رضایت در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{ویرایش غیرنهایی}} +)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = رضایت | |||
| عنوان مدخل = رضایت | |||
| مداخل مرتبط = [[رضایت در قرآن]] - [[رضایت در فقه سیاسی]] - [[رضایت در معارف و سیره نبوی]] - [[رضایت در معارف و سیره رضوی]] - [[رضایت در سیره معصوم]] - [[رضایت در اخلاق اسلامی]] - [[رضایت در روان‌شناسی اسلامی]] - [[رضایت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
"رضا" در منابع لغت [[فارسی]]، به معنای: ۱- [[خشنودی]]، خوشدلی؛ ۲- [[صلاح]]، صواب‌دید آمده است<ref>معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج۲، ص۱۶۵۹.</ref>. در متون لغت [[عربی]] به معنای [[خشنودی]]<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق: سید غلامرضا خسروی حسینی، ج۲، ص۸۰.</ref> و ضد [[سخط]] است<ref>قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۰۴.</ref>، و به معنای [[اختیار]] کردن نیز آمده است<ref>معزی فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ص۲۳۰. </ref>، و اصل این ماده به موافقت میل [[آدمی]] به آن‌چه با آن مواجه است دلالت دارد<ref>مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۴، ص۱۵۲.</ref>. | |||
: | |||
در اصطلاح، عبارت است از ترک [[اعتراض]] بر مقدرات الهیه در [[باطن]] و ظاهر، قولاً و فعلاً<ref>نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، ص۶۱۲.</ref>، به گونه‌ای که [[بنده]] مقامی بیش‌تر از آن‌چه [[خدا]] آن را قرار داده است، [[طلب]] نکند<ref>انصاری، خواجه عبدالله، شرح منازل السائرین، ترجمه و شرح: عبدالرزاق لاهیجی کاشانی، ص۱۱۴.</ref>، که این خود بالاترین [[درجه]] [[تکامل]] است؛ زیرا [[تکامل]] دارای درجاتی است: اول: [[صبر]]؛ دوم:[[تنزیه]] [[خداوند]]؛ سوم: [[سپاس]] و [[ستایش پروردگار]]؛ چهارم: [[رضا]] به [[قضای الهی]]<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۷، ص۴۱۲.</ref>. | |||
در [[شناخت]] دقیق‌تر حد و مرزهای مفهوم [[رضا]]، توجه به نکات ذیل که [[علامه طباطبایی]] مطرح فرموده است روشن‌گر و راه‌گشا است: | |||
# "[[رضا]]" از مفاهیمی است که صاحبان [[شعور]] و [[اصحاب]] [[اراده]] با آن توصیف می‌شوند، و در مقابل آن، صفت [[خشم]] و [[سخط]] قرار دارد، و هر دو وصف وجودی هستند (نه چون [[علم]] و [[جهل]] که [[علم]] وجودی و [[جهل]] عدم [[علم]] است). | |||
# "[[رضا]]" از مفاهیمی است که صاحبان [[شعور]] و [[اصحاب]] [[اراده]] با آن توصیف می‌شوند، و در مقابل آن، صفت [[خشم]] و [[سخط]] قرار دارد، و هر دو | |||
# [[رضا]] و [[خشنودی]] همواره به اوصاف و [[افعال]] مربوط می‌شود، نه به ذوات، چنان‌که [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَرَضُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا}}<ref>«و به زندگی این جهان خشنودند» سوره یونس، آیه ۷.</ref>. | # [[رضا]] و [[خشنودی]] همواره به اوصاف و [[افعال]] مربوط می‌شود، نه به ذوات، چنان‌که [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَرَضُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا}}<ref>«و به زندگی این جهان خشنودند» سوره یونس، آیه ۷.</ref>. | ||
# [[رضا]] عین [[اراده]] نیست، هر چند هر عملی که [[اراده]] بدان تعلق گیرد، بعد از وقوع، ممکن است [[رضایت]] هم به دنبال داشته باشد. زیرا، [[اراده]] همواره به امری مربوط می‌شود که هنوز واقع نشده، و [[رضا]] همواره به چیزی تعلق می‌گیرد که واقع شده و یا وقوعش فرض شده باشد<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، ج۱۷، ص۳۶۶-۳۶۷.</ref>. | # [[رضا]] عین [[اراده]] نیست، هر چند هر عملی که [[اراده]] بدان تعلق گیرد، بعد از وقوع، ممکن است [[رضایت]] هم به دنبال داشته باشد. زیرا، [[اراده]] همواره به امری مربوط می‌شود که هنوز واقع نشده، و [[رضا]] همواره به چیزی تعلق می‌گیرد که واقع شده و یا وقوعش فرض شده باشد<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، ج۱۷، ص۳۶۶-۳۶۷.</ref>. | ||
بنابراین، [[رضا]] در [[اخلاق اسلامی]]، یک صفت [[نفسانی]] است که قوام وجودش به [[فرد]] دارای [[رضایت]] است، نه به عمل مورد [[رضایت]]. [[رضا]] به [[قضا و قدر]] [[خداوند]] در [[اخلاق اسلامی]]، به معنای مقدرات [[خداوند]] را بر اساس خیر و [[صلاح]] و موافق میل خود دیدن و [[اختیار]] خود را به [[خداوند]] سپردن است<ref>نظری شاری، عبدالله، «رضا به قضا و قدر خداوند و نقش آن در زندگی از منظر منابع اسلامی»، فصلنامه علمی - پژوهشی بلاغ، قم، سال بیستم، شماره ۵۱-۵۲، بهار و تابستان ۹۶، ص۱۵۴.</ref>.<ref>[[عبدالله نظری شاری|نظری شاری، عبدالله]]، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت.</ref> | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:رضایت | [[رده:رضایت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۳۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث رضایت است. رضایت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رضایت در قرآن - رضایت در فقه سیاسی - رضایت در معارف و سیره نبوی - رضایت در معارف و سیره رضوی - رضایت در سیره معصوم - رضایت در اخلاق اسلامی - رضایت در روان‌شناسی اسلامی - رضایت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
"رضا" در منابع لغت فارسی، به معنای: ۱- خشنودی، خوشدلی؛ ۲- صلاح، صواب‌دید آمده است[۱]. در متون لغت عربی به معنای خشنودی[۲] و ضد سخط است[۳]، و به معنای اختیار کردن نیز آمده است[۴]، و اصل این ماده به موافقت میل آدمی به آن‌چه با آن مواجه است دلالت دارد[۵].
در اصطلاح، عبارت است از ترک اعتراض بر مقدرات الهیه در باطن و ظاهر، قولاً و فعلاً[۶]، به گونه‌ای که بنده مقامی بیش‌تر از آن‌چه خدا آن را قرار داده است، طلب نکند[۷]، که این خود بالاترین درجه تکامل است؛ زیرا تکامل دارای درجاتی است: اول: صبر؛ دوم:تنزیه خداوند؛ سوم: سپاس و ستایش پروردگار؛ چهارم: رضا به قضای الهی[۸].
در شناخت دقیق‌تر حد و مرزهای مفهوم رضا، توجه به نکات ذیل که علامه طباطبایی مطرح فرموده است روشن‌گر و راه‌گشا است:
- "رضا" از مفاهیمی است که صاحبان شعور و اصحاب اراده با آن توصیف می‌شوند، و در مقابل آن، صفت خشم و سخط قرار دارد، و هر دو وصف وجودی هستند (نه چون علم و جهل که علم وجودی و جهل عدم علم است).
- رضا و خشنودی همواره به اوصاف و افعال مربوط می‌شود، نه به ذوات، چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَرَضُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا﴾[۹].
- رضا عین اراده نیست، هر چند هر عملی که اراده بدان تعلق گیرد، بعد از وقوع، ممکن است رضایت هم به دنبال داشته باشد. زیرا، اراده همواره به امری مربوط می‌شود که هنوز واقع نشده، و رضا همواره به چیزی تعلق می‌گیرد که واقع شده و یا وقوعش فرض شده باشد[۱۰].
بنابراین، رضا در اخلاق اسلامی، یک صفت نفسانی است که قوام وجودش به فرد دارای رضایت است، نه به عمل مورد رضایت. رضا به قضا و قدر خداوند در اخلاق اسلامی، به معنای مقدرات خداوند را بر اساس خیر و صلاح و موافق میل خود دیدن و اختیار خود را به خداوند سپردن است[۱۱].[۱۲]
پانویس
- ↑ معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج۲، ص۱۶۵۹.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق: سید غلامرضا خسروی حسینی، ج۲، ص۸۰.
- ↑ قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۰۴.
- ↑ معزی فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ص۲۳۰.
- ↑ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۴، ص۱۵۲.
- ↑ نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، ص۶۱۲.
- ↑ انصاری، خواجه عبدالله، شرح منازل السائرین، ترجمه و شرح: عبدالرزاق لاهیجی کاشانی، ص۱۱۴.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج۷، ص۴۱۲.
- ↑ «و به زندگی این جهان خشنودند» سوره یونس، آیه ۷.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، مترجم: سید محمدباقر موسوی همدانی، ج۱۷، ص۳۶۶-۳۶۷.
- ↑ نظری شاری، عبدالله، «رضا به قضا و قدر خداوند و نقش آن در زندگی از منظر منابع اسلامی»، فصلنامه علمی - پژوهشی بلاغ، قم، سال بیستم، شماره ۵۱-۵۲، بهار و تابستان ۹۶، ص۱۵۴.
- ↑ نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت.