انسان در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
خط ۴۶: خط ۴۶:


==فرجام انسان==
==فرجام انسان==
*انسان آفریده‌ای صرفاً این‌جهانی نیست، بلکه این [[جهان]] جایگاهی است برای شدنِ [[آدمی]] بدان مقصد که برای آن آفریده شده است: [[آگاه]] باشید که [[آخرت]] روی آورده است و هر یک از این دو را فرزندانی است. از [[فرزندان]] [[آخرت]] باشید و از [[فرزندان]] [[دنیا]] مباشید، که [[روز رستاخیز]] هر [[فرزند]] به مادر خود پیوندد<ref>کلام ۴۲</ref>. مقصد اصلی انسان، [[آخرت]] است؛ مقصدی که این [[جهان]] نسبت بدان، بسی [[خرد]] و ناچیز است:
*انسان آفریده‌ای صرفاً این‌جهانی نیست، بلکه این [[جهان]] جایگاهی است برای شدنِ [[آدمی]] بدان مقصد که برای آن آفریده شده است: [[آگاه]] باشید که [[آخرت]] روی آورده است و هر یک از این دو را فرزندانی است. از [[فرزندان]] [[آخرت]] باشید و از [[فرزندان]] [[دنیا]] مباشید، که [[روز رستاخیز]] هر [[فرزند]] به مادر خود پیوندد<ref>{{متن حدیث|فَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَةِ وَ لَا تَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْيَا، فَإِنَّ كُلَّ وَلَدٍ سَيُلْحَقُ بِأَبِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}؛ خطبه ۴۲</ref>. مقصد اصلی انسان، [[آخرت]] است؛ مقصدی که این [[جهان]] نسبت بدان، بسی [[خرد]] و ناچیز است:
[[پاک]] خدایا! چه فراگیر است [[نعمت]] تو در این [[جهان]] و چه اندک است در کنار نعمت‌های آن [[جهان]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹</ref>. زندگی این جهانی [[جایگاه]] کار و [[تلاش]] است و [[آخرت]]، [[جایگاه]] دیدن نتیجه آن.
[[پاک]] خدایا! چه فراگیر است [[نعمت]] تو در این [[جهان]] و چه اندک است در کنار نعمت‌های آن [[جهان]]<ref>{{متن حدیث|وَ مَا أَحْقَرَ ذَلِكَ فِيمَا غَابَ عَنَّا مِنْ سُلْطَانِكَ وَ مَا أَسْبَغَ نِعَمَكَ فِي الدُّنْيَا وَ مَا أَصْغَرَهَا فِي نِعَمِ الْآخِرَةِ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹</ref>. زندگی این جهانی [[جایگاه]] کار و [[تلاش]] است و [[آخرت]]، [[جایگاه]] دیدن نتیجه آن.
بدانید که امروز ریاضت است و فردا مسابقت؛ و خط پایان، دروازه [[بهشت]] برین؛ و آن‌که بدان نرسد جایگاهش [[دوزخ]] است<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۸</ref>. و نیز فرمود: به کار برخیزید، به کار برخیزید... شما را پایانی است، خود را بدان برسانید<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 146- 147.</ref>.
بدانید که امروز ریاضت است و فردا مسابقت؛ و خط پایان، دروازه [[بهشت]] برین؛ و آن‌که بدان نرسد جایگاهش [[دوزخ]] است<ref>{{متن حدیث|أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ الدُّنْيَا [قَدْ] أَدْبَرَتْ وَ آذَنَتْ بِوَدَاعٍ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدْ أَقْبَلَتْ وَ أَشْرَفَتْ بِاطِّلَاعٍ. أَلَا وَ إِنَّ الْيَوْمَ الْمِضْمَارَ وَ غَداً السِّبَاقَ وَ السَّبَقَةُ الْجَنَّةُ وَ الْغَايَةُ النَّارُ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۸</ref>. و نیز فرمود: به کار برخیزید، به کار برخیزید... شما را پایانی است، خود را بدان برسانید<ref>{{متن حدیث|الْعَمَلَ الْعَمَلَ، ثُمَّ النِّهَايَةَ النِّهَايَةَ، وَ الِاسْتِقَامَةَ الِاسْتِقَامَةَ، ثُمَّ الصَّبْرَ الصَّبْرَ، وَ الْوَرَعَ الْوَرَعَ. إِنَّ لَكُمْ نِهَايَةً فَانْتَهُوا إِلَى نِهَايَتِكُمْ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 146- 147.</ref>.


==[[سعادت]] و [[شقاوت انسان]]==
==[[سعادت]] و [[شقاوت انسان]]==

نسخهٔ ‏۴ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۸:۵۱

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث انسان است. "انسان" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انسان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.


مقدمه

حقیقت انسان

  • انسان دارای حقیقتی ملکوتی است و موهبتی شگفت از استعدادهای بی‌اندازه، که می‌تواند با تربیت خود را شکوفا کند و والاترین جلوه حق شود. رمز جاودانگی، بی‌مرزی و برتری او بر همه موجودات و آفرینش همه‌چیز برای او به‌سبب حقیقت اوست. علی (ع) در ضمن سخن از آفرینش انسان به حقیقت انسان اشاره کرده است:

پس پاک خدای با عظمت، از زمین گوناگون طبیعت خاکی فراهم کرد، از زمین نرم و ناهموار و از شیرین آن و از نمکزار... پس، از روح خود در آن دمید تا به صورت انسانی شد... با طبیعت‌های متضاد و سرکش و سرشت‌های با هم خوش، گرم با سرد در آمیخته و تری بر خشکی ریخته –و حیرت همه را برانگیخته-. پس، از فرشتگان خواست تا آنچه در عهده دارند ادا کنند و عهدی را که پذیرفته‌اند وفا کنند و در برابر کرامت انسانی، به نشانه خضوع و خشوع، سجده آورند[۵][۶].

فطرت خداجوی انسان

انسان، موجودی عقل‌گرا

  • عقل مهم‌ترین عنصر ممیز بین آدمی و دیگر مخلوقات است. انسان به کمک قوای عاقله خویش می‌تواند رشد یابد و تکامل پذیرد و همین امر موجب بهروزی و بهزیستی او در زندگی دنیوی و اخروی می‌شود. انسان به مدد قوه عقل به طرح‌ریزی اختراعات و اکتشافات می‌پردازد و مسیر زندگی را برای خویشتن هموار می‌سازد. هم‌چنین در سایه عقل دوراندیش به تعهد و مسئولیت می‌رسد و در برابر دیگران احساس حق و تکلیف می‌کند. به‌کارگیری درست از عقل و استفاده بهینه از آن، سرچشمه رسیدن به کمالات انسانی است. از این‌رو امام علی (ع) ریشه انسان را خرد و عقل او می‌داند و انسانیّت انسان را در گرو عقل او برمی‌شمرد. انسان می‌تواند با به‌کارگیری عقل از آرای گوناگون بهره برد و راه رشد خود را همواره سازد. امام علی (ع) می‌فرماید: هر کس از آرای دیگران استقبال کند، مواضع خطا را تواند شناخت[۱۰][۱۱].

انسان، موجودی دارای اراده و اختیار

  • اختیار و اراده از موهبت‌های الهی به انسان و زمینه اصلی رشد، تعالی و تکامل اوست. اختیار و اراده انسان عاملی است که او را به حرکت وامی‌دارد و افکار حاصل از قوه عقل و احساس او را به عمل نزدیک می‌گرداند. در سایه اراده و اختیار، دشواری‌های مسیر حرکت آدمی آسان می‌شود و او می‌تواند به مطلوب خویش دست یابد. امام (ع) به انسان‌ها گوشزد می‌کند که هرگاه از دشواری کاری ترسیدند، در برابر آن سرسختی نشان دهند تا آن کار رام شود و نتیجه مطلوب حاصل آید. هر چه اراده انسان قوی‌تر باشد، توانایی او در به‌دست آوردن امور مطلوب بیشتر و راه رشد به رویش گشوده‌تر می‌شود، به‌گونه‌ای که دیگر امر دشوار برای آدمی معنا ندارد و به قدرت اراده و به یاری عقل می‌تواند هر ناممکنی را ممکن سازد. از این‌رو امام علی (ع) به‌کارگیری نهایت توان و اراده را تنها راه رسیدن به اصل مطلوب برمی‌شمرد و در نهج البلاغه می‌فرماید: هر کس در طلب چیزی برخیزد، یا همه آن‌را به دست خواهد آورد یا بخشی از آن را[۱۲]. قدرت اراده و انتخاب می‌تواند آدمی را بر گزینش خیر و شر یاری دهد. از این‌رو امام (ع) فرمود: "بدی در سرشت همه وجود دارد؛ اگر آدمی بر آن چیره شد، پنهان می‌شود؛ و اگر نتوانست چیره شود، بروز می‌یابد". اراده و انتخاب انسان در اختیار امر خیر یا شر اصلی خدشه‌ناپذیر است. از این‌جا نیز امر پاداش و جزا معنا می‌یابد. به همین دلیل امام (ع) انسان‌ها را تشویق می‌کند که خود را به اجبار هم که شده به انجام فضیلت‌ها وادار کنند تا گرفتار رذیلت‌ها نشوند[۱۳].

انسان، موجودی مسئول

وجدان انسانی

انسان و آزادی روحی

انسان و آزمایش الهی

تفاوت انسان‌ها

  • انسان‌ها از جهات گوناگون متفاوت‌اند، زیرا اختلاف استعدادها، ظرفیت‌ها، روحیه‌ها، خواست‌ها، سلیقه‌ها که معلول اختلاف طبایع تأثیرات گوناگون محیطی و جغرافیایی، فرهنگی و اعتقادی، اقتصادی و اجتماعی است، مایه دوام و رشد جوامع است. به بیان امام علی (ع) خیر مردم در تفاوت آن‌هاست و اگر همه مساوی باشند، هلاک شوند. گوناگونی انسان‌ها و تفاوت‌های فردی واقعیتی برآمده از عوامل بسیار است. چون نزد علی (ع) سخن از اختلاف مردم رفت، با بیانی استعاری فرمود: سرشت مردمان از یکدیگر جداشان ساخته است و میانشان تفرقه انداخته، که ترکیبشان از پاره‌ای زمین است که شور یا شیرین است و خاکی درشت یا نرمین. پس، آنان به اندازه نزدیکی زمینشان با هم سازوارند و به مقدار اختلاف آن از یکدیگر به کنار[۲۲]. بنابراین در شکل‌گیری شخصیت انسان‌ها مجموعه‌ای از عوامل درونی و بیرونی دخیل‌اند و برایند تأثیر این عوامل است که شخصیت روحی و شاکله انسان را به‌وجود می‌آورد[۲۳].

انسان و سرنوشت

  • خداوند انسان را چنان با کرامت دیده که رقم زدن سرنوشت او را به خودش واگذارده است. انسان مجبور آفریده نشده است و می‌تواند در چارچوب قوانین و سنت‌های حاکم بر هستی، خود را بسازد و در هر جهت که اراده کند، پیش رود. علی (ع) انسان را اختیاردار سرنوشت خویش معرفی کرده است. هنگامی‌که شخصی از مردم شامل از او پرسید: آیا رفتنت به شما به قضا و قدر خدا بود؟ گفت: وای بر تو! شاید تو قانونمندی حاکم بر هستی و اندازه یافتن هر چیز را با اختیار و آزادی آدمی اشتباه گرفته‌ای! اگر چنان باشد که تو گمان کرده‌ای [و همه‌چیز را با اختیار و آزادی آدمی اشتباه گرفته‌ای! اگر چنان باشد که تو گمان کرده‌ای [و همه‌چیز از پیش شکل گرفته و معین شده باشد] بی‌گمان پاداش و کیفر باطل و نوید و تهدید از میان برداشته شود. بدون شک خدای پاک از هر کاستی، بندگانش را امر فرموده و در آنچه بدان مأمورند دارای اختیارند و آنان را از اموری نهی کرده است تا بترسند و خود از دست بازدارند... او را نافرمانی نکنند و از آن‌رو که مجبورند، و فرمانش نبرند از آن‌رو که ناگزیرند؛ که خداوند پیامبران را به بازی نفرستاده، و کتاب‌ها [ی هدایت] را برای بندگان بیهوده نازل نفرموده، و آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان این دو قرار دارد، به باطل نیافریده است (و این گمان کسانی است که کفر ورزیده‌اند، پس وای از آتش بر کسانی که کافر شده‌اند)[۲۴][۲۵].

فرجام انسان

پاک خدایا! چه فراگیر است نعمت تو در این جهان و چه اندک است در کنار نعمت‌های آن جهان[۲۷]. زندگی این جهانی جایگاه کار و تلاش است و آخرت، جایگاه دیدن نتیجه آن. بدانید که امروز ریاضت است و فردا مسابقت؛ و خط پایان، دروازه بهشت برین؛ و آن‌که بدان نرسد جایگاهش دوزخ است[۲۸]. و نیز فرمود: به کار برخیزید، به کار برخیزید... شما را پایانی است، خود را بدان برسانید[۲۹][۳۰].

سعادت و شقاوت انسان

  • انسان، مستعد رسیدن به همه والایی‌ها و نیز همه تباهی‌هاست. عالم طبیعت، عالم شدنِ انسان است به هر سو که روی کند و هرگونه که بخواهد و تربیت یابد. سعادت و شقاوت آدمی به دست خود او و نتیجه تربیت اوست. انسان به سبب تربیت درست، الهی و متخلق به اخلاق ربانی می‌شود و به‌سبب تربیت نادرست، از سیر به‌سوی حقیقت خود بازمی‌ماند و متخلق به اخلاق نفسانی می‌شود. امام علی (ع) در بیان شدنِ انسان و راه‌هایی که در برابر اوست –تا چه شود- فرموده است: مردم سه دسته‌اند: دانایی که شناسای خداست، آموزنده‌ای که در راه رستگاری کوشا و فرومایگانی رونده به چپ و راست که درهم آمیزند و پی هر بانگی را گیرند و با هر باد به‌سوی خیزند، نه از روشنی دانش فروغی یافتند و نه به‌سوی پناهگاهی استوار شتافتند[۳۱]. انسان می‌تواند به‌سبب تربیت فطری به کمالات انسانی دست یابد یا به عکس، استعدادهای خود را در جهت کمال مطلق بپوشاند و به پایین‌ترین مراتب خود تنزل یابد و از حقیقت وجود خویش بی‌بهره ماند و از صورت و سیرتی حیوانی سر درآورد و هر گونه شرّ و بدی را جلوه‌گر شود. به بیان علی (ع)، فقدان ادب سبب هر شرّ و بدی است[۳۲].

محدودیت و ناتوانی انسان

  • انسان با وجود استعداد شگفت خود، در چنبره قوانین حاکم بر هستی گرفتار است و وجودش با ناتوانی و ضعف آمیخته. علی (ع) این واقعیت را در نامه تربیتی خود به امام حسن (ع) چنین بیان کرده است:

از پدری که در آستانه فناست و چیرگی زمان را پذیرا، زندگی را پشت سر نهاده، به گردش روزگار گردن نهاده، نکوهیده این جهان است و سُکنا گزیده سرای مردگان و فردا کوچنده از آن، به فرزندی که آرزومند چیزی است که به دست نیاید، رونده راهی است که به جهان نیستی درآید. فرزندی که بیماری‌ها را نشانه است و در گرو گذشت زماننه. تیر مصیبت‌ها بدو پرّان است و خود، دنیا را بنده گوش به فرمان. سوداگر فریب است و فنا را وام‌دار، و بندیِ مُردن، و هم‌سوگند اندوه‌های جان آزار، و غم‌ها را هم‌نشین است و آسیب‌ها را نشان؛ و به خاک افکنده شهوت‌هاست و جانشین مردگان[۳۳]. انسان با وجود توانایی‌هایش گرفتار ضعف‌های درونی است به‌نحوی که افزونی‌ها و کاستی‌ها در امور مختلف، اعتدال او را بر هم می‌زند و وی را در مسیر تکاملش دچار آسیب می‌سازد[۳۴].

انسان کامل

  • انسان با وجود محدودیت‌هایی که دارد، می‌تواند در کمالات انسانی به کمال برسد و به مرتبه انسان کامل دست یابد؛ انسانی که نفسانیّت خود را مهار کرده و عقل را به تمامی شکوفا ساخته است. به بیان علی (ع): همانا خرد خود را زنده گرداند و نفس خویش را میراند... نوری سخت درخشان برای او بدرخشید و راه را برای وی روشن گردانید، او را در راه راست راند و از دری به دری برد تا به درِ سلامت کشاند و خانه اقامت...[۳۵]. انسان کامل انسانی است که هدایت‌یافته و هدایتگر باشد: راز او بدان‌ها سپرده شده و هر که آنان را پناه گیرد به حق راه برده است. مخزن علم او و بیانگر احکام شریعت اویند. دین نزد آنان در امان است و ایشان، چون کوه افراشته، دین را نگهبان‌اند. پشت اسلام بدان‌ها راست و ثابت و پابرجاست[۳۶]. ائمه معصومین (ع) و پیشوایان دین، انسان‌هایی کامل‌اند: آنان‌که رازهای هستی بر ایشان گشوده است، مخزن علم و دانایی‌اند، دین را نگهبان و هدایت را پاسدارند. آنان نشانه‌های جامع و روشن خداوندند و جز بدان‌ها نتوان از اسارت‌های دنیایی رست و به کمالات الهی پیوست: به راهنمایی ما از تاریکی درآمدید و به برتری برآمدید و از شب تاریک برون شدید [و به سپیده روشن درون شدید][۳۷][۳۸].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ ﴿ وَفِي الأَرْضِ آيَاتٌ لِّلْمُوقِنِينَ وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلا تُبْصِرُونَ ﴾؛ سوره ذاریات، آیه۲۰ - ۲۱
  2. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 142.
  3. ↑ «وَ اسْتَأْدَى اللَّهُ سُبْحَانَهُ الْمَلَائِكَةَ وَدِیعَتَهُ لَدَیهِمْ وَ عَهْدَ وَصِیتِهِ إِلَیهِمْ فِی الْإِذْعَانِ بِالسُّجُودِ لَهُ وَ الْخُنُوعِ لِتَكْرِمَتِهِ، فَقَالَ سُبْحَانَهُ [لَهُمْ] اسْجُدُوا لِآدَمَ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱
  4. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 142.
  5. ↑ «ثُمَّ جَمَعَ سُبْحَانَهُ مِنْ حَزْنِ الْأَرْضِ وَ سَهْلِهَا وَ عَذْبِهَا وَ سَبَخِهَا تُرْبَةً سَنَّهَا بِالْمَاءِ حَتَّى خَلَصَتْ وَ لَاطَهَا بِالْبِلَّةِ حَتَّى لَزَبَتْ، فَجَبَلَ مِنْهَا صُورَةً ذَاتَ أَحْنَاءٍ وَ وُصُولٍ وَ أَعْضَاءٍ وَ فُصُولٍ أَجْمَدَهَا حَتَّى اسْتَمْسَكَتْ وَ أَصْلَدَهَا حَتَّى صَلْصَلَتْ لِوَقْتٍ مَعْدُودٍ وَ أَمَدٍ [أَجَلٍ] مَعْلُومٍ، ثُمَّ نَفَخَ فِیهَا مِنْ رُوحِهِ [فَتَمَثَّلَتْ] فَمَثُلَتْ إِنْسَاناً... بِطِینَةِ الْأَلْوَانِ الْمُخْتَلِفَةِ وَ الْأَشْبَاهِ الْمُؤْتَلِفَةِ وَ الْأَضْدَادِ الْمُتَعَادِیةِ وَ الْأَخْلَاطِ الْمُتَبَاینَةِ مِنَ الْحَرِّ وَ الْبَرْدِ وَ الْبَلَّةِ وَ الْجُمُودِ [وَ الْمَسَاءَةِ وَ السُّرُورِ].. اسْتَأْدَى اللَّهُ سُبْحَانَهُ الْمَلَائِكَةَ وَدِیعَتَهُ لَدَیهِمْ وَ عَهْدَ وَصِیتِهِ إِلَیهِمْ فِی الْإِذْعَانِ بِالسُّجُودِ لَهُ وَ الْخُنُوعِ لِتَكْرِمَتِهِ، فَقَالَ سُبْحَانَهُ [لَهُمْ] اسْجُدُوا لِآدَمَ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱
  6. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 142.
  7. ↑ ﴿ فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ ﴾؛سوره روم، آیه۳۰
  8. ↑ «وَ كَلِمَةُ الْإِخْلَاصِ فَإِنَّهَا الْفِطْرَةُ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹
  9. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 142- 143.
  10. ↑ «مَنِ اسْتَقْبَلَ وُجُوهَ الْآرَاءِ، عَرَفَ مَوَاقِعَ الْخَطَإِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۶۴
  11. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 143.
  12. ↑ «مَنْ طَلَبَ شَيْئاً، نَالَهُ أَوْ بَعْضَهُ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۳۷۹
  13. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 143- 144.
  14. ↑ «وَ أَوْصَاكُمْ بِالتَّقْوَى وَ جَعَلَهَا مُنْتَهَى رِضَاهُ وَ حَاجَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ، فَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِعَيْنِهِ وَ نَوَاصِيكُمْ بِيَدِهِ وَ تَقَلُّبُكُمْ فِي قَبْضَتِهِ. إِنْ أَسْرَرْتُمْ عَلِمَهُ وَ إِنْ أَعْلَنْتُمْ كَتَبَهُ؛ قَدْ وَكَّلَ بِذَلِكَ حَفَظَةً كِرَاماً لَا يُسْقِطُونَ حَقّاً وَ لَا يُثْبِتُونَ بَاطِلًا»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۸۲.
  15. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 144.
  16. ↑ ﴿وَلا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ ﴾؛ سوره قیامت، آیه ۲.
  17. ↑ «وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ لَمْ يُعَنْ عَلَى نَفْسِهِ حَتَّى يَكُونَ لَهُ مِنْهَا وَاعِظٌ وَ زَاجِرٌ لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنْ غَيْرِهَا لَا زَاجِرٌ وَ لَا وَاعِظ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۸۹
  18. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 144- 145.
  19. ↑ «وَ لَا تَکُنْ عَبْدَ غَیْرِکَ وَ قَدْ جَعَلَکَ‏ اللَّهُ‏ حُرّاً»؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱
  20. ↑ «الطَّمَعُ رِقٌّ مُؤَبَّدٌ»؛ نهج البلاغه، حکمت ۱۷۱
  21. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 145.
  22. ↑ «إِنَّمَا فَرَّقَ بَيْنَهُمْ مَبَادِئُ طِينِهِمْ وَ ذَلِكَ أَنَّهُمْ كَانُوا فِلْقَةً مِنْ سَبَخِ أَرْضٍ وَ عَذْبِهَا وَ حَزْنِ تُرْبَةٍ وَ سَهْلِهَا؛ فَهُمْ عَلَى حَسَبِ قُرْبِ أَرْضِهِمْ يَتَقَارَبُونَ وَ عَلَى قَدْرِ اخْتِلَافِهَا يَتَفَاوَتُونَ؛ فَتَامُّ الرُّوَاءِ نَاقِصُ الْعَقْلِ، وَ مَادُّ الْقَامَةِ قَصِيرُ الْهِمَّةِ، وَ زَاكِي الْعَمَلِ قَبِيحُ الْمَنْظَرِ، وَ قَرِيبُ الْقَعْرِ بَعِيدُ السَّبْرِ، وَ مَعْرُوفُ الضَّرِيبَةِ مُنْكَرُ الْجَلِيبَةِ، وَ تَائِهُ الْقَلْبِ مُتَفَرِّقُ اللُّبِّ، وَ طَلِيقُ اللِّسَانِ حَدِيدُ الْجَنَانِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۴
  23. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 145- 146.
  24. ↑ «وَيْحَكَ، لَعَلَّكَ ظَنَنْتَ قَضَاءً لَازِماً وَ قَدَراً حَاتِماً! لَوْ كَانَ ذَلِكَ كَذَلِكَ لَبَطَلَ الثَّوَابُ وَ الْعِقَابُ وَ سَقَطَ الْوَعْدُ وَ الْوَعِيدُ. إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَمَرَ عِبَادَهُ تَخْيِيراً وَ نَهَاهُمْ تَحْذِيراً، وَ كَلَّفَ يَسِيراً وَ لَمْ يُكَلِّفْ عَسِيراً، وَ أَعْطَى عَلَى الْقَلِيلِ كَثِيراً، وَ لَمْ يُعْصَ مَغْلُوباً وَ لَمْ يُطَعْ مُكْرِهاً، وَ لَمْ يُرْسِلِ الْأَنْبِيَاءَ لَعِباً وَ لَمْ يُنْزِلِ الْكُتُبَ لِلْعِبَادِ عَبَثاً، وَ لَا خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ مَا بَيْنَهُمَا بَاطِلًا؛ "ذلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ"»؛ نهج البلاغه، حکمت ۷۸
  25. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 146.
  26. ↑ «فَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَةِ وَ لَا تَكُونُوا مِنْ أَبْنَاءِ الدُّنْيَا، فَإِنَّ كُلَّ وَلَدٍ سَيُلْحَقُ بِأَبِيهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛ خطبه ۴۲
  27. ↑ «وَ مَا أَحْقَرَ ذَلِكَ فِيمَا غَابَ عَنَّا مِنْ سُلْطَانِكَ وَ مَا أَسْبَغَ نِعَمَكَ فِي الدُّنْيَا وَ مَا أَصْغَرَهَا فِي نِعَمِ الْآخِرَةِ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۰۹
  28. ↑ «أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ الدُّنْيَا [قَدْ] أَدْبَرَتْ وَ آذَنَتْ بِوَدَاعٍ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدْ أَقْبَلَتْ وَ أَشْرَفَتْ بِاطِّلَاعٍ. أَلَا وَ إِنَّ الْيَوْمَ الْمِضْمَارَ وَ غَداً السِّبَاقَ وَ السَّبَقَةُ الْجَنَّةُ وَ الْغَايَةُ النَّارُ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۸
  29. ↑ «الْعَمَلَ الْعَمَلَ، ثُمَّ النِّهَايَةَ النِّهَايَةَ، وَ الِاسْتِقَامَةَ الِاسْتِقَامَةَ، ثُمَّ الصَّبْرَ الصَّبْرَ، وَ الْوَرَعَ الْوَرَعَ. إِنَّ لَكُمْ نِهَايَةً فَانْتَهُوا إِلَى نِهَايَتِكُمْ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶
  30. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 146- 147.
  31. ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۴۷
  32. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 147.
  33. ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱
  34. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 148.
  35. ↑ کلام ۲۲۰
  36. ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲
  37. ↑ نهج البلاغه، خطبه ۴۹
  38. ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 148.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=انسان_در_نهج_البلاغه&oldid=317993»