نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{خرد}}
{{مدخل مرتبط
{{مهدویت}}
| موضوع مرتبط = نشانه‌های ظهور
[[نشانه‌های ظهور]] [[امام مهدی]] {{ع}} به حتمی و غیر حتمی تقسیم می‌شوند. احادیثی وجود دارد که تعدادی از رویدادها را به عنوان نشانۀ حتمی ظهور قلمداد کرده و از آنها نام می‌برد. گویا تعبیر از حتمی‌بودن برخی علائم، برای اولین بار در احادیث [[امام باقر]]{{ع}} بیاد شده است. از سوی دیگر، تا آنجا که جستجو شده، حتمی یا غیر حتمی بودن نشانه‌ها در منابع اهل سنت یافت نشد<ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۰.]</ref>.
| عنوان مدخل  =
| مداخل مرتبط =
| پرسش مرتبط  = امام مهدی (پرسش)
}}


==واژه‌شناسی==
براساس [[روایات]]، پنج نشانه و علامت به عنوان [[علائم]] و [[نشانه‌های حتمی ظهور]]، مشهور شده‌اند: [[خروج سفیانی]]، در جهت مقابله و [[جنگ]] با [[امام زمان]]؛ [[خسف بیدا]]، فرو رفتن [[لشکر سفیانی]] در [[زمین]] و نابودی آنان؛ [[قیام یمانی]]، که [[پرچم هدایت]] به دست اوست؛ [[قتل نفس زکیه]]، کشته شدن انسانی [[پاک]] در [[مکه]] بین [[رکن و مقام]] و [[ندای آسمانی]]، جهت شناساندن [[امام زمان]] به [[مردم]] عالم.
* واژۀ «حتم» فقط یک بار با تعبیر «حتما» در [[قرآن]] استفاده شده است؛ آنجا که [[خداوند متعال]] می‌فرماید: {{متن قرآن| وَإِن مِّنكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا}}<ref> و هر یک از شما در آن درخواهد آمد  این، بر پروردگارت حکمی است ناگزیر انجام‌پذیر؛ سوره مریم، آیه ۷۱.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۱۶.]</ref>. طریحی «حتم» را واجبی دانسته که [[اراده]] بر آن تعلق گرفته، اسقاط آن امکان‌پذیر نیست <ref>مجمع البحرین، ج ۶، ص ۳۲.</ref> راغب اصفهانی آن را به قضای مقدر معنا کرده است <ref>المفردات فی غریب القرآن، ص ۲۱۸.</ref>. ابن منظور نیز آن را به معنای [[قضا]] و [[وجوب]] [[قضا]] دانسته که گریزی از انجام آن نیست <ref>لسان العرب، ج ۱۲، ص ۱۱۳.</ref>. [[خلیل بن احمد]] نیز آن را با تعبیر «ایجاب القضاء» تعریف کرده است <ref>العین، ج ۳، ص ۱۹۵.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۱۶.]</ref>.
* یکی از پژوهشگران پس از [[نقل]] برخی از سخنان بزرگان لغت، دیدگاه خود را این چنین می‌نگارد: معنای [[حقیقی]] برای این لفظ عبارت از «جزم و قطع در [[حکم]] و عمل» است<ref>«أنّ المعنی الحقیقی لهذا اللفظ هو الجزم و البتّ فی حکم أو عمل»: حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۲، ص ۱۶۳.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۱۶.]</ref>.


==نشانه‌های حتمی ظهور==
== معناشناسی ==
*شایسته است درباره واژه "حتم" به طور کوتاه اشاره کنیم. این کلمه فقط یک بار با تعبیر "حتما" در قرآن استفاده شده است؛ آنجا که خداوند متعال می‌فرماید: {{عربی|اندازه=155%|﴿{{متن قرآن|وَإِن مِّنكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّا}}﴾}}<ref>مریم، آیه ۷۱.</ref>؛ هیچ کس از شما نیست مگر [اینکه] در آن وارد می‌گردد؛ این [امر] همواره بر پروردگارت حکمی قطعی است. طریحی "حتم" را واجبی دانسته که اراده بر آن تعلق گرفته، اسقاط آن امکان پذیر نیست<ref>{{عربی|اندازه=120%|"الحتم: الواجب المعزوم علیه … و تحتم وجب وجوبا لا یمکن إسقاطه و منه الأمر المحتوم"}}؛ فخر الدین طریحی، مجمع البحرین، ج ۶، ص ۳۲.</ref>. راغب اصفهانی آن را به قضای مقدر معنا کرده است<ref>{{عربی|اندازه=120%|"الحَتْم: القضاء المقدر"}}؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص ۲۱۸.</ref>. ابن منظور نیز آن را به معنای قضا و وجوب قضا دانسته که گریزی از انجام آن نیست<ref>{{عربی|اندازه=120%|"الحَتْمُ: اللازم الواجب الذی لا بد من فعله"}}؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۲، ص ۱۱۳.</ref>. خلیل بن احمد نیز آن را با تعبیر "ایجاب القضاء" تعریف کرده است<ref>{{عربی|"الحتم: إیجاب القضاء"}}؛ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج ۳، ص ۱۹۵.</ref>. یکی از پژوهشگران پس از نقل برخی از سخنان بزرگان لغت، دیدگاه خود را این چنین می‌نگارد: معنای حقیقی برای این لفظ عبارت از "جزم و قطع در حکم و عمل" است<ref>{{عربی|"أن المعنی الحقیقی لهذا اللفظ هو الجزم و البت فی حکم أو عمل"}}: حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج ۲، ص ۱۶۳.</ref>. در بحث نشانه‌ها طبق نگاه مشهور، منظور از "نشانه‌های حتمی" مقابل نشانه‌های غیر حتمی آن دسته از پدیده‌هایی است که پدید آمدن آنها بدون هیچ قید و شرطی، قطعی و الزامی خواهد بود<ref>بر خلاف کسانی که با استناد به برخی روایات غیر معتبر به بداء در نشانه‌های حتمی اشاره کرده‌اند.</ref>؛  از روایات فراوانی حتمی بودن نشانه‌های پنج گانه زیر استفاده می‌شود: ۱. خروج سفیانی؛ ۲. قیام یمانی؛ ۳. صیحه آسمانی؛ ۴. قتل نفس زکیه؛ ۵. خسف در بیداء. امام صادق {{ع}} فرمود: {{متن حدیث|"خَمْسُ عَلَامَاتٍ قَبْلَ قِیَامِ الْقَائِمِ الصیْحَهُ وَ السفْیَانِی وَ الْخَسْفُ وَ قَتْلُ النفْسِ الزکِیهِ وَ الْیَمَانِی"}}<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۳۱۰، ح۴۸۳؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص ۶۵۰، ح ۷.</ref>؛ پیش از قیام قائم پنج نشانه است: صیحه، سفیانی، خسف، قتل نفس زکیه و یمانی<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|درسنامه مهدویت ج۳]]، ص۱۱۸-۱۲۴.</ref>.
واژۀ حتم به معنای قضای مقدر<ref>راغب، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۲۱۸.</ref> و یا [[قضا]] و [[وجوب]] قضا که گریزی از انجام آن نیست<ref>ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱۲، ص ۱۱۳.</ref> آمده است و محتوم: عبارت است از امری که باید باشد و تغییر در آن صورت نمی‌گیرد، یعنی تغییر و تبدیلی نمی‌کند. [[علائم حتمی ظهور]]، نشانه‌هایی است که بدون [[تردید]] هنگام ظهور [[امام زمان]] {{ع}} رخ می‌دهد و به هیچ قید و شرطی مقید و مشروط نیست و قبل از ظهور باید واقع شود، به گونه‌‏ای که تا آنها واقع نشود، [[حضرت مهدی]] {{ع}} [[ظهور]] و [[قیام]] نخواهد کرد. زمان دقیق پیدایش این [[علائم]]، اندکی پیش از ظهور و اوایل قیام حضرت است. لذا با توجه به اینکه برخی از [[نشانه‌ها]] همزمان و برخی پس از ظهور اتفاق می‌افتد مناسب آن است که گفته شود [[نشانه‌های حتمی]] قیام، چه آنکه در روایتی آمده است: {{متن حدیث|خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج ۱، ص ۳۰۳</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج ۳، ص ۱۱۶؛ [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|مصلح کل]]، ص ۱۹۰؛ [[علی رضا رمضانیان|رمضانیان، علی رضا]]، [[شرایط و علائم حتمی ظهور (کتاب)|شرایط و علائم حتمی ظهور]]، ص ۳۰ ـ ۳۲؛ [[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور]]، ص ۳۰۷ ـ ۳۰۸؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج ۲، ص ۳۳ـ ۴۳.</ref>
* در بحث نشانه‌ها طبق نگاه مشهور، منظور از «نشانه‌های حتمی» مقابل نشانه‌های غیر حتمی آن دسته از پدیده‌هایی است که پدید آمدن آنها بدون هیچ قید و شرطی، قطعی و الزامی خواهد بود<ref>برخلاف کسانی که با استناد به برخی روایات غیر معتبر به بداء در نشانه‌های حتمی اشاره کرده‌اند.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%DB%B3_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) درسنامه مهدویت: ج۳ ، ص ۱۱۶.]</ref>.
*نشانه‌هایی که در احادیث از حتمی‌بودن آنها خبر داده شده، فراوان نیستند. این موارد، عبارت‌اند از:
# [[ندای آسمانی]]؛
# [[خروج سفیانی]]؛
# [[خسف بیداء]]؛
# [[نفس زکیه|کشته‌شدن نفس زکیه]] <ref>الغیبة، طوسی: ص۴۳۵، کمال الدین: ص۶۸۰.</ref>.
*در بعضی احادیث، از: [[طلوع خورشید از مغرب]]، [[آشکار شدن دستی در آسمان]]، [[ظهور یمانی]] و [[اختلاف بنی عباس]] هم به عنوان امری یاد شده است. دو نمونه از این روایات چنین است: عن ابی عبدالله{{ع}} انه قال: {{عربی|«النِّدَاءُ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ السُّفْيَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ الْيَمَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ كَفٌّ يَطْلُعُ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ قَالَ وَ فَزْعَةٌ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تُوقِظُ النَّائِمَ وَ تُفْزِعُ الْيَقْظَانَ وَ تُخْرِج‏ الْفَتَاةَ مِنْ خِدْرِهَا»}}<ref>ندای آسمانی، از امور حتمی است و خروج سفیانی، حتمی است و خروج یمانی هم حتمی است و کشته شدن نفس زکیه نیز حتمی است، و پدیدار شدن کف‌دستی از آسمان نیز حتمی است و نیز آیۀ هراسناک و سهمگین ماه رمضان "که خوابیده را بیدار می‌کند و بیدار را می‌ترساند" و دخترکان را از پس پرده بیرون می‌کشد؛ الغیبة، نعمانی: ص۲۶۲.</ref>. و {{عربی|«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} أَنَّهُ قَالَ: قُلْنَا لَهُ: السُّفْيَانِيُّ مِنَ الْمَحْتُومِ فَقَالَ: نَعَمْ وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ الْقَائِمُ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ خَسْفُ الْبَيْدَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ كَفٌّ تَطْلُعُ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ وَ النِّدَاءُ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْمَحْتُومِ فَقُلْتُ وَ أَيَّ شَيْ‏ءٍ يَكُونُ النِّدَاءُ فَقَالَ: مُنَادٍ يُنَادِي بِاسْمِ الْقَائِمِ وَ اسْمِ أَبِيهِ {{ع}}»}}<ref>به آن حضرت عرض کردیم: خروج سفیانی از حتمیّات است؟ فرمود: آری و کشته شدن نفس زکیه نیز از حتمیّات است و [ظهور] قائم نیز از حتمیّات است و فرو رفتن صحرا نیز از حتمیات است و کف دستی که از آسمان ظاهر می‌شود از حتمیّات است و آوای آسمانی نیز از حتمیات است عرض کردم: این آوا و ندا چیست؟ فرمود: آوا دهنده‌ای که به نام قائم و به نام پدرش آواز خواهد داد؛ الغیبة، نعمانی: ص۲۶۵؛ کمال الدین: ص۶۸۰.</ref><ref>[http://fa.imamatpedia.com/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%B7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8) دانشنامهٔ امام مهدی: ج۷، ص۴۳۱.]</ref>.


==[[ندای آسمانی]]==
== [[نشانه‌های حتمی ظهور]] ==
محققان، بر اساس [[روایات]] و آنچه مشهور است پنج نشانه را از نشانه‌های قطعی می‌دانند: [[قیام]] [[مرد]] [[یمنی]]، [[قیام سفیانی]]، [[ندای آسمانی]]، [[فرو رفتن سفیانی در سرزمین بیداء]] و [[قتل نفس زکیه]]. البته برخی روایات موارد دیگری را هم جزء [[علائم حتمیه]] نام برده‌اند لکن آنچه مشهور است که از [[نشانه‌های حتمی]] است همین پنج مورد است.


==[[خروج سفیانی]]==
روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد، برخی از آنها عبارت‌اند از:
# [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «پیش از ظهور [[قائم]]{{ع}} پنج نشانه حتمی است: [[خروج یمانی]] و [[سفیانی]] و [[صیحه آسمانی]]، قتل نفس زکیه و فرو رفتن در بیابان<ref>{{متن حدیث|خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ: خُرُوجُ الْيَمَانِيِ‏، وَ السُّفْيَانِيِ‏، وَ الْمُنَادِي‏ يُنَادِي‏ مِنَ‏ السَّمَاءِ، وَ خَسْفٌ بِالْبَيْدَاءِ، وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ}}، ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۶۵۰.</ref>
# ایشان در روایتی دیگر فرمودند: «ندای آسمانی از نشانه‌های قطعی است و سفیانی در شمار [[علائم حتمی]] جای دارد و قیام مردی از [[یمن]] و [[کشته شدن نفس زکیه]] تردید‌ناپذیر است»<ref>{{متن حدیث|اَلنِّدَاءُ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ اَلسُّفْيَانِيُّ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ اَلْيَمَانِيُّ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ قَتْلُ اَلنَّفْسِ اَلزَّكِيَّةِ مِنَ اَلْمَحْتُومِ}}، محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبه، ص۲۵۲ و ۲۵۷.</ref> و...<ref>ر.ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ج ۲، ص۴۳-۴۵؛ [[مهدی علی‌زاده|علی زداه؛ مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار]]، ص۳۳؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|ظهور]]، ص۲۵۲-۲۶۲.</ref>.


==[[خروج یمانی]]==
در ذیل به بررسی مختصر علائم حتمیه پرداخته می‌شود:
# '''[[خروج سفیانی]]:''' در روایات آمده است پیش از [[قیام حضرت مهدی]]{{ع}}، مردی از نسل [[ابوسفیان]] در منطقه [[شام]] خروج می‌کند و با تظاهر به [[دینداری]]، گروه زیادی از [[مسلمانان]] را [[فریب]] می‌دهد و بخش گسترده‌ای از [[سرزمین‌های اسلامی]] را به تصرف خود در می‌آورد. او بر مناطق پنج‌گانۀ-شام، حمص، [[فلسطین]]، [[اردن]]، قنسرین و منطقه [[عراق]] ـ [[سیطره]] می‌یابد و در [[کوفه]] و [[نجف]]، به قتل عام شیعیان می‌پردازد و برای کشتن و یافتن آنان جایزه تعیین می‌کند<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص۶۵۱.</ref> مدت [[حکومت]] او نه ماه است<ref>کتاب الغیبة، ص۴۴۹.</ref> وی آنگاه که از [[ظهور حضرت حجت]]{{ع}} [[آگاه]] می‌گردد، با سپاهی عظیم به [[جنگ]] وی می‌رود و در منطقۀ "[[بیداء]]" بین [[مکه]] و [[مدینه]] با سپاه امام برخورد می‌کند و به [[امر خدا]]، همۀ [[لشکریان]] وی ـ به جز چند نفر ـ در [[زمین]] فرو می‌روند و هلاک می‌شوند<ref>الغیبة، ص۲۷۹، ح ۶۷؛ همچنین ر.ک: کتاب الفتن، ص۱۶۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص۲۲۶-۲۲۹؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|ظهور]]، ص۲۵۲-۲۶۲.</ref>
# '''[[خسف در بیداء]]:''' از [[روایات]] [[نشانه‌های ظهور]] استفاده می‌شود: فرو برده شدن در [[سرزمین بیداء]] ـ که از آن به "خسف در بیداء" یاد شده است ـ از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی{{ع}} شمرده شده است. این نشانه در احادیثی که دربارۀ [[سفیانی]] [[سخن]] گفته‌اند، فراوان ذکر شده است<ref>محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبة، ص۳۰۴، ح ۱۴.</ref> خسف به بیداء آن است که سفیانی با لشکری عظیم به قصد جنگ با [[حضرت مهدی]]{{ع}} عازم مکه می‌شود؛ اما در بین مکه و مدینه ـ در محلی که به سرزمین "بیداء" معروف است ـ به گونه‌ای معجزه‌آسا، به [[امر خداوند]]، در [[دل]] زمین فرو می‌روند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۸، ص۳۱۰، ح ۴۸۳؛ شیخ صدوق، خصال، ج ۱، ص۳۰۳، ح ۸۲؛ نعمانی، الغیبة، ص۲۵۷، ح ۱۵</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص۲۲۶-۲۲۹؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|ظهور]]، ص۲۵۲-۲۶۲.</ref>
# '''[[قیام یمانی]]:''' یکی دیگر از [[نشانه‌های حتمی ظهور]] حضرت مهدی{{ع}}، خروج سرداری از [[اهل یمن]] است که [[مردم]] را به [[حق]] و [[عدل]] [[دعوت]] می‌کند. [[روایات]] فراوانی در این باره وجود دارد مانند اینکه [[امام باقر]]{{ع}} فرمودند: «[[خروج سفیانی]] و [[یمانی]] و [[خراسانی]] در یک سال و یک ماه و یک [[روز]] واقع خواهد شد؛ با [[نظام]] و ترتیبی همچون نظام یک رشته که به بند کشیده شده است. در میان [[پرچم‌ها]] راهنماتر از [[پرچم یمانی]] نباشد که آن [[پرچم هدایت]] است؛ چون یمانی خروج کرد، به سوی او بشتاب که همانا [[پرچم]] او پرچم هدایت است. هیچ [[مسلمانی]] را روا نباشد که با آن پرچم مقابله کند. پس هر کس چنین کند او از اهل آتش است؛ زیرا او به سوی حق و [[راه مستقیم]] فرا می‌خواند»<ref>{{متن حدیث|خُرُوجُ السُّفْيَانِيِّ وَ الْيَمَانِيِّ وَ الْخُرَاسَانِيِّ فِي سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِي‏ شَهْرٍ وَاحِدٍ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ نِظَامٌ كَنِظَامِ الْخَرَزِ يَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضاً فَيَكُونُ الْبَأْسُ مِنْ كُلِّ وَجْهٍ وَيْلٌ لِمَنْ نَاوَاهُمْ وَ لَيْسَ‏ فِي‏ الرَّايَاتِ‏ رَايَةٌ أَهْدَى مِنْ رَايَةِ الْيَمَانِيِّ هِيَ رَايَةُ هُدًى لِأَنَّهُ يَدْعُو إِلَى صَاحِبِكُمْ‏ فَإِذَا خَرَجَ الْيَمَانِيُّ حَرَّمَ بَيْعَ السِّلَاحِ عَلَى النَّاسِ وَ كُلِّ مُسْلِمٍ وَ إِذَا خَرَجَ الْيَمَانِيُّ فَانْهَضْ إِلَيْهِ فَإِنَّ رَايَتَهُ رَايَةُ هُدًى وَ لَا يَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ يَلْتَوِيَ عَلَيْهِ‏ فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ لِأَنَّهُ يَدْعُو إِلَى الْحَقِّ وَ إِلى‏ طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ‏}}، محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبة، ص۳۶۹، باب ۱۳، ح ۱۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص۲۲۶-۲۲۹.</ref>
# '''[[قتل نفس زکیه]]:''' از روایات استفاده می‌شود در آستانه [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} در گیر و دار [[مبارزات]] زمینه‌ساز [[انقلاب مهدی]]{{ع}}، فردی [[پاک]] باخته و [[مخلص]]، در راه [[امام]]{{ع}} می‌کوشد و مظلومانه کشته می‌شود. این رخداد عظیم، طبق بیان روایات بین [[رکن و مقام]]-در بهترین مکان‌های [[زمین]]-اتفاق می‌افتد. فرد یادشده از [[اولاد]] [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} است<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص۳۳۰، ح ۱۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص۲۲۶-۲۲۹؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|ظهور]]، ص۲۵۲-۲۶۲.</ref>
# '''[[ندای آسمانی]]:''' "ندا" در لغت به معنای بلند شدن صدا و ظهور آن است و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود.<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ماده ندا.</ref> در اینجا منظور از ندای آسمانی، صدایی است که در آستانۀ [[ظهور امام مهدی]]{{ع}} از [[آسمان]] شنیده می‌شود و همه [[مردم]]، آن را می‌شنوند. [[امام باقر]]{{ع}} در این باره می‌فرماید: «ندا کننده‌ای از آسمان، نام [[قائم]] را ندا می‌کند، پس هر که در شرق و غرب است، آن را می‌شنود، از [[وحشت]] این صدا، خوابیده‌ها بیدار، ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می‌ایستند. [[رحمت خدا]] بر کسی که از این [[صدا]] [[عبرت]] گیرد و آن را [[اجابت]] کند؛ زیرا صدای نخست، صدای [[جبرئیل]] روح الامین است»<ref>{{متن حدیث|يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ{{ع}} فَيَسْمَعُ‏ مَنْ‏ بِالْمَشْرِقِ‏ وَ مَنْ‏ بِالْمَغْرِبِ‏ لَا يَبْقَى رَاقِدٌ إِلَّا اسْتَيْقَظَ وَ لَا قَائِمٌ إِلَّا قَعَدَ وَ لَا قَاعِدٌ إِلَّا قَامَ عَلَى رِجْلَيْهِ فَزِعاً مِنْ ذَلِكَ الصَّوْتِ فَرَحِمَ اللَّهُ مَنِ اعْتَبَرَ بِذَلِكَ الصَّوْتِ فَأَجَابَ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْأَوَّلَ هُوَ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ الرُّوحِ الْأَمِين}}، محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبة، ص۲۳۵، ح ۱۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص۲۲۶-۲۲۹؛ [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|ظهور]]، ص۲۵۲-۲۶۲.</ref>


==[[خسف بیداء]]==
== پرسش مستقیم ==
 
{{پرسش‌های وابسته}}
==[[قتل نفس زکیه]]==
* [[منظور از علائم حتمی ظهور چیست؟ (پرسش)]]
 
* [[علائم و نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)]]
==نشانه‌های حتمی ظهور در موعودنامه==
{{پایان پرسش‌های وابسته}}
*نشانه‌هایی که در آستانه ظهور [[حضرت مهدی]] {{ع}} تحقق خواهد یافت، پنج نشانه است که به آن‌ها علائم حتمی می‌گویند. زیرا در مورد آن‌ها احتمال "[[بداء]]" نیست و به‌طور یقین و جزم واقع شدنی است. این علائم پنج‌گانه حتمی در [[روایات]] و اخبار از زبان حضرات [[ائمه]] معصومین {{ع}} به ویژه [[امام علی]]، [[امام صادق]] و [[امام باقر]] {{عم}} مطرح شده است. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرماید: پنج نشانه قبل از ظهور قائم می‌باشد: ۱. [[صیحه آسمانی]]، ۲. [[خروج یمانی]]، ۳. [[خسف در سرزمین بیداء]]، ۴. [[خروج سفیانی]]، ۵. [[قتل نفس زکیه]]<ref>منتخب الاثر، ص ۴۵۲.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۷۳۱.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
{{پرسش‌های وابسته}}
{{مدخل وابسته}}
{{ستون-شروع|3}}  
* [[پرچم‌های عصر ظهور]]
* [[پرچم‌های عصر ظهور]]
* [[قتل نفس زکیه بین رکن ومقام]]
* [[قتل نفس زکیه بین رکن ومقام]]
خط ۹۰: خط ۹۰:
* [[اختلاف سه پرچم در کوفه]]
* [[اختلاف سه پرچم در کوفه]]
* [[کثرت هرج و مرج]]
* [[کثرت هرج و مرج]]
{{پایان}}
{{پایان مدخل وابسته}}
{{پایان}}
 
==منابع==
*[[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی ج۷]]
* [[پرونده:136865.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۳ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۳''']]
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].
 
==پانویس==
{{پانویس2}}


==پیوند به بیرون==
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:13681098.jpg|22px]] [[سید محمد کاظم قزوینی|قزوینی، سید محمد کاظم]]، [[امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور (کتاب)|'''امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور''']]
# [[پرونده:151972.jpg|22px]] [[سید نذیر حسنی|حسنی، سید نذیر]]، [[مصلح کل (کتاب)|'''مصلح کل''']]
# [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت - سلیمیان (کتاب)|'''درسنامه مهدویت''']]
# [[پرونده:3694G001.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|'''پرسمان مهدویت''']]
# [[پرونده:13681082.jpg|22px]] [[علی رضا رمضانیان|رمضانیان، علی رضا]]، [[شرایط و علائم حتمی ظهور (کتاب)|'''شرایط و علائم حتمی ظهور''']]
# [[پرونده:13681057.jpg|22px]] [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|'''دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان''']]
# [[پرونده:1404.jpg|22px]] [[مهدی علی‌پور|علی‌پور، مهدی]]، [[ظهور (مقاله)|'''ظهور''']]
# [[پرونده:13681080.jpg|22px]] [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|'''نشانه‌های یار و چکامه انتظار''']]
{{پایان منابع}}


{{امام مهدی}}
== پانویس ==
{{پانویس}}


{{دانشنامه امامت-خرد}}
[[رده:مدخل مرتبط با امام مهدی]]
[[رده:مدخل‌های اصلی دانشنامه]]
[[رده:معصوم]]
[[رده:امام مهدی]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:مدخل موعودنامه]]
[[رده:نشانه‌های ظهور]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۳

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نشانه‌های ظهور است. مدخل مرتبط ندارد پرسش‌های مرتبط با این مدخل را ببینید

براساس روایات، پنج نشانه و علامت به عنوان علائم و نشانه‌های حتمی ظهور، مشهور شده‌اند: خروج سفیانی، در جهت مقابله و جنگ با امام زمان؛ خسف بیدا، فرو رفتن لشکر سفیانی در زمین و نابودی آنان؛ قیام یمانی، که پرچم هدایت به دست اوست؛ قتل نفس زکیه، کشته شدن انسانی پاک در مکه بین رکن و مقام و ندای آسمانی، جهت شناساندن امام زمان به مردم عالم.

معناشناسی

واژۀ حتم به معنای قضای مقدر[۱] و یا قضا و وجوب قضا که گریزی از انجام آن نیست[۲] آمده است و محتوم: عبارت است از امری که باید باشد و تغییر در آن صورت نمی‌گیرد، یعنی تغییر و تبدیلی نمی‌کند. علائم حتمی ظهور، نشانه‌هایی است که بدون تردید هنگام ظهور امام زمان (ع) رخ می‌دهد و به هیچ قید و شرطی مقید و مشروط نیست و قبل از ظهور باید واقع شود، به گونه‌‏ای که تا آنها واقع نشود، حضرت مهدی (ع) ظهور و قیام نخواهد کرد. زمان دقیق پیدایش این علائم، اندکی پیش از ظهور و اوایل قیام حضرت است. لذا با توجه به اینکه برخی از نشانه‌ها همزمان و برخی پس از ظهور اتفاق می‌افتد مناسب آن است که گفته شود نشانه‌های حتمی قیام، چه آنکه در روایتی آمده است: «خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ»[۳].[۴]

نشانه‌های حتمی ظهور

محققان، بر اساس روایات و آنچه مشهور است پنج نشانه را از نشانه‌های قطعی می‌دانند: قیام مرد یمنی، قیام سفیانی، ندای آسمانی، فرو رفتن سفیانی در سرزمین بیداء و قتل نفس زکیه. البته برخی روایات موارد دیگری را هم جزء علائم حتمیه نام برده‌اند لکن آنچه مشهور است که از نشانه‌های حتمی است همین پنج مورد است.

روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد، برخی از آنها عبارت‌اند از:

  1. امام صادق(ع) فرمودند: «پیش از ظهور قائم(ع) پنج نشانه حتمی است: خروج یمانی و سفیانی و صیحه آسمانی، قتل نفس زکیه و فرو رفتن در بیابان[۵]
  2. ایشان در روایتی دیگر فرمودند: «ندای آسمانی از نشانه‌های قطعی است و سفیانی در شمار علائم حتمی جای دارد و قیام مردی از یمن و کشته شدن نفس زکیه تردید‌ناپذیر است»[۶] و...[۷].

در ذیل به بررسی مختصر علائم حتمیه پرداخته می‌شود:

  1. خروج سفیانی: در روایات آمده است پیش از قیام حضرت مهدی(ع)، مردی از نسل ابوسفیان در منطقه شام خروج می‌کند و با تظاهر به دینداری، گروه زیادی از مسلمانان را فریب می‌دهد و بخش گسترده‌ای از سرزمین‌های اسلامی را به تصرف خود در می‌آورد. او بر مناطق پنج‌گانۀ-شام، حمص، فلسطین، اردن، قنسرین و منطقه عراق ـ سیطره می‌یابد و در کوفه و نجف، به قتل عام شیعیان می‌پردازد و برای کشتن و یافتن آنان جایزه تعیین می‌کند[۸] مدت حکومت او نه ماه است[۹] وی آنگاه که از ظهور حضرت حجت(ع) آگاه می‌گردد، با سپاهی عظیم به جنگ وی می‌رود و در منطقۀ "بیداء" بین مکه و مدینه با سپاه امام برخورد می‌کند و به امر خدا، همۀ لشکریان وی ـ به جز چند نفر ـ در زمین فرو می‌روند و هلاک می‌شوند[۱۰].[۱۱]
  2. خسف در بیداء: از روایات نشانه‌های ظهور استفاده می‌شود: فرو برده شدن در سرزمین بیداء ـ که از آن به "خسف در بیداء" یاد شده است ـ از نشانه‌های حتمی ظهور امام مهدی(ع) شمرده شده است. این نشانه در احادیثی که دربارۀ سفیانی سخن گفته‌اند، فراوان ذکر شده است[۱۲] خسف به بیداء آن است که سفیانی با لشکری عظیم به قصد جنگ با حضرت مهدی(ع) عازم مکه می‌شود؛ اما در بین مکه و مدینه ـ در محلی که به سرزمین "بیداء" معروف است ـ به گونه‌ای معجزه‌آسا، به امر خداوند، در دل زمین فرو می‌روند[۱۳].[۱۴]
  3. قیام یمانی: یکی دیگر از نشانه‌های حتمی ظهور حضرت مهدی(ع)، خروج سرداری از اهل یمن است که مردم را به حق و عدل دعوت می‌کند. روایات فراوانی در این باره وجود دارد مانند اینکه امام باقر(ع) فرمودند: «خروج سفیانی و یمانی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز واقع خواهد شد؛ با نظام و ترتیبی همچون نظام یک رشته که به بند کشیده شده است. در میان پرچم‌ها راهنماتر از پرچم یمانی نباشد که آن پرچم هدایت است؛ چون یمانی خروج کرد، به سوی او بشتاب که همانا پرچم او پرچم هدایت است. هیچ مسلمانی را روا نباشد که با آن پرچم مقابله کند. پس هر کس چنین کند او از اهل آتش است؛ زیرا او به سوی حق و راه مستقیم فرا می‌خواند»[۱۵].[۱۶]
  4. قتل نفس زکیه: از روایات استفاده می‌شود در آستانه ظهور حضرت مهدی(ع) در گیر و دار مبارزات زمینه‌ساز انقلاب مهدی(ع)، فردی پاک باخته و مخلص، در راه امام(ع) می‌کوشد و مظلومانه کشته می‌شود. این رخداد عظیم، طبق بیان روایات بین رکن و مقام-در بهترین مکان‌های زمین-اتفاق می‌افتد. فرد یادشده از اولاد امام حسن مجتبی(ع) است[۱۷].[۱۸]
  5. ندای آسمانی: "ندا" در لغت به معنای بلند شدن صدا و ظهور آن است و گاهی فقط به صدا اطلاق می‌شود.[۱۹] در اینجا منظور از ندای آسمانی، صدایی است که در آستانۀ ظهور امام مهدی(ع) از آسمان شنیده می‌شود و همه مردم، آن را می‌شنوند. امام باقر(ع) در این باره می‌فرماید: «ندا کننده‌ای از آسمان، نام قائم را ندا می‌کند، پس هر که در شرق و غرب است، آن را می‌شنود، از وحشت این صدا، خوابیده‌ها بیدار، ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می‌ایستند. رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت گیرد و آن را اجابت کند؛ زیرا صدای نخست، صدای جبرئیل روح الامین است»[۲۰].[۲۱]

پرسش مستقیم

جستارهای وابسته

منابع

  1. قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور
  2. حسنی، سید نذیر، مصلح کل
  3. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت
  4. سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت
  5. رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور
  6. موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان
  7. علی‌پور، مهدی، ظهور
  8. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار

پانویس

  1. ↑ راغب، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۲۱۸.
  2. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱۲، ص ۱۱۳.
  3. ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج ۱، ص ۳۰۳
  4. ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج ۳، ص ۱۱۶؛ حسنی، سید نذیر، مصلح کل، ص ۱۹۰؛ رمضانیان، علی رضا، شرایط و علائم حتمی ظهور، ص ۳۰ ـ ۳۲؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۳۰۷ ـ ۳۰۸؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص ۳۳ـ ۴۳.
  5. ↑ «خَمْسٌ قَبْلَ قِيَامِ الْقَائِمِ: خُرُوجُ الْيَمَانِيِ‏، وَ السُّفْيَانِيِ‏، وَ الْمُنَادِي‏ يُنَادِي‏ مِنَ‏ السَّمَاءِ، وَ خَسْفٌ بِالْبَيْدَاءِ، وَ قَتْلُ النَّفْسِ الزَّكِيَّةِ»، ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۶۵۰.
  6. ↑ «اَلنِّدَاءُ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ اَلسُّفْيَانِيُّ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ اَلْيَمَانِيُّ مِنَ اَلْمَحْتُومِ وَ قَتْلُ اَلنَّفْسِ اَلزَّكِيَّةِ مِنَ اَلْمَحْتُومِ»، محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبه، ص۲۵۲ و ۲۵۷.
  7. ↑ ر.ک: موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۲، ص۴۳-۴۵؛ علی زداه؛ مهدی، نشانه‌های یار و چکامه‌ انتظار، ص۳۳؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص۲۵۲-۲۶۲.
  8. ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص۶۵۱.
  9. ↑ کتاب الغیبة، ص۴۴۹.
  10. ↑ الغیبة، ص۲۷۹، ح ۶۷؛ همچنین ر.ک: کتاب الفتن، ص۱۶۸.
  11. ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۲۲۶-۲۲۹؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص۲۵۲-۲۶۲.
  12. ↑ محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبة، ص۳۰۴، ح ۱۴.
  13. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۸، ص۳۱۰، ح ۴۸۳؛ شیخ صدوق، خصال، ج ۱، ص۳۰۳، ح ۸۲؛ نعمانی، الغیبة، ص۲۵۷، ح ۱۵
  14. ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۲۲۶-۲۲۹؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص۲۵۲-۲۶۲.
  15. ↑ «خُرُوجُ السُّفْيَانِيِّ وَ الْيَمَانِيِّ وَ الْخُرَاسَانِيِّ فِي سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِي‏ شَهْرٍ وَاحِدٍ فِي يَوْمٍ وَاحِدٍ نِظَامٌ كَنِظَامِ الْخَرَزِ يَتْبَعُ بَعْضُهُ بَعْضاً فَيَكُونُ الْبَأْسُ مِنْ كُلِّ وَجْهٍ وَيْلٌ لِمَنْ نَاوَاهُمْ وَ لَيْسَ‏ فِي‏ الرَّايَاتِ‏ رَايَةٌ أَهْدَى مِنْ رَايَةِ الْيَمَانِيِّ هِيَ رَايَةُ هُدًى لِأَنَّهُ يَدْعُو إِلَى صَاحِبِكُمْ‏ فَإِذَا خَرَجَ الْيَمَانِيُّ حَرَّمَ بَيْعَ السِّلَاحِ عَلَى النَّاسِ وَ كُلِّ مُسْلِمٍ وَ إِذَا خَرَجَ الْيَمَانِيُّ فَانْهَضْ إِلَيْهِ فَإِنَّ رَايَتَهُ رَايَةُ هُدًى وَ لَا يَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ يَلْتَوِيَ عَلَيْهِ‏ فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ لِأَنَّهُ يَدْعُو إِلَى الْحَقِّ وَ إِلى‏ طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ‏»، محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبة، ص۳۶۹، باب ۱۳، ح ۱۳.
  16. ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۲۲۶-۲۲۹.
  17. ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص۳۳۰، ح ۱۶.
  18. ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۲۲۶-۲۲۹؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص۲۵۲-۲۶۲.
  19. ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ماده ندا.
  20. ↑ «يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ(ع) فَيَسْمَعُ‏ مَنْ‏ بِالْمَشْرِقِ‏ وَ مَنْ‏ بِالْمَغْرِبِ‏ لَا يَبْقَى رَاقِدٌ إِلَّا اسْتَيْقَظَ وَ لَا قَائِمٌ إِلَّا قَعَدَ وَ لَا قَاعِدٌ إِلَّا قَامَ عَلَى رِجْلَيْهِ فَزِعاً مِنْ ذَلِكَ الصَّوْتِ فَرَحِمَ اللَّهُ مَنِ اعْتَبَرَ بِذَلِكَ الصَّوْتِ فَأَجَابَ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْأَوَّلَ هُوَ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ الرُّوحِ الْأَمِين»، محمد بن ابراهيم نعمانی، الغیبة، ص۲۳۵، ح ۱۳.
  21. ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص۲۲۶-۲۲۹؛ علی‌پور، مهدی، ظهور، ص۲۵۲-۲۶۲.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=نشانه‌های_حتمی_ظهور_امام_مهدی&oldid=1314916»