امام علی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام' به 'پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
}} | }} | ||
==امام در دوران خلفا سه گانه== | == امام در دوران خلفا سه گانه == | ||
دوران [[خلافت ابوبکر]] (حک: ۱۱-۱۳ق) کوتاه و آغازی برای ۲۵ سال [[خانه‌نشینی]] و [[محرومیت]] [[امام]]{{ع}} از حقی بود که [[خداوند متعال]] به ایشان [[عنایت]] کرده بود<ref>بنگرید: مادولونگ، جانشینی محمد{{صل}}، ص۶۸.</ref>. گرچه [[ابو بکر]] به این بهانه که [[رسول خدا]]{{صل}} ارثی بجا نگذاشته، دارایی‌های [[حضرت علی]]{{ع}} و [[فاطمه]]{{س}} را اعم از [[فدک]]، فیء و [[خمس]] [[مصادره]] کرد، اما آن [[حضرت]] پیوسته از [[مشورت]] دادن به [[خلیفه]] و [[خیرخواهی]] برای [[مسلمانان]] دریغ نورزید<ref>احمد بن حنبل، فضائل علی بن ابی طالب، ص۱۵۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۲، ص۳۵۸.</ref>. آن حضرت در دوره [[خلیفه دوم]] در مسائل [[حکومتی]] و امر [[قضا]] بسیار مورد مشورت قرار می‌گرفت<ref>صدوق، الخصال، ص۱۷۳؛ قبانجی، مسند الامام علی{{ع}}، ج۹، ص۳۸۳.</ref> و سخنان [[عمر]] بیانگر اهمیت مشاوره‌های [[امیرمؤمنان]]{{ع}} برای اوست<ref>بنگرید: امینی، الغدیر، ج۳، ص۹۸.</ref>. این در حالی است، که [[عثمان]] با حضرت [[ناسازگاری]] داشت. حضرت به وی فرمود: به [[خدا]] [[پناه]] می‌برم که بخواهم [[تفرقه]] ایجاد شود، اما درصدد [[هدایت]] تو هستم و تو را از آنچه خدا و [[رسول]] [[نهی]] کرده، نهی می‌کنم<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۵.</ref>. | دوران [[خلافت ابوبکر]] (حک: ۱۱-۱۳ق) کوتاه و آغازی برای ۲۵ سال [[خانه‌نشینی]] و [[محرومیت]] [[امام]]{{ع}} از حقی بود که [[خداوند متعال]] به ایشان [[عنایت]] کرده بود<ref>بنگرید: مادولونگ، جانشینی محمد{{صل}}، ص۶۸.</ref>. گرچه [[ابو بکر]] به این بهانه که [[رسول خدا]]{{صل}} ارثی بجا نگذاشته، دارایی‌های [[حضرت علی]]{{ع}} و [[فاطمه]]{{س}} را اعم از [[فدک]]، فیء و [[خمس]] [[مصادره]] کرد، اما آن [[حضرت]] پیوسته از [[مشورت]] دادن به [[خلیفه]] و [[خیرخواهی]] برای [[مسلمانان]] دریغ نورزید<ref>احمد بن حنبل، فضائل علی بن ابی طالب، ص۱۵۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۲، ص۳۵۸.</ref>. آن حضرت در دوره [[خلیفه دوم]] در مسائل [[حکومتی]] و امر [[قضا]] بسیار مورد مشورت قرار می‌گرفت<ref>صدوق، الخصال، ص۱۷۳؛ قبانجی، مسند الامام علی{{ع}}، ج۹، ص۳۸۳.</ref> و سخنان [[عمر]] بیانگر اهمیت مشاوره‌های [[امیرمؤمنان]]{{ع}} برای اوست<ref>بنگرید: امینی، الغدیر، ج۳، ص۹۸.</ref>. این در حالی است، که [[عثمان]] با حضرت [[ناسازگاری]] داشت. حضرت به وی فرمود: به [[خدا]] [[پناه]] می‌برم که بخواهم [[تفرقه]] ایجاد شود، اما درصدد [[هدایت]] تو هستم و تو را از آنچه خدا و [[رسول]] [[نهی]] کرده، نهی می‌کنم<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۵.</ref>. | ||
بر پایه نقل [[ابن ابی الحدید]]، ناسازگاری عثمان با امام در اثر [[دشمنی]] دیرینه از [[زمان]] عبدشمس و [[بنی هاشم]] بود. از سوی دیگر، برخی [[اقوام]] عثمان در [[بدر]] و [[احد]] کشته شدند و رسول خدا{{صل}} به علی{{ع}} [[احترام]] زیاد می‌گذاشت که اینها سبب [[حسادت]] عثمان بود<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۵.</ref>. بنابراین، خلیفۀ سوم کمتر به امیرمؤمنان{{ع}} مراجعه می‌کرد، اما با توجه به اینکه آن حضرت [[داناترین]] اشخاص به امر قضا<ref>طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۷.</ref> و قضا از مهم‌ترین شئونات [[حکومت]] بود و از سویی، [[خلیفه اول]] و دوم در [[حل مشکلات]] [[قضایی]] به آن حضرت مراجعه می‌کردند، عثمان نیز بخشی از مسائل قضایی را به ایشان ارجاع می‌داد<ref>ابن شهرآشوب، مناقب، ج۲، ص۱۹۲.</ref>. | بر پایه نقل [[ابن ابی الحدید]]، ناسازگاری عثمان با امام در اثر [[دشمنی]] دیرینه از [[زمان]] عبدشمس و [[بنی هاشم]] بود. از سوی دیگر، برخی [[اقوام]] عثمان در [[بدر]] و [[احد]] کشته شدند و رسول خدا{{صل}} به علی{{ع}} [[احترام]] زیاد می‌گذاشت که اینها سبب [[حسادت]] عثمان بود<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۵.</ref>. بنابراین، خلیفۀ سوم کمتر به امیرمؤمنان{{ع}} مراجعه می‌کرد، اما با توجه به اینکه آن حضرت [[داناترین]] اشخاص به امر قضا<ref>طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۷.</ref> و قضا از مهم‌ترین شئونات [[حکومت]] بود و از سویی، [[خلیفه اول]] و دوم در [[حل مشکلات]] [[قضایی]] به آن حضرت مراجعه می‌کردند، عثمان نیز بخشی از مسائل قضایی را به ایشان ارجاع می‌داد<ref>ابن شهرآشوب، مناقب، ج۲، ص۱۹۲.</ref>. | ||
عواملی مانند نابرابری‌های [[اجتماعی]]، [[اشرافی‌گری]]، ریخت و پاش [[بیت المال]]<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۵۸.</ref>، [[انحصارطلبی]]، مسلط کردن [[بنی امیه]] بر [[مناصب]] مهم [[حکومتی]]<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۹۸.</ref>، [[انحراف]] از [[ارزش‌های الهی]]<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۵.</ref>، [[بدعت در دین]] و [[تغییر]] [[سنت نبوی]]<ref>بلاذری، الانساب الاشراف، ج۵، ص۳۹.</ref>، [[اهانت]] به [[امیرمؤمنان]]{{ع}}، [[کتک زدن]] و [[تبعید]] کردن برخی از [[صحابه]]<ref>عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج۱۱، ص۳۵۴-۳۵۶؛ جوهری، السقیفة و فدک، ص۸۱-۸۳.</ref> سبب رویگردانی [[مردم]] از [[عثمان]] و [[شورش]] علیه [[خلیفه]] شد. [[امام علی]]{{ع}} به علل شورش [[مسلمانان]] علیه عثمان در جاهای متعددی اشاره دارد. در جایی فرمود: «سرانجام سومین فردشان با دو پهلوی بر آمده به پاخاست که شعاع دیدش از آخور تا آبریز فراتر نمی‌رفت و همراه پدرزادگانش، همسان شتران مهار [[بریده]] که [[گیاه]] بهاره را نشخوار می‌کنند، به [[ثروت]] عمومی [[یورش]] آورد تا اینکه کار به دست و پایش پیچید و [[پرخوری]] به [[خواری]] و خواری به نگون‌ساری کشید»<ref>سیدرضی، نهج البلاغه، خطبه ۳ (معروف به شقشقیه).</ref>. | عواملی مانند نابرابری‌های [[اجتماعی]]، [[اشرافی‌گری]]، ریخت و پاش [[بیت المال]]<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۵۸.</ref>، [[انحصارطلبی]]، مسلط کردن [[بنی امیه]] بر [[مناصب]] مهم [[حکومتی]]<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۹۸.</ref>، [[انحراف]] از [[ارزش‌های الهی]]<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۵.</ref>، [[بدعت در دین]] و [[تغییر]] [[سنت نبوی]]<ref>بلاذری، الانساب الاشراف، ج۵، ص۳۹.</ref>، [[اهانت]] به [[امیرمؤمنان]]{{ع}}، [[کتک زدن]] و [[تبعید]] کردن برخی از [[صحابه]]<ref>عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج۱۱، ص۳۵۴-۳۵۶؛ جوهری، السقیفة و فدک، ص۸۱-۸۳.</ref> سبب رویگردانی [[مردم]] از [[عثمان]] و [[شورش]] علیه [[خلیفه]] شد. [[امام علی]]{{ع}} به علل شورش [[مسلمانان]] علیه عثمان در جاهای متعددی اشاره دارد. در جایی فرمود: «سرانجام سومین فردشان با دو پهلوی بر آمده به پاخاست که شعاع دیدش از آخور تا آبریز فراتر نمی‌رفت و همراه پدرزادگانش، همسان شتران مهار [[بریده]] که [[گیاه]] بهاره را نشخوار می‌کنند، به [[ثروت]] عمومی [[یورش]] آورد تا اینکه کار به دست و پایش پیچید و [[پرخوری]] به [[خواری]] و خواری به نگون‌ساری کشید»<ref>سیدرضی، نهج البلاغه، خطبه ۳ (معروف به شقشقیه).</ref>. | ||
امام علی{{ع}} با همه بدعهدی‌های خلیفه، درخواست وی را برای [[میانجی‌گری]] میان او و [[شورشیان]] پذیرفت<ref>طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۳۷-۵۳۸.</ref>. [[امام]] بر خلاف [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[عایشه]] که از معترضان عثمان در سال‌های پایانی [[خلافت]] وی بودند، پیوسته خواهان انجام [[اصلاحات]] و آرام کردن اوضاع بود<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵.</ref>. از این رو نیز ضمن [[عتاب]] به عثمان، تلاش فراوانی کرد تا وی کشته نشود و در ایام محاصره عثمان برای وی آب فرستاد که طلحه آن را برنتابید<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۸۵؛ ابن قتیبه، الامامة و السیاسه، ج۱، ص۵۷.</ref>. حتی بنا بر برخی منابع، آن [[حضرت]] فرزندانش را فرستاد تا مانع ورود ناراضیان به [[خانه]] عثمان شوند، اما آنان از طریق خانه‌های [[انصار]] وارد خانه عثمان شدند و او را کشتند<ref>ابن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنوره، ج۴، ص۱۲۳۰.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۴۴.</ref> | امام علی{{ع}} با همه بدعهدی‌های خلیفه، درخواست وی را برای [[میانجی‌گری]] میان او و [[شورشیان]] پذیرفت<ref>طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۳۷-۵۳۸.</ref>. [[امام]] بر خلاف [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[عایشه]] که از معترضان عثمان در سال‌های پایانی [[خلافت]] وی بودند، پیوسته خواهان انجام [[اصلاحات]] و آرام کردن اوضاع بود<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵.</ref>. از این رو نیز ضمن [[عتاب]] به عثمان، تلاش فراوانی کرد تا وی کشته نشود و در ایام محاصره عثمان برای وی آب فرستاد که طلحه آن را برنتابید<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۸۵؛ ابن قتیبه، الامامة و السیاسه، ج۱، ص۵۷.</ref>. حتی بنا بر برخی منابع، آن [[حضرت]] فرزندانش را فرستاد تا مانع ورود ناراضیان به [[خانه]] عثمان شوند، اما آنان از طریق خانه‌های [[انصار]] وارد خانه عثمان شدند و او را کشتند<ref>ابن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنوره، ج۴، ص۱۲۳۰.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۴۴.</ref> | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۱: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:امام علی]] | |||
نسخهٔ ۲۱ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۳۵
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام علی است. امام علی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام علی در قرآن - امام علی در حدیث - امام علی در نهج البلاغه - امام علی در تاریخ اسلامی - امام علی در کلام اسلامی - امام علی در معارف مهدویت - امام علی در معارف و سیره رضوی - پرسش‌های مرتبطامام در دوران خلفا سه گانه
دوران خلافت ابوبکر (حک: ۱۱-۱۳ق) کوتاه و آغازی برای ۲۵ سال خانه‌نشینی و محرومیت امام(ع) از حقی بود که خداوند متعال به ایشان عنایت کرده بود[۱]. گرچه ابو بکر به این بهانه که رسول خدا(ص) ارثی بجا نگذاشته، دارایی‌های حضرت علی(ع) و فاطمه(س) را اعم از فدک، فیء و خمس مصادره کرد، اما آن حضرت پیوسته از مشورت دادن به خلیفه و خیرخواهی برای مسلمانان دریغ نورزید[۲]. آن حضرت در دوره خلیفه دوم در مسائل حکومتی و امر قضا بسیار مورد مشورت قرار می‌گرفت[۳] و سخنان عمر بیانگر اهمیت مشاوره‌های امیرمؤمنان(ع) برای اوست[۴]. این در حالی است، که عثمان با حضرت ناسازگاری داشت. حضرت به وی فرمود: به خدا پناه می‌برم که بخواهم تفرقه ایجاد شود، اما درصدد هدایت تو هستم و تو را از آنچه خدا و رسول نهی کرده، نهی می‌کنم[۵]. بر پایه نقل ابن ابی الحدید، ناسازگاری عثمان با امام در اثر دشمنی دیرینه از زمان عبدشمس و بنی هاشم بود. از سوی دیگر، برخی اقوام عثمان در بدر و احد کشته شدند و رسول خدا(ص) به علی(ع) احترام زیاد می‌گذاشت که اینها سبب حسادت عثمان بود[۶]. بنابراین، خلیفۀ سوم کمتر به امیرمؤمنان(ع) مراجعه می‌کرد، اما با توجه به اینکه آن حضرت داناترین اشخاص به امر قضا[۷] و قضا از مهم‌ترین شئونات حکومت بود و از سویی، خلیفه اول و دوم در حل مشکلات قضایی به آن حضرت مراجعه می‌کردند، عثمان نیز بخشی از مسائل قضایی را به ایشان ارجاع می‌داد[۸].
عواملی مانند نابرابری‌های اجتماعی، اشرافی‌گری، ریخت و پاش بیت المال[۹]، انحصارطلبی، مسلط کردن بنی امیه بر مناصب مهم حکومتی[۱۰]، انحراف از ارزش‌های الهی[۱۱]، بدعت در دین و تغییر سنت نبوی[۱۲]، اهانت به امیرمؤمنان(ع)، کتک زدن و تبعید کردن برخی از صحابه[۱۳] سبب رویگردانی مردم از عثمان و شورش علیه خلیفه شد. امام علی(ع) به علل شورش مسلمانان علیه عثمان در جاهای متعددی اشاره دارد. در جایی فرمود: «سرانجام سومین فردشان با دو پهلوی بر آمده به پاخاست که شعاع دیدش از آخور تا آبریز فراتر نمی‌رفت و همراه پدرزادگانش، همسان شتران مهار بریده که گیاه بهاره را نشخوار می‌کنند، به ثروت عمومی یورش آورد تا اینکه کار به دست و پایش پیچید و پرخوری به خواری و خواری به نگون‌ساری کشید»[۱۴].
امام علی(ع) با همه بدعهدی‌های خلیفه، درخواست وی را برای میانجی‌گری میان او و شورشیان پذیرفت[۱۵]. امام بر خلاف طلحه، زبیر و عایشه که از معترضان عثمان در سال‌های پایانی خلافت وی بودند، پیوسته خواهان انجام اصلاحات و آرام کردن اوضاع بود[۱۶]. از این رو نیز ضمن عتاب به عثمان، تلاش فراوانی کرد تا وی کشته نشود و در ایام محاصره عثمان برای وی آب فرستاد که طلحه آن را برنتابید[۱۷]. حتی بنا بر برخی منابع، آن حضرت فرزندانش را فرستاد تا مانع ورود ناراضیان به خانه عثمان شوند، اما آنان از طریق خانه‌های انصار وارد خانه عثمان شدند و او را کشتند[۱۸].[۱۹]
منابع
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲
پانویس
- ↑ بنگرید: مادولونگ، جانشینی محمد(ص)، ص۶۸.
- ↑ احمد بن حنبل، فضائل علی بن ابی طالب، ص۱۵۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۲، ص۳۵۸.
- ↑ صدوق، الخصال، ص۱۷۳؛ قبانجی، مسند الامام علی(ع)، ج۹، ص۳۸۳.
- ↑ بنگرید: امینی، الغدیر، ج۳، ص۹۸.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۵.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۵.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۷.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۲، ص۱۹۲.
- ↑ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۵۸.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۹۸.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۵.
- ↑ بلاذری، الانساب الاشراف، ج۵، ص۳۹.
- ↑ عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج۱۱، ص۳۵۴-۳۵۶؛ جوهری، السقیفة و فدک، ص۸۱-۸۳.
- ↑ سیدرضی، نهج البلاغه، خطبه ۳ (معروف به شقشقیه).
- ↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۳۷-۵۳۸.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۸۵؛ ابن قتیبه، الامامة و السیاسه، ج۱، ص۵۷.
- ↑ ابن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنوره، ج۴، ص۱۲۳۰.
- ↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲ ص ۴۴.