حدیث علی مع الحق: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| موضوع مرتبط = احادیث امامت | | موضوع مرتبط = احادیث امامت | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[حدیث علی مع الحق در کلام اسلامی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
| نام تصویر = حدیث علی مع الحق.jpg | | نام تصویر = حدیث علی مع الحق.jpg | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| متن حدیث = | | متن حدیث = «علىّ مع الحقّ و الحقّ مع علىّ و لن يفترقا حتّى يردا علىّ الحوض يوم القيامة | ||
| ترجمه حدیث = علی با حق است و حق با | | ترجمه حدیث = علی با حق است و حق با علی و این دو جدا نمی‌شوند تا روز قیامت در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند | ||
| نام‌های دیگر = | | نام‌های دیگر = حدیث معیت | ||
| صادره از = [[پیامبر خاتم]] {{صل}} | | صادره از = [[پیامبر خاتم]] {{صل}} | ||
| راویان = {{فهرست جعبه عمودی | [[جابر بن عبدالله انصاری]] {{ع}} | [[ابوسعید خدری]] }} | | راویان = {{فهرست جعبه عمودی | [[جابر بن عبدالله انصاری]] {{ع}} | [[ابوسعید خدری]] }} | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[امام علی]] {{ع}} از نخستین روزهای | [[امام علی]]{{ع}} از نخستین روزهای نزول وحی، در کنار [[پیامبر]] بود و [[آیات قرآن]] و صدای [[جبرئیل]] را می‌شنید و [[معارف قرآن]] را از پیامبر می‌آموخت و [[فکر]] و جانش، [[کلام]] و زندگی‌اش، گفتار و کردارش همه [[قرآنی]] بود. تعبیر معیّت دربارۀ [[علی و حق]] آمده است: {{متن حدیث|علیّ مع الحقّ و الحقّ مع علیّ}}<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۲۱؛ [[حسن علی‌پور وحید|علی‌پور وحید، حسن]]، [[مکتب در فرآیند نواندیشی (کتاب)|مکتب در فرآیند نواندیشی]]، ص۴۳.</ref>. | ||
== حق و علی == | ==[[حق]] و علی == | ||
[[حق]]، معیار سنجش اشخاص، [[احزاب]]، [[اعمال]] و اقوال است و میزانی است که با عرضه‌کردن هر سخن و هر عمل بر آن، | [[حق]]، معیار سنجش اشخاص، [[احزاب]]، [[اعمال]] و اقوال است و میزانی است که با عرضه‌کردن هر سخن و هر عمل بر آن، حقانیت یا بطلانش روشن می‌شود. در [[احادیث]] متعدّد، [[امیر المؤمنین]]{{ع}} و حق، همراه و با هم و یکی دانسته شده است، این، هم [[عصمت امام علی]]{{ع}} را می‌رساند، هم بر حق بودن او را در همۀ جبهه‌ها و در تعارض با همۀ اشخاص<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۱۷.</ref>. | ||
[[ | [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: "علی با حق است و [[حق با علی است]]، هرجا که او باشد، حق هم همانجا و بر محور او می‌گردد"<ref>{{متن حدیث|عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ مَعَهُ حَيْثُمَا دَار}}؛ موسوعة الامام علی بن ابی طالب ج ۲ ص۲۳۷</ref>. [[همراهی]] علی{{ع}} با حق و این معیّت، روشن‌ترین دلیل بر حقانیّت او و [[گمراه]] بودن [[دشمنان]] اوست. این [[حقیقت]]، هم به صورت خبری نقل شده است، مثل [[حدیثی]] که گذشت، هم به صورت [[دعا]] و خواسته از درگاه، [[خدا]]، مثل این تعبیر: "خدایا هرجا که علی{{ع}} بود، حق را بر مدار او بگردان"<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ أَدِرِ الْحَقَّ مَعَ عَلِيٍّ حَيْثُمَا دَار}}؛ موسوعة الامام علی بن ابی طالب ج ۲ ص۲۳۸</ref>. چنین سخنانی دربارۀ [[عمّار یاسر]] هم از زبان [[پیامبر خدا]] نقل شده است و این معیاری بود که برای افراد مردّد در جبهۀ [[صفین]]، طرف حق را نشان می‌داد. | ||
[[حدیث]] {{متن حدیث|عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ مَعَهُ حَيْثُمَا دَار}} وسیله‌ای برای [[حق‌شناسی]] و باطل‌شناسی در صحنه‌های [[فتنه]] و موارد مشتبه است و دلیلی بر [[امامت]] آن حضرت است. این [[حدیث]]، علاوه بر منابع [[شیعی]]، در کتب [[اهل سنت]] هم آمده است<ref>کتاب حق با علی است از مهدی فقیه ایمانی</ref>. هماهنگی و با هم بودن | [[حدیث]] {{متن حدیث|عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ مَعَهُ حَيْثُمَا دَار}} وسیله‌ای برای [[حق‌شناسی]] و باطل‌شناسی در صحنه‌های [[فتنه]] و موارد مشتبه است و دلیلی بر [[امامت]] آن حضرت است. این [[حدیث]]، علاوه بر منابع [[شیعی]]، در کتب [[اهل سنت]] هم آمده است<ref>کتاب حق با علی است از مهدی فقیه ایمانی</ref>. هماهنگی و با هم بودن علی{{ع}} و [[قرآن]] نیز که همین مفاهیم و نتایج را دربر دارد، در [[احادیث]] متعدّدی آمده است، از جمله حدیث [[پیامبر اکرم]]{{صل}}: {{متن حدیث|عَلِيٌّ مَعَ الْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ مَعَ عَلِيٍّ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْض}}<ref>کشف الغمه ج۱ ص۱۴۸</ref> در حدیث دیگری از قول [[پیامبر خدا]]، همراه بودن علی{{ع}} با [[حق]] و با قرآن یکجا بیان شده است: {{متن حدیث| عَلَيَّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْقُرْآنِ وَ الْحَقِّ وَ الْقُرْآنِ مَعَهُ وَ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَى الْحَوْضِ}}.<ref>موسوعة الامام علی بن ابی طالب ج ۲ ص۲۳۷</ref> آنچه در [[فرهنگ]] عامیانه و زبان [[مردم]] رایج است ([[حق با علی است]]) با تکیه بر همین پشتوانه‌های [[حدیثی]] است<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۴۱۷.</ref>. | ||
== مدلول حدیث == | |||
متکلمان اسلامی در منابع خویش با توجه به محتوای حدیث، دلالت‌های [[کلامی]] متعددی را مطرح کرده‌اند که در ذیل بیان می‌شود: | |||
# '''[[عصمت امام]]''': این حدیث بر [[عصمت امیرالمؤمنین]]{{ع}} دلالت دارد؛ چراکه [[عصمت]]، همان ملازمت با [[حق]] و صواب و عدم [[خطا]] در اقوال و [[افعال]] است و اگر صدور خطا از ایشان ممکن بود، [[پیامبر]]{{صل}} به طور مطلق نمی‌فرمود که حق با علی{{ع}} است<ref>تلخیص الشافی، ج۲، ص۲۵۷؛ أبھی المداد، ج۱، ص۸۰۸؛ متشابه القرآن، ج۲، ص۴۲؛ احقاق الحق، ج۷، ص۴۷۱؛ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۹؛ منار الهدی، ص۶۶۵؛ المیزان، ج۱۴، ص۲۲۹.</ref>. [[شیخ مفید]] در این زمینه می‌نویسد: کسی که متصف به چنین خصلت‌هاست جایز نیست که در [[دین]] خطا کرده و یا در [[احکام]] [[شک]] کند<ref>الفصول المختاره، ص۳۳۹.</ref>. حتی ابن‌تیمیه نیز ـ به فرض صحت صدور حدیث ـ به ملازمه آن با عصمت اعتراف کرده است<ref>منهاج السنة النبویة، ج۴۲، ص٢۴١.</ref>. | |||
# '''[[افضلیت]]''': بدون شک کسی که هم‌مدار با حق بوده و از ویژگی عصمت برخوردار می‌باشد، بر کسانی که فاقد چنین ویژگی هستند، [[برتری]] دارد. | |||
# '''[[امامت]] و خلافت امام''': با توجه به اینکه عصمت و افضلیت از [[شرایط امامت]] است<ref>ر.ک: دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، مدخل افضلیت امام.</ref>؛ این حدیث که بیانگر عصمت و [[افضلیت امیرالمؤمنین]]{{ع}} است، بر امامت و [[خلافت]] آن حضرت دلالت می‌کند. علاوه بر این در برخی از [[روایات]] این حدیث، بر [[امامت علی]]{{ع}} تصریح شده است<ref>اثبات الهداة، ج۲، ص۱۵۱؛ ج۳، ص۱۳۰.</ref>. چنان‌که [[احتجاج]] به آن با [[اصحاب شورا]] نیز مؤید همین مطلب است. | |||
# '''[[فصل الخطاب]] بودن قول و فعل [[امام]] در امور''': مدلول روشن حدیث «علیّ مع الحق» این است که در مواردی که میان [[اصحاب]] در مسائل [[دینی]] [[اختلاف]] واقع می‌شد، قول و فعل [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} [[فصل الخطاب]] و معیار [[تشخیص حق]] از [[باطل]] بود؛ [[حدیث]] {{متن حدیث|أنت تبيّن لأمّتي ما اختلفوا فيه من بعدي}}<ref>المستدرک، ج۳، ص۱۴۲.</ref> نیز مؤید این مطلب است. به این جهت است که در مسایل [[فقهی]] مورد اختلاف، رأی امیرالمؤمنین{{ع}} فصل الخطاب بود<ref>ابکار الافکار، ج۵، ص۲٠٩؛ الانصاف فی مسایل دام فیها الخلاف، ج۱، ص۱۰۱.</ref>. فخررازی در مسئله [[حکم شرعی]] بلند خواندن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} آورده که [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} به تواتر ثابت شده که {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} را بلند می‌خوانده است و هر کس در دینش به علی بن ابی‌طالب [[اقتدا]] کنند هدایت یافته است؛ چراکه طبق فرمایش [[پیامبر]]{{صل}} [[حق]] همیشه با علی است<ref>مفاتیح الغیب، ج۱، ص۱۸۰.</ref>.<ref>[[احمد شجاعی|شجاعی، احمد]]، [[حدیث علی مع الحق (مقاله)|مقاله «حدیث علی مع الحق»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۳ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۳]]، ص ۴۷۵؛ [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص۶۳.</ref> | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{پرسش‌های وابسته}} | |||
* [[حدیث علی مع الحق چگونه بر عصمت امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)]] | * [[حدیث علی مع الحق چگونه بر عصمت امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)]] | ||
{{پایان پرسش‌های وابسته}} | |||
{{پایان | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۷: | ||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | # [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | ||
# [[پرونده:1100806.jpg|22px]] [[حسن علی‌پور وحید|علی‌پور وحید، حسن]]، [[مکتب در فرآیند نواندیشی (کتاب)|'''مکتب در فرآیند نواندیشی''']] | # [[پرونده:1100806.jpg|22px]] [[حسن علی‌پور وحید|علی‌پور وحید، حسن]]، [[مکتب در فرآیند نواندیشی (کتاب)|'''مکتب در فرآیند نواندیشی''']] | ||
# [[پرونده:1368130.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|'''براهین و نصوص امامت''']] | |||
# [[پرونده:1224274.jpg|22px]] [[احمد شجاعی|شجاعی، احمد]]، [[حدیث علی مع الحق (مقاله)|مقاله «حدیث علی مع الحق»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۳ (کتاب)|'''دانشنامه کلام اسلامی، ج۳''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۴: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:امام علی]] | [[رده:فضائل امام علی]] | ||
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | [[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | ||
[[رده:احادیث نامدار]] | [[رده:احادیث نامدار]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۲:۰۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث احادیث امامت است. حدیث علی مع الحق از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حدیث علی مع الحق در کلام اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| حدیث علی مع الحق | |
|---|---|
 | |
| متن حدیث | |
| ««علىّ مع الحقّ و الحقّ مع علىّ و لن يفترقا حتّى يردا علىّ الحوض يوم القيامة» | |
| ترجمه حدیث | |
| علی با حق است و حق با علی و این دو جدا نمی‌شوند تا روز قیامت در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند | |
| مشخصات حدیث | |
| نام‌های دیگر | حدیث معیت |
| صادره از | پیامبر خاتم (ص) |
| راویان | |
| محتوای حدیث | |
| دلالت حدیث |
|
| منابع حدیث | |
| اعتبار سند | متواتر |
| منابع شیعه | |
مقدمه
امام علی(ع) از نخستین روزهای نزول وحی، در کنار پیامبر بود و آیات قرآن و صدای جبرئیل را می‌شنید و معارف قرآن را از پیامبر می‌آموخت و فکر و جانش، کلام و زندگی‌اش، گفتار و کردارش همه قرآنی بود. تعبیر معیّت دربارۀ علی و حق آمده است: «علیّ مع الحقّ و الحقّ مع علیّ»[۱].
حق و علی
حق، معیار سنجش اشخاص، احزاب، اعمال و اقوال است و میزانی است که با عرضه‌کردن هر سخن و هر عمل بر آن، حقانیت یا بطلانش روشن می‌شود. در احادیث متعدّد، امیر المؤمنین(ع) و حق، همراه و با هم و یکی دانسته شده است، این، هم عصمت امام علی(ع) را می‌رساند، هم بر حق بودن او را در همۀ جبهه‌ها و در تعارض با همۀ اشخاص[۲].
پیامبر اکرم(ص) فرمود: "علی با حق است و حق با علی است، هرجا که او باشد، حق هم همانجا و بر محور او می‌گردد"[۳]. همراهی علی(ع) با حق و این معیّت، روشن‌ترین دلیل بر حقانیّت او و گمراه بودن دشمنان اوست. این حقیقت، هم به صورت خبری نقل شده است، مثل حدیثی که گذشت، هم به صورت دعا و خواسته از درگاه، خدا، مثل این تعبیر: "خدایا هرجا که علی(ع) بود، حق را بر مدار او بگردان"[۴]. چنین سخنانی دربارۀ عمّار یاسر هم از زبان پیامبر خدا نقل شده است و این معیاری بود که برای افراد مردّد در جبهۀ صفین، طرف حق را نشان می‌داد.
حدیث «عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ مَعَهُ حَيْثُمَا دَار» وسیله‌ای برای حق‌شناسی و باطل‌شناسی در صحنه‌های فتنه و موارد مشتبه است و دلیلی بر امامت آن حضرت است. این حدیث، علاوه بر منابع شیعی، در کتب اهل سنت هم آمده است[۵]. هماهنگی و با هم بودن علی(ع) و قرآن نیز که همین مفاهیم و نتایج را دربر دارد، در احادیث متعدّدی آمده است، از جمله حدیث پیامبر اکرم(ص): «عَلِيٌّ مَعَ الْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ مَعَ عَلِيٍّ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْض»[۶] در حدیث دیگری از قول پیامبر خدا، همراه بودن علی(ع) با حق و با قرآن یکجا بیان شده است: « عَلَيَّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْقُرْآنِ وَ الْحَقِّ وَ الْقُرْآنِ مَعَهُ وَ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَى الْحَوْضِ».[۷] آنچه در فرهنگ عامیانه و زبان مردم رایج است (حق با علی است) با تکیه بر همین پشتوانه‌های حدیثی است[۸].
مدلول حدیث
متکلمان اسلامی در منابع خویش با توجه به محتوای حدیث، دلالت‌های کلامی متعددی را مطرح کرده‌اند که در ذیل بیان می‌شود:
- عصمت امام: این حدیث بر عصمت امیرالمؤمنین(ع) دلالت دارد؛ چراکه عصمت، همان ملازمت با حق و صواب و عدم خطا در اقوال و افعال است و اگر صدور خطا از ایشان ممکن بود، پیامبر(ص) به طور مطلق نمی‌فرمود که حق با علی(ع) است[۹]. شیخ مفید در این زمینه می‌نویسد: کسی که متصف به چنین خصلت‌هاست جایز نیست که در دین خطا کرده و یا در احکام شک کند[۱۰]. حتی ابن‌تیمیه نیز ـ به فرض صحت صدور حدیث ـ به ملازمه آن با عصمت اعتراف کرده است[۱۱].
- افضلیت: بدون شک کسی که هم‌مدار با حق بوده و از ویژگی عصمت برخوردار می‌باشد، بر کسانی که فاقد چنین ویژگی هستند، برتری دارد.
- امامت و خلافت امام: با توجه به اینکه عصمت و افضلیت از شرایط امامت است[۱۲]؛ این حدیث که بیانگر عصمت و افضلیت امیرالمؤمنین(ع) است، بر امامت و خلافت آن حضرت دلالت می‌کند. علاوه بر این در برخی از روایات این حدیث، بر امامت علی(ع) تصریح شده است[۱۳]. چنان‌که احتجاج به آن با اصحاب شورا نیز مؤید همین مطلب است.
- فصل الخطاب بودن قول و فعل امام در امور: مدلول روشن حدیث «علیّ مع الحق» این است که در مواردی که میان اصحاب در مسائل دینی اختلاف واقع می‌شد، قول و فعل امیرالمؤمنین(ع) فصل الخطاب و معیار تشخیص حق از باطل بود؛ حدیث «أنت تبيّن لأمّتي ما اختلفوا فيه من بعدي»[۱۴] نیز مؤید این مطلب است. به این جهت است که در مسایل فقهی مورد اختلاف، رأی امیرالمؤمنین(ع) فصل الخطاب بود[۱۵]. فخررازی در مسئله حکم شرعی بلند خواندن ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ آورده که علی بن ابی طالب(ع) به تواتر ثابت شده که ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ را بلند می‌خوانده است و هر کس در دینش به علی بن ابی‌طالب اقتدا کنند هدایت یافته است؛ چراکه طبق فرمایش پیامبر(ص) حق همیشه با علی است[۱۶].[۱۷]
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۲۱؛ علی‌پور وحید، حسن، مکتب در فرآیند نواندیشی، ص۴۳.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۱۷.
- ↑ «عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ مَعَهُ حَيْثُمَا دَار»؛ موسوعة الامام علی بن ابی طالب ج ۲ ص۲۳۷
- ↑ «اللَّهُمَّ أَدِرِ الْحَقَّ مَعَ عَلِيٍّ حَيْثُمَا دَار»؛ موسوعة الامام علی بن ابی طالب ج ۲ ص۲۳۸
- ↑ کتاب حق با علی است از مهدی فقیه ایمانی
- ↑ کشف الغمه ج۱ ص۱۴۸
- ↑ موسوعة الامام علی بن ابی طالب ج ۲ ص۲۳۷
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۱۷.
- ↑ تلخیص الشافی، ج۲، ص۲۵۷؛ أبھی المداد، ج۱، ص۸۰۸؛ متشابه القرآن، ج۲، ص۴۲؛ احقاق الحق، ج۷، ص۴۷۱؛ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۹؛ منار الهدی، ص۶۶۵؛ المیزان، ج۱۴، ص۲۲۹.
- ↑ الفصول المختاره، ص۳۳۹.
- ↑ منهاج السنة النبویة، ج۴۲، ص٢۴١.
- ↑ ر.ک: دانشنامه کلام اسلامی، ج۱، مدخل افضلیت امام.
- ↑ اثبات الهداة، ج۲، ص۱۵۱؛ ج۳، ص۱۳۰.
- ↑ المستدرک، ج۳، ص۱۴۲.
- ↑ ابکار الافکار، ج۵، ص۲٠٩؛ الانصاف فی مسایل دام فیها الخلاف، ج۱، ص۱۰۱.
- ↑ مفاتیح الغیب، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ شجاعی، احمد، مقاله «حدیث علی مع الحق»، دانشنامه کلام اسلامی ج۳، ص ۴۷۵؛ ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، ص۶۳.