مسایل [[فقهی]]، [[کلامی]]، [[اجتماعی]] و... بیشتری از [[حضرت مهدی]] {{ع}} پرسیده، پاسخها را در اختیار [[مردم]] قرار دهد. او در سال ۳۰۵ ق، در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت و کنار [[قبر]] مادرش، بر سر راه [[کوفه]] در محلی که خانهاش آنجا بود [[دفن]] شد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۱۷؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۲۰.</ref>. | ||
=== نایب سوم: حسین بن روح نوبختی=== | === نایب سوم: حسین بن روح نوبختی=== | ||
{{اصلی|حسین بن روح نوبختی}} | {{اصلی|حسین بن روح نوبختی}} | ||
حسین بن روح نوبختی، سومین [[نایب خاص حضرت مهدی]] {{ع}}، [[محدث]]، [[فقیه]] و | حسین بن روح نوبختی، سومین [[نایب خاص حضرت مهدی]] {{ع}}، [[محدث]]، [[فقیه]] و متکلم شیعی [[ایرانی]]، است. او در سالهای ۳۰۵ ـ ۳۲۶ ق به مدت ۲۱ سال [[نایب امام زمان]] {{ع}} و واسطه بین حضرت مهدی {{ع}} و [[شیعیان]] بود. وی در [[ماه شعبان]] سال ۳۲۶ق [[وفات]] و در [[بغداد]] دفن شد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۱۷؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۶۲۰.</ref>. | ||
=== نایب چهارم: علی بن محمد سمری=== | === نایب چهارم: علی بن محمد سمری=== | ||
{{اصلی|علی بن محمد سمری}} | {{اصلی|علی بن محمد سمری}} | ||
ابو الحسن علی بن محمد سمری، چهارمین و | ابو الحسن علی بن محمد سمری، چهارمین و آخرین سفیر امام مهدی {{ع}} است. نیابت او از طرف [[امام زمان]] {{ع}} به سفارش «حسین بن روح» صورت گرفت. سمری، فرصت زیادی برای فعالیت نداشت؛ به همین دلیل، مانند نایبهای پیش از خود، نتوانست فعالیت‌های گستردهای انجام دهد. شش [[روز]] پیش از رحلت او، توقیعی از سوی امام مهدی {{ع}} به دستش رسید که [[مرگ]] وی را [[پیشگویی]] و زمان مرگ را نیز تعیین کرده بود. متن این [[توقیع شریف]]، نمایان‌گر [[پایان غیبت صغری]] و آغاز غیبت کبری و [[نیابت عام]] است. مدّت نیابت او سه سال به طول کشید و در [[نیمه شعبان]] سال 329ق درگذشت و [[قبر]] او در [[بغداد]] است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۳۱۱؛ [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[درسنامه امام‌شناسی (کتاب)|درسنامه امام‌شناسی]]، ص۲۱۷-۲۱۸؛ [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۰۴.</ref>. | ||
== وظایف نایبان خاص == | == وظایف نایبان خاص == | ||
{{اصلی|وظایف نایبان خاص}} | {{اصلی|وظایف نایبان خاص}} | ||
[[وظایف]] و فعالیت‌های اساسی [[نواب اربعه]] را می‌توان چنین برشمرد: | [[وظایف]] و فعالیت‌های اساسی [[نواب اربعه]] را می‌توان چنین برشمرد: | ||
# مخفی داشتن نام و | # مخفی داشتن نام و جایگاه امام؛ | ||
# اخذ و توزیع [[اموال]] متعلق به [[امام]] | # اخذ و توزیع [[اموال]] متعلق به [[امام]]؛ | ||
# پاسخ‌گویی به سؤالات فقهی و مشکلات عقیدتی [[مردم]] | # پاسخ‌گویی به سؤالات فقهی و مشکلات عقیدتی [[مردم]]؛ | ||
# [[مبارزه]] با [[مدعیان دروغین نیابت]]<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۴۱.</ref>. | # [[مبارزه]] با [[مدعیان دروغین نیابت]]<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۴۱.</ref>. | ||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{پرسش‌های وابسته}} | |||
* [[نواب اربعه چه وظایفی داشتهاند؟ (پرسش)]] | * [[نواب اربعه چه وظایفی داشتهاند؟ (پرسش)]] | ||
* [[هدف از تعیین و نصب نواب خاص چه بوده است؟ (پرسش)]] | * [[هدف از تعیین و نصب نواب خاص چه بوده است؟ (پرسش)]] | ||
* [[ائمه که با منبع وحی و خزانه الهی مرتبط بودند چه نیازی به جمع‌آوری وجوهات توسط نواب داشتند؟ (پرسش)]] | * [[ائمه که با منبع وحی و خزانه الهی مرتبط بودند چه نیازی به جمع‌آوری وجوهات توسط نواب داشتند؟ (پرسش)]] | ||
* [[آیا وکلاء و نواب خاص کرامات و کارهای فوق العاده بروز می‌دادند؟ (پرسش)]] | * [[آیا وکلاء و نواب خاص کرامات و کارهای فوق العاده بروز می‌دادند؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان | {{پایان پرسش‌های وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۲۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث نیابت خاص امام مهدی است. نیابت خاص امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نیابت خاص امام مهدی در تاریخ اسلامی - نیابت خاص امام مهدی در معارف مهدویت - پرسش‌های مرتبطنیابت خاص امام مهدی (ع) یعنی اینکه امام، اشخاص معین و مشخصی نایب خود قرار دهد و به اسم و رسم او را معرفی کند. در دوره غیبت صغری، حضرت مهدی (ع) به واسطه چهار نفر با شیعیان در ارتباط بود که عبارت‌اند از: عثمان بن سعید عمری؛ محمد بن عثمان بن سعید عمری؛ حسین بن روح نوبختی و علی بن محمد سمری. نایبان خاص دارای ویژگی‌هایی هستند مانند: ایمان استوار؛ تقواپیشگی؛ رازداری و... .
مقدمه
نواب اربعه، چهار نفر از شیعیان بودند که در زمان غیبت صغری نیابت ویژه حضرت مهدی (ع) را به عهده داشتند و وکیل حضرت در میان مردم بودند. با توجه به غیبت حضرت و عدم دسترسی مردم به ایشان، نواب اربعه نقش واسطه میان حضرت مهدی (ع) و مردم را دارا بودند. مشکلات و پرسش‌های مردم را توسط نامه‌هایی از آن حضرت پرسیده و جواب آن را به مردم می‌‌رساندند، اموالی را که مختص امام (ع) بود به واسطه این نواب به حضرت می‌‌رسید. مرحوم مجلسی همه این توقیعات را در کتاب "بحار الانوار" گرد آورده است[۱].
این سفیران یا نواب چهارگانه، به ترتیب عبارت‌اند از:
نایب نخست: عثمان بن سعید عمری
عثمان بن سعید عمری، نخستین نایب خاص حضرت مهدی (ع) بود. وی از یاران و شاگردان مورد اطمینان امام هادی و امام عسکری (ع) بود. موقعیت ممتاز او سبب شد که وکلا ادعای او درباره وکالت از طرف امام زمان (ع) را بپذیرند، بدون اینکه او را مورد سؤال قرار داده و معجزه یا حجتی از وی بخواهند. از مهمترین ویژگیهای عثمان بن سعید، مورد اطمینان بودن نزد سه امام معصوم (ع)؛ حضور در مراسم ولادت امام مهدی (ع)؛ منصوب شدن به نیابت حضرت مهدی (ع) و... را می‌توان نام برد. او پیش از سال ۲۶۷ ق درگذشت و در طرف غربی بغداد در خیابان «میدان» مدفون گشت[۲].
نایب دوم: محمد بن عثمان بن سعید عمری
دومین نایب از نواب چهارگانه امام مهدی (ع)، محمد بن عثمان است. کنیه او «ابو جعفر» و القابش: «عمری»، «اسدی» و «کوفی» است. وی از سوی امام عسکری (ع) به نیابت امام غایب معرفی شده بود. در زمان او مدعیان نیابت زیاد شدند، اما محمد بن عثمان با تکذیب و رسوا نمودن آنها و اثبات نیابت خود، جلوی آنها را گرفت. مدت نیابت نایب دوم حدود چهل سال به طول انجامید؛ از اینرو توانست مسایل فقهی، کلامی، اجتماعی و... بیشتری از حضرت مهدی (ع) پرسیده، پاسخها را در اختیار مردم قرار دهد. او در سال ۳۰۵ ق، در آخر ماه جمادی الاولی درگذشت و کنار قبر مادرش، بر سر راه کوفه در محلی که خانهاش آنجا بود دفن شد[۳].
نایب سوم: حسین بن روح نوبختی
حسین بن روح نوبختی، سومین نایب خاص حضرت مهدی (ع)، محدث، فقیه و متکلم شیعی ایرانی، است. او در سالهای ۳۰۵ ـ ۳۲۶ ق به مدت ۲۱ سال نایب امام زمان (ع) و واسطه بین حضرت مهدی (ع) و شیعیان بود. وی در ماه شعبان سال ۳۲۶ق وفات و در بغداد دفن شد[۴].
نایب چهارم: علی بن محمد سمری
ابو الحسن علی بن محمد سمری، چهارمین و آخرین سفیر امام مهدی (ع) است. نیابت او از طرف امام زمان (ع) به سفارش «حسین بن روح» صورت گرفت. سمری، فرصت زیادی برای فعالیت نداشت؛ به همین دلیل، مانند نایبهای پیش از خود، نتوانست فعالیت‌های گستردهای انجام دهد. شش روز پیش از رحلت او، توقیعی از سوی امام مهدی (ع) به دستش رسید که مرگ وی را پیشگویی و زمان مرگ را نیز تعیین کرده بود. متن این توقیع شریف، نمایان‌گر پایان غیبت صغری و آغاز غیبت کبری و نیابت عام است. مدّت نیابت او سه سال به طول کشید و در نیمه شعبان سال 329ق درگذشت و قبر او در بغداد است[۵].
وظایف نایبان خاص
وظایف و فعالیت‌های اساسی نواب اربعه را می‌توان چنین برشمرد:
- مخفی داشتن نام و جایگاه امام؛
- اخذ و توزیع اموال متعلق به امام؛
- پاسخ‌گویی به سؤالات فقهی و مشکلات عقیدتی مردم؛
- مبارزه با مدعیان دروغین نیابت[۶].
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۶۳۸؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲، ص۷۶-۸۴؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۴۱.
- ↑ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص۱۵۹-۱۶۴؛ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۳۰۴ ـ ۳۰۶؛ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۱۶؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۸۱؛ لطیفی، رحیم، پرسمان نیابت، ص۲۳۰-۲۳۷؛ طاهری، حبیب‌الله، سیمای آفتاب، ص۱۱۰ - ۱۱۱.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۱۷؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۲۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۳۸۱ ـ ۳۸۳؛ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۱۷؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۲۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۳۱۱؛ مقامی، مهدی، درسنامه امام‌شناسی، ص۲۱۷-۲۱۸؛ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۰۴.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۷۴۱.