مقام مطیعان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== منابع == {{ستون-شروع|1}} * ' به '== منابع == {{منابع}} * ') |
|||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = مقام معصوم | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
از جمله [[مقامات]] [[امامان معصوم]] {{عم}} مقام [[عبودیت]] که در [[زیارت جامعه کبیره]] با عبارت {{متن حدیث|الْمُطِيعُونَ لِلَّهِ}} آمده است. | |||
از | == اطاعت == | ||
{{اصلی|اطاعت}} | |||
این واژه از ریشه "ط ـ و‌ـ ع" "ضد کَرْه" به‌معنای [[فرمان]] بردن<ref>مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».</ref> همراه با [[خضوع]] و رغبت است<ref>مفردات، ص۵۲۹؛ التحقیق، ج۷، ص۱۳۸، «طوع».</ref>. در تفاوت [[اطاعت]] با "[[اِتّباع]]" و "[[اجابت]]" گفته‌اند: [[اطاعت]] [[فرمانبری]] از موجودی [[برتر]] است، در حالی که [[اِتّباع]]، مطلق [[پیروی]] با [[فرمان]] یا بدون [[فرمان]]، و [[اجابت]]، [[پذیرش]] درخواست موجود زیر دست است<ref>التحقیق، ج۱، ص۳۷۷، «تبع».</ref>. | |||
واژه [[اطاعت]] و مشتقات آن ۷۸ بار در [[قرآن]] به‌کار رفته و مضمون آن از برخی [[آیات]] نیز که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست، استفاده می‌شود<ref>[[مصطفی جعفرپیشه فرد|جعفرپیشه فرد، مصطفی]]، [[اطاعت - جعفرپیشه فرد (مقاله)|اطاعت]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم ج۳]] ص ۵۲۷ - ۵۳۵.</ref>. | |||
==[[امامان معصوم]]{{عم}}؛ فرمانبرداران خالص خداوند== | == [[امامان معصوم]] {{عم}}؛ فرمانبرداران خالص خداوند == | ||
{{همچنین | {{همچنین|اطاعت از خدا}} | ||
{{ | {{متن حدیث|الْمُطِيعُونَ لِلَّهِ}}؛ "[[سلام]] بر [[امامان معصوم]] {{عم}} که [[بنده]] [[خالص]] و [[فرمانبردار]] حق‌اند و بس [[فرمانبرداری]] از سر [[عشق]]". | ||
{{ | |||
شارح [[صحیفه سجادیه]] مرحوم [[سید علی‌خان شیرازی]] می‌گوید: "برای آن‌که [[اطاعت]] جزو [[فضایل]] شمرده شود، باید دارای این شرایط باشد: | |||
# [[فرمانبردار]]، شرایط [[اطاعت]] را بداند. | |||
# با رغبت و [[اختیار]] [[فرمان]] ببرد. | |||
# با [[اعتقاد]] [[راسخ]] [[نفسانی]] به [[حسن]] و نیکویی آن، اختیارش کند. | |||
# [[مداومت]] و استمرار بر آن داشته باشد و بر آن [[استقامت]] ورزد"<ref>رياض السالكين، ج۳، ص۳۱۰.</ref>. | |||
[[اطاعت]] [[معصومین]] از [[خداوند]]، اعمّ از [[پیامبران]] و [[امامان]] {{عم}} مطلق است، مقطعی و موسمی نیست. آنان مطيع همه [[احکام]] حضرت حق‌اند، [[واجبات]]، مستحبّات، مکروهات و مباحات، تمامی اینها را [[حکم]] [[حضرت حق]] دانسته پایبند و ملتزم به آن هستند. | |||
== | ریشه [[نافرمانی]] در این گل‌های بی‌خار [[جهان هستی]] خشکانده شده است. ریشه [[نافرمانی]]، [[هوا و هوس]] و [[خودخواهی]] است، این [[رذیله]] در آنان راه ندارد و چون معصوم‌اند، لذا [[مطیع]] به نحو اطلاق [[خداوند]] هستند و این [[فضیلت]] [[برتر]] از [[فضیلت]] در [[عبادت]] به معنای خاصّ آن؛ یعنی [[نماز]] و [[روزه]] و دیگر [[عبادات]] است؛ زیرا چه بسا کسانی [[اهل]] اینها هستند، اما مطيع محض و بی‌چون و چرای ذات [[مقدّس]] [[حق]] نیستند. | ||
{{ | |||
[[امام علی|امیرمؤمنان علی]] {{ع}} در مورد [[شیطان]] می‌فرماید: "[[شیطان]]، شش هزار سال که معلوم نیست از سال‌های دنیاست، یا از سال‌های [[آخرت]]، [[خدا]] را [[عبادت]] کرد<ref>{{متن حدیث|وَ كَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا يُدْرَى أَ مِنْ سِنِي الدُّنْيَا أَمْ مِنْ سِنِي الْآخِرَةِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.</ref>. | |||
البتّه برای خود آن حضرت و سایر [[انسان‌های کامل]] [[معصوم]]، روشن است لكن برای انسان‌های عادی معلوم نیست و آن ذوات قدسی بر اساس مصالحی نخواستند بیان کنند. | |||
[[شیطان]] با این همه [[عبادت]]، چون [[اطاعت]] بی‌چون و چرا از [[خداوند]] نداشت، از درگاه ذات احدیّت رانده شد. [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "هنگامی که [[ابلیس]]، [[مأمور]] به [[سجده]] بر [[آدم]] شد، او گفت: [[پروردگار]] من! به عزّتت [[سوگند]]! اگر مرا از [[سجده]] بر [[آدم]] معاف داری، به گونه‌ای تو را [[عبادت]] خواهم کرد که کسی مانند آن [[عبادت]] نکرده باشد، [[خدای متعال]] فرمود: من دوست دارم آن‌گونه که خودم می‌خواهم [[اطاعت]] شوم نه آن‌گونه که تو می‌خواهی"<ref>{{متن حدیث|أُمِرَ إِبْلِيسُ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ فَقَالَ يَا رَبِّ وَ عِزَّتِكَ إِنْ أَعْفَيْتَنِي مِنَ السُّجُودِ لآِدَمَ لَأَعْبُدَنَّكَ عِبَادَةً مَا عَبَدَكَ أَحَدٌ قَطُّ مِثْلَهَا قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِنِّي أُحِبُّ أَنْ أُطَاعَ مِنْ حَيْثُ أُرِيدُ}}؛ بحارالأنوار، ج۲، ۲۶۲.</ref>.<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم ج۲]]، ص ۱۶۵ ـ ۱۶۶.</ref> | |||
== [[امامان معصوم]] {{عم}} [[تکلیف]] محوران [[الهی]] == | |||
{{همچنین|تکلیف}} | |||
{{متن حدیث|وَ بِأَمْرِهِ تَعْمَلُونَ}}؛ "فرمانی که شما [[اهل بیت]] {{عم}} را [[فرماندهی]] می‌کند، تنها و تنها [[فرمان خداوند]] است و بس". این یعنی "[[تکلیف محوری]]" و همانی است که [[خداوند]]، [[حضرت اسماعیل]] {{ع}} را به آن می‌ستاید آنجا که در برابر [[فرمان خداوند]] مبنی بر ذبحش فرمود: {{متن قرآن| يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ }}<ref> ای پدر! آنچه فرمان می‌یابی انجام ده که- اگر خداوند بخواهد- مرا از شکیبایان خواهی یافت؛ سوره صافات، آیه ۱۰۲.</ref>. | |||
جالب این است که [[حضرت اسماعیل]] {{ع}} نفرمود: " پدرم! مرا [[ذبح]] کن" بلکه فرمود: "آنچه امر خداست انجام ده!"؛ یعنی مهم، [[امر خداوند]] است. [[امامان معصوم]] {{عم}} تجسّم [[تکلیف مداری]] بودند که در [[حقیقت]]، این ویژگی، [[قطب]] نمای تمام حرکات [[سیاسی]] آنان بود و تنوّع شیوه‌ها در موضع‌گیری‌ها برخاسته از این خطّ راهبردی است<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم ج۲]]، ص۵۶۰.</ref>. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{ | {{مدخل وابسته}} | ||
* [[اطاعت]] | * [[اطاعت]] | ||
* [[اولو الامر]] | * [[اولو الامر]] | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۸: | ||
* [[تأسی]] | * [[تأسی]] | ||
* [[تجری]] | * [[تجری]] | ||
*[[ تسلیم]] | * [[تسلیم]] | ||
* [[تمکین]] | * [[تمکین]] | ||
* [[تنافی کفر و اطاعت]] | * [[تنافی کفر و اطاعت]] | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۰: | ||
* [[اطاعت اولوالامر]] | * [[اطاعت اولوالامر]] | ||
* [[اطاعت اهل اجماع]] | * [[اطاعت اهل اجماع]] | ||
* [[اطاعت اهل بیت ]] | * [[اطاعت اهل بیت]] | ||
* [[اطاعت پیامبر]] | * [[اطاعت پیامبر]] | ||
* [[اطاعت پیامبر خاتم]] | * [[اطاعت پیامبر خاتم]] | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۲۱: | ||
* [[وجوب اطاعت امام]] | * [[وجوب اطاعت امام]] | ||
* [[وقت اطاعت]] | * [[وقت اطاعت]] | ||
{{پایان}} | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
{{پایان}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:000054.jpg|22px]] [[مصطفی جعفرپیشه فرد|جعفرپیشه فرد، مصطفی]]، [[اطاعت - جعفرپیشه فرد (مقاله)|اطاعت]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|'''دائرة المعارف قرآن کریم ج۳''']] | |||
# [[پرونده:10115976.jpg|22px]] [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|'''در آستان امامان معصوم ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مقام معصوم]] | |||
[[رده:مقام | |||
نسخهٔ کنونی تا ۶ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۲۹
از جمله مقامات امامان معصوم (ع) مقام عبودیت که در زیارت جامعه کبیره با عبارت «الْمُطِيعُونَ لِلَّهِ» آمده است.
اطاعت
این واژه از ریشه "ط ـ و‌ـ ع" "ضد کَرْه" به‌معنای فرمان بردن[۱] همراه با خضوع و رغبت است[۲]. در تفاوت اطاعت با "اِتّباع" و "اجابت" گفته‌اند: اطاعت فرمانبری از موجودی برتر است، در حالی که اِتّباع، مطلق پیروی با فرمان یا بدون فرمان، و اجابت، پذیرش درخواست موجود زیر دست است[۳].
واژه اطاعت و مشتقات آن ۷۸ بار در قرآن به‌کار رفته و مضمون آن از برخی آیات نیز که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست، استفاده می‌شود[۴].
امامان معصوم (ع)؛ فرمانبرداران خالص خداوند
«الْمُطِيعُونَ لِلَّهِ»؛ "سلام بر امامان معصوم (ع) که بنده خالص و فرمانبردار حق‌اند و بس فرمانبرداری از سر عشق".
شارح صحیفه سجادیه مرحوم سید علی‌خان شیرازی می‌گوید: "برای آن‌که اطاعت جزو فضایل شمرده شود، باید دارای این شرایط باشد:
- فرمانبردار، شرایط اطاعت را بداند.
- با رغبت و اختیار فرمان ببرد.
- با اعتقاد راسخ نفسانی به حسن و نیکویی آن، اختیارش کند.
- مداومت و استمرار بر آن داشته باشد و بر آن استقامت ورزد"[۵].
اطاعت معصومین از خداوند، اعمّ از پیامبران و امامان (ع) مطلق است، مقطعی و موسمی نیست. آنان مطيع همه احکام حضرت حق‌اند، واجبات، مستحبّات، مکروهات و مباحات، تمامی اینها را حکم حضرت حق دانسته پایبند و ملتزم به آن هستند.
ریشه نافرمانی در این گل‌های بی‌خار جهان هستی خشکانده شده است. ریشه نافرمانی، هوا و هوس و خودخواهی است، این رذیله در آنان راه ندارد و چون معصوم‌اند، لذا مطیع به نحو اطلاق خداوند هستند و این فضیلت برتر از فضیلت در عبادت به معنای خاصّ آن؛ یعنی نماز و روزه و دیگر عبادات است؛ زیرا چه بسا کسانی اهل اینها هستند، اما مطيع محض و بی‌چون و چرای ذات مقدّس حق نیستند.
امیرمؤمنان علی (ع) در مورد شیطان می‌فرماید: "شیطان، شش هزار سال که معلوم نیست از سال‌های دنیاست، یا از سال‌های آخرت، خدا را عبادت کرد[۶].
البتّه برای خود آن حضرت و سایر انسان‌های کامل معصوم، روشن است لكن برای انسان‌های عادی معلوم نیست و آن ذوات قدسی بر اساس مصالحی نخواستند بیان کنند.
شیطان با این همه عبادت، چون اطاعت بی‌چون و چرا از خداوند نداشت، از درگاه ذات احدیّت رانده شد. امام صادق (ع) فرمود: "هنگامی که ابلیس، مأمور به سجده بر آدم شد، او گفت: پروردگار من! به عزّتت سوگند! اگر مرا از سجده بر آدم معاف داری، به گونه‌ای تو را عبادت خواهم کرد که کسی مانند آن عبادت نکرده باشد، خدای متعال فرمود: من دوست دارم آن‌گونه که خودم می‌خواهم اطاعت شوم نه آن‌گونه که تو می‌خواهی"[۷].[۸]
امامان معصوم (ع) تکلیف محوران الهی
«وَ بِأَمْرِهِ تَعْمَلُونَ»؛ "فرمانی که شما اهل بیت (ع) را فرماندهی می‌کند، تنها و تنها فرمان خداوند است و بس". این یعنی "تکلیف محوری" و همانی است که خداوند، حضرت اسماعیل (ع) را به آن می‌ستاید آنجا که در برابر فرمان خداوند مبنی بر ذبحش فرمود: ﴿ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِن شَاء اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ ﴾[۹].
جالب این است که حضرت اسماعیل (ع) نفرمود: " پدرم! مرا ذبح کن" بلکه فرمود: "آنچه امر خداست انجام ده!"؛ یعنی مهم، امر خداوند است. امامان معصوم (ع) تجسّم تکلیف مداری بودند که در حقیقت، این ویژگی، قطب نمای تمام حرکات سیاسی آنان بود و تنوّع شیوه‌ها در موضع‌گیری‌ها برخاسته از این خطّ راهبردی است[۱۰].
جستارهای وابسته
- اطاعت
- اولو الامر
- آیه اولی الامر
- اتباع
- اتباع حق
- اراده اطاعت
- استثقال اطاعت
- استحقاق ثواب
- استحقاق مدح
- امتثال
- انقیاد
- اوامر و نواهی
- آیه اطاعت
- بیعت اطاعت
- تأسی
- تجری
- تسلیم
- تمکین
- تنافی کفر و اطاعت
- تنعم به اطاعت
- توحید در اطاعت
- ثواب اطاعت
- ثواب و عقاب
- حسن طاعات
- داعی به اطاعت
- طاعات عبد
- طاعات کافر
- طاعات مطلقه
- طاعات مفترضه
- اطاعت از ابوین
- اطاعت از امام
- اطاعت از امام مهدی
- اطاعت از اوصیای انبیا
- اطاعت از اولی الامر
- اطاعت از حاکم جائر
- اطاعت از خدا
- اطاعت از رسول خدا
- اطاعت از زوج
- اطاعت از غیر معصوم
- اطاعت از نماینده ولی فقیه
- اطاعت از نواب امام
- اطاعت الهی
- اطاعت امام
- اطاعت انبیا در افعال
- اطاعت انبیا در اقوال
- اطاعت انسان
- اطاعت اولوالامر
- اطاعت اهل اجماع
- اطاعت اهل بیت
- اطاعت پیامبر
- اطاعت پیامبر خاتم
- اطاعت تکوینی
- اطاعت خدا
- اطاعت در عبادات
- اطاعت در غیر عبادات
- اطاعت درعبادات
- اطاعت درغیرعبادات
- اطاعت سلطان جایر
- اطاعت سلطان عادل
- اطاعت شیطان
- اطاعت طاغوت
- اطاعت غیر افضل
- اطاعت غیر خدا
- اطاعت متأخره
- اطاعت مخلوق در معصیت خالق
- اطاعت مرتد
- اطاعت مکلفین
- اطاعت ملائکه
- اطاعت ولی فقیه
- عصیان
- علم به مناقب طاعات
- قصد قربت در عبادت
- کتاب طاعات
- گناه
- مطیع
- مقام افتراض اطاعت
- مقام مطیعان
- وجوب اطاعت امام
- وقت اطاعت
منابع
پانویس
- ↑ مقاییس‌اللغه، ج۳، ص۴۳۱؛ المصباح، ج۲، ص۳۸۰، «طوع».
- ↑ مفردات، ص۵۲۹؛ التحقیق، ج۷، ص۱۳۸، «طوع».
- ↑ التحقیق، ج۱، ص۳۷۷، «تبع».
- ↑ جعفرپیشه فرد، مصطفی، اطاعت، دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ ص ۵۲۷ - ۵۳۵.
- ↑ رياض السالكين، ج۳، ص۳۱۰.
- ↑ «وَ كَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا يُدْرَى أَ مِنْ سِنِي الدُّنْيَا أَمْ مِنْ سِنِي الْآخِرَةِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.
- ↑ «أُمِرَ إِبْلِيسُ بِالسُّجُودِ لآِدَمَ فَقَالَ يَا رَبِّ وَ عِزَّتِكَ إِنْ أَعْفَيْتَنِي مِنَ السُّجُودِ لآِدَمَ لَأَعْبُدَنَّكَ عِبَادَةً مَا عَبَدَكَ أَحَدٌ قَطُّ مِثْلَهَا قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِنِّي أُحِبُّ أَنْ أُطَاعَ مِنْ حَيْثُ أُرِيدُ»؛ بحارالأنوار، ج۲، ۲۶۲.
- ↑ خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم ج۲، ص ۱۶۵ ـ ۱۶۶.
- ↑ ای پدر! آنچه فرمان می‌یابی انجام ده که- اگر خداوند بخواهد- مرا از شکیبایان خواهی یافت؛ سوره صافات، آیه ۱۰۲.
- ↑ خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم ج۲، ص۵۶۰.