کشف معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←پانویس) |
||
| (۴۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = علم معصوم | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[کشف معصوم در کلام اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = علم معصوم (پرسش) | |||
}} | |||
== | '''"[[کشف]]"''' به معنی رفع حجاب، [[اطلاع‌رسانی]] بر ماورای [[حجاب]] از معانی [[غیبی]] و [[حقیقی]] است و مراد از '''"شهود"''' آن است که افرادی بتوانند فراتر از قلمرو حواس، حقایقی از جهان غیب را با قلب خود مشاهده کنند که دیگران قادر به دیدن آنها نیستند. برخی از روایات نشان می‌دهند [[امامان]]{{عم}} دارای کشف و شهود بوده اند و این شیوه، یکی از روش‌های [[علم‌آموزی]] و [[آگاهی از غیب]] بوده است. | ||
==رابطۀ شهود و علم امام== | ==معناشناسی == | ||
=== کشف === | |||
[[کشف]] در لغت به معنی رفع حجاب و در اصطلاح [[عارفان]]، [[اطلاع‌رسانی]] بر ماورای [[حجاب]] از معانی [[غیبی]] و [[حقیقی]] است<ref>جرجانی، ص۲۳۷.</ref>. مکاشفه دارای مراتب و درجاتی است که به حسب مرتبه آن، قلمرو آن نیز گسترش می‌یابد. عارفان به آیاتی از [[قرآن]] و احادیثی از [[پیامبر]]{{صل}} و [[اوصیا]] نیز استشهاد می‌کنند که از کشف [[عوالم]] وجود برای پیامبرانی چون [[حضرت محمد]]{{صل}} و [[حضرت موسی]]{{ع}} و اولیایی چون [[حضرت علی]]{{ع}} حکایت دارد. | |||
در مصادیق [[مکاشفات]] موارد عدیده‌ای گزارش شده است مانند: مشاهده الواح مکتوب؛ شنیدن صدا از [[غیب]]؛ مشاهده افراد غایب و دیدن کارهای آنها در لحظه انجام آن؛ مشاهده حالات و صفات افراد نیکو‌کار و [[گناهکار]] و خبر دادن از [[اعمال]] گذشته و [[آینده]] آنها و...<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۲۴ - ۲۶.</ref>. | |||
=== [[شهود]] === | |||
مراد از "شهود" آن است که افرادی بتوانند فراتر از قلمرو حواس، حقایقی از جهان غیب را با قلب خود مشاهده کنند که دیگران قادر به دیدن آنها نیستند، این مشاهده، همان چیزی است که در مباحث [[عرفانی]] از آن به شهود یاد میشود<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه (مقاله)|شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه]]، [[تحقیقات کلامی (نشریه)|فصلنامه تحقیقات کلامی]]، ص۸۸۱؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]].</ref> برخی در تعریف شهود گفته‌اند<ref>علیرضا مسجد جامعى، پژوهشى در معارف امامیه، ج ۲، ص۶۷۵.</ref>: "[[علمی]] است که [[خداوند]] به پیامبر{{صل}} عطا فرموده است و بر خلاف ریاضیات و منطق، بیتحقیق و [[اجتهاد]] و قرائت و کتابت و صناعت کسب شده و به گذشت [[زمان]] نیازمند نیست. این [[علم]] بنا به [[مشیت خداوند]]، از طریق [[تزکیه]] و اشراق نفس حاصل میشود و با [[توفیق]] و حمایت و [[الهام]] و [[رسالات]] [[الهی]]، به [[حقیقت]] نائل میشود". راه [[شهود]] که طریقهای ربّانی و الهی است، مخصوص افرادی است که دارای [[روحی]] صاف و صیقلی یافته و [[پاک]] و [[مطهر]] میباشند. در این طریق "معلّم"، خداست و "متعلّم"، ولیِّ بر [[حقّ]] [[خدا]]؛ یعنی [[پیامبر]] یا [[امام]] و "علم" از محضر [[ربوبی]] و نزد [[خداوند]] اخذ میشود. از این رو، به آن "[[علم لدنّی]]" میگویند. این علم بیواسطه بشری، به انسانِ کامل اعطا میشود<ref>[[محمد اصغری‌نژاد|اصغری نژاد، محمد]]، [[پژوهش در علم پیامبر (مقاله)|پژوهش در علم پیامبر]]، ص۷۱.</ref>. | |||
== رابطه [[مکاشفه]] با [[رؤیا]] == | |||
شاید بتوان [[کشف]] و مکاشفه را نوعی رؤیا در [[بیداری]] دانست. در حال رؤیا حواس ظاهری انسان از کار می‌افتد و آنچه را که ما در حال رؤیا با چشم یا گوش یا دیگر اعضا و جوارح [[احساس]] می‌کنیم، از طریق حواس [[باطن]] [[روح]] و نفسمان است. | |||
[[اهل]] مکاشفه نیز در هنگام کشف، با حواس دیگری غیر از [[حواس ظاهری]] مادی، اموری را مشاهده می‌کنند یا مطالبی را می‌شنوند و یا اشیائی را لمس می‌کنند؛ چراکه اگر این [[مکاشفات]] با چشم و گوش مادی بود، باید کسانی که در مجاورت آنها هستند آنها را ببینند و بشنوند، در حالی که چنین نیست. | |||
نتیجه آن‌که ماهیت و [[سرشت]] کشف با رؤیا یکی است و در هر دو، حواس ظاهری تعطیل و [[حواس]] [[باطنی]] نفس، فعال میشود. همان‌طور که رؤیاها همگی صادق نیستند، مکاشفات هم می‌توانند صادق و یا کاذب باشند. در [[قرآن کریم]] رؤیای [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} و نیز رؤیای [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به عنوان رؤیاهای صادق گزارش شده است<ref>سوره صافات، آیه۱۰۵ ـ ۱۰۲؛ سوره فتح، آیه۲۷.</ref>. همچنین رؤیای [[حضرت یوسف]]{{ع}} در حال کودکی که پدر و مادر و یازده [[برادر]] خود را به صورت [[خورشید و ماه]] و یازده [[ستاره]] دید. از رؤیاهای نمادین و صادق است که سال‌ها بعد به شکلی، که تفصیل آن در داستان حضرت یوسف آمده است، تحقّق یافت<ref>سوره یوسف، آیات ۵ ـ ۴ و ۱۰۰.</ref>. اما با این همه در [[قرآن]] تصریح شده است که برخی از رؤیاها اضغاث احلام هستند<ref>سوره یوسف، آیه۴۴.</ref>. | |||
در [[روایات]] نیز آمده است که رؤیاها چند گونه‌اند: برخی [[حدیث]] نفس‌اند، برخی از جانب خداست، برخی از جانب [[فرشتگان]] و برخی نیز از جانب [[شیطان]]<ref>[[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|آشنایی با علوم قرآنی]]، ص۲۴ - ۲۶.</ref>. | |||
== رابطۀ [[کشف و شهود]] و [[علم امام]] == | |||
برخی از روایات نشان می‌دهند [[امامان]]{{عم}} دارای کشف و شهود بوده اند و این شیوه، یکی از روش‌های [[علم‌آموزی]] و [[آگاهی از غیب]] بوده است<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه (مقاله)|شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه]]، [[تحقیقات کلامی (نشریه)|فصلنامه تحقیقات کلامی]]، ص۸۸۱؛ [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|علم ائمه از نظر عقل و نقل]].</ref>. در روایات، تعبیر [[شاهد]] بودن بر [[مردم]] بسیار مورد استفاده قرار گرفته است، برخی علمای امامیه نیز تصریح کرده‌اند که امامان{{عم}} [[شاهد]] بر [[اعمال]] مردم هستند. باید دانست، اشتراک امامان{{عم}} با عرفا در بهره‌مندی از این شیوه در صورت [[اثبات]] این شیوه برای [[امامان]]{{عم}} به معنای آن نیست که [[شهود]] ائمه با شهود عرفا در تمام ویژگی‌ها یکسان است؛ مثلا پذیرفته‌ایم که امامان، [[معصوم]] هستند و گرفتار [[خطا]] نمی‌شوند، ایشان تأییداتی خاص دارند که دیگران از آن بی‌بهره‌اند؛ بنابراین شهود [[ائمه]] در این گونه ویژگی‌ها مانند معصومانه‌بودن، با شهود عرفا متفاوت است؛ همچنین مصادیق شهود امامان{{عم}} بسیار قوی‌‌تر و روشن‌‌تر از شهود عرفاست و نسبت به برخی حقایق، مانند امور ویژه [[مقام امامت]] یا نیازمند تأییدات خاص، عرفا توان شهود ندارند<ref>ر.ک: [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه (مقاله)|شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه]]، [[تحقیقات کلامی (نشریه)|فصلنامه تحقیقات کلامی]]، ص۸۸۱.</ref>. | |||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
{{پرسش وابسته}} | |||
* [[رابطه کشف یا شهود با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]] | * [[رابطه کشف یا شهود با علم معصوم چیست؟ (پرسش)]] | ||
* [[رابطه کشف یا شهود با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)]] | * [[رابطه کشف یا شهود با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)]] | ||
* [[شهود به عنوان یکی از شیوه‌های علم‌آموزی برگزیدگان خداوند به چه معناست؟ (پرسش)]] | |||
* [[شهود به عنوان یکی از روش‌های علم‌آموزی اهل بیت به چه معناست؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان پرسش وابسته}} | |||
== | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:Tqk.jpg|22px]] [[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه (مقاله)|'''شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه''']]، [[تحقیقات کلامی (نشریه)|فصلنامه تحقیقات کلامی]] | |||
# [[پرونده:IM010488.jpg|22px]] [[محمد کاظم شاکر|شاکر، محمد کاظم]]، [[آشنایی با علوم قرآنی (کتاب)|'''آشنایی با علوم قرآنی''']] | |||
# [[پرونده:89913604.jpg|22px]] [[منصف علی مطهری|مطهری، منصف علی]]، [[علم ائمه از نظر عقل و نقل (پایان‌نامه)|'''علم ائمه از نظر عقل و نقل''']] | |||
# [[پرونده:Fqs.jpg|22px]] [[محمد اصغری‌نژاد|اصغری نژاد، محمد]]، [[پژوهش در علم پیامبر (مقاله)|'''پژوهش در علم پیامبر''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
{{پایان}} | |||
== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
[[رده:کشف و شهود]] | [[رده:کشف و شهود]] | ||
[[رده:مدخل برگرفته از پرسمان]] | |||
[[رده: مدخل برگرفته از پرسمان]] | [[رده:مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | ||
[[رده: مدخل برگرفته از پرسمان علم معصوم]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۷
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. کشف معصوم از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: کشف معصوم در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط"کشف" به معنی رفع حجاب، اطلاع‌رسانی بر ماورای حجاب از معانی غیبی و حقیقی است و مراد از "شهود" آن است که افرادی بتوانند فراتر از قلمرو حواس، حقایقی از جهان غیب را با قلب خود مشاهده کنند که دیگران قادر به دیدن آنها نیستند. برخی از روایات نشان می‌دهند امامان(ع) دارای کشف و شهود بوده اند و این شیوه، یکی از روش‌های علم‌آموزی و آگاهی از غیب بوده است.
معناشناسی
کشف
کشف در لغت به معنی رفع حجاب و در اصطلاح عارفان، اطلاع‌رسانی بر ماورای حجاب از معانی غیبی و حقیقی است[۱]. مکاشفه دارای مراتب و درجاتی است که به حسب مرتبه آن، قلمرو آن نیز گسترش می‌یابد. عارفان به آیاتی از قرآن و احادیثی از پیامبر(ص) و اوصیا نیز استشهاد می‌کنند که از کشف عوالم وجود برای پیامبرانی چون حضرت محمد(ص) و حضرت موسی(ع) و اولیایی چون حضرت علی(ع) حکایت دارد.
در مصادیق مکاشفات موارد عدیده‌ای گزارش شده است مانند: مشاهده الواح مکتوب؛ شنیدن صدا از غیب؛ مشاهده افراد غایب و دیدن کارهای آنها در لحظه انجام آن؛ مشاهده حالات و صفات افراد نیکو‌کار و گناهکار و خبر دادن از اعمال گذشته و آینده آنها و...[۲].
شهود
مراد از "شهود" آن است که افرادی بتوانند فراتر از قلمرو حواس، حقایقی از جهان غیب را با قلب خود مشاهده کنند که دیگران قادر به دیدن آنها نیستند، این مشاهده، همان چیزی است که در مباحث عرفانی از آن به شهود یاد میشود[۳] برخی در تعریف شهود گفته‌اند[۴]: "علمی است که خداوند به پیامبر(ص) عطا فرموده است و بر خلاف ریاضیات و منطق، بیتحقیق و اجتهاد و قرائت و کتابت و صناعت کسب شده و به گذشت زمان نیازمند نیست. این علم بنا به مشیت خداوند، از طریق تزکیه و اشراق نفس حاصل میشود و با توفیق و حمایت و الهام و رسالات الهی، به حقیقت نائل میشود". راه شهود که طریقهای ربّانی و الهی است، مخصوص افرادی است که دارای روحی صاف و صیقلی یافته و پاک و مطهر میباشند. در این طریق "معلّم"، خداست و "متعلّم"، ولیِّ بر حقّ خدا؛ یعنی پیامبر یا امام و "علم" از محضر ربوبی و نزد خداوند اخذ میشود. از این رو، به آن "علم لدنّی" میگویند. این علم بیواسطه بشری، به انسانِ کامل اعطا میشود[۵].
رابطه مکاشفه با رؤیا
شاید بتوان کشف و مکاشفه را نوعی رؤیا در بیداری دانست. در حال رؤیا حواس ظاهری انسان از کار می‌افتد و آنچه را که ما در حال رؤیا با چشم یا گوش یا دیگر اعضا و جوارح احساس می‌کنیم، از طریق حواس باطن روح و نفسمان است.
اهل مکاشفه نیز در هنگام کشف، با حواس دیگری غیر از حواس ظاهری مادی، اموری را مشاهده می‌کنند یا مطالبی را می‌شنوند و یا اشیائی را لمس می‌کنند؛ چراکه اگر این مکاشفات با چشم و گوش مادی بود، باید کسانی که در مجاورت آنها هستند آنها را ببینند و بشنوند، در حالی که چنین نیست.
نتیجه آن‌که ماهیت و سرشت کشف با رؤیا یکی است و در هر دو، حواس ظاهری تعطیل و حواس باطنی نفس، فعال میشود. همان‌طور که رؤیاها همگی صادق نیستند، مکاشفات هم می‌توانند صادق و یا کاذب باشند. در قرآن کریم رؤیای حضرت ابراهیم(ع) و نیز رؤیای پیامبر اکرم(ص) به عنوان رؤیاهای صادق گزارش شده است[۶]. همچنین رؤیای حضرت یوسف(ع) در حال کودکی که پدر و مادر و یازده برادر خود را به صورت خورشید و ماه و یازده ستاره دید. از رؤیاهای نمادین و صادق است که سال‌ها بعد به شکلی، که تفصیل آن در داستان حضرت یوسف آمده است، تحقّق یافت[۷]. اما با این همه در قرآن تصریح شده است که برخی از رؤیاها اضغاث احلام هستند[۸].
در روایات نیز آمده است که رؤیاها چند گونه‌اند: برخی حدیث نفس‌اند، برخی از جانب خداست، برخی از جانب فرشتگان و برخی نیز از جانب شیطان[۹].
رابطۀ کشف و شهود و علم امام
برخی از روایات نشان می‌دهند امامان(ع) دارای کشف و شهود بوده اند و این شیوه، یکی از روش‌های علم‌آموزی و آگاهی از غیب بوده است[۱۰]. در روایات، تعبیر شاهد بودن بر مردم بسیار مورد استفاده قرار گرفته است، برخی علمای امامیه نیز تصریح کرده‌اند که امامان(ع) شاهد بر اعمال مردم هستند. باید دانست، اشتراک امامان(ع) با عرفا در بهره‌مندی از این شیوه در صورت اثبات این شیوه برای امامان(ع) به معنای آن نیست که شهود ائمه با شهود عرفا در تمام ویژگی‌ها یکسان است؛ مثلا پذیرفته‌ایم که امامان، معصوم هستند و گرفتار خطا نمی‌شوند، ایشان تأییداتی خاص دارند که دیگران از آن بی‌بهره‌اند؛ بنابراین شهود ائمه در این گونه ویژگی‌ها مانند معصومانه‌بودن، با شهود عرفا متفاوت است؛ همچنین مصادیق شهود امامان(ع) بسیار قوی‌‌تر و روشن‌‌تر از شهود عرفاست و نسبت به برخی حقایق، مانند امور ویژه مقام امامت یا نیازمند تأییدات خاص، عرفا توان شهود ندارند[۱۱].
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ جرجانی، ص۲۳۷.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۲۴ - ۲۶.
- ↑ ر.ک: هاشمی، سید علی، شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه، فصلنامه تحقیقات کلامی، ص۸۸۱؛ مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل.
- ↑ علیرضا مسجد جامعى، پژوهشى در معارف امامیه، ج ۲، ص۶۷۵.
- ↑ اصغری نژاد، محمد، پژوهش در علم پیامبر، ص۷۱.
- ↑ سوره صافات، آیه۱۰۵ ـ ۱۰۲؛ سوره فتح، آیه۲۷.
- ↑ سوره یوسف، آیات ۵ ـ ۴ و ۱۰۰.
- ↑ سوره یوسف، آیه۴۴.
- ↑ شاکر، محمد کاظم، آشنایی با علوم قرآنی، ص۲۴ - ۲۶.
- ↑ ر.ک: هاشمی، سید علی، شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه، فصلنامه تحقیقات کلامی، ص۸۸۱؛ مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل.
- ↑ ر.ک: هاشمی، سید علی، شهود یکی از روش‌های علم‌آموزی ائمه، فصلنامه تحقیقات کلامی، ص۸۸۱.