سمیع (اسم الهی): تفاوت میان نسخه‌ها

سمیع ۴۵ بار در [[قرآن کریم]] به کار رفته است: ۳۲ بار همراه اسم «[[علیم]]» {{متن قرآن|وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«و هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه (کعبه) را فرا می‌بردند (گفتند):» سوره بقره، آیه ۱۲۷.</ref>، {{متن قرآن|فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنْتُمْ بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوْا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللَّهُ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«بنابراین، اگر (آنان) به مانند آنچه شما بدان ایمان آورده‌اید ایمان آوردند، رهیافته‌اند و اگر رو برتافتند جز این نیست که در ستیزند و به زودی خداوند تو را در برابر آنان بسنده خواهد بود و او شنوای داناست» سوره بقره، آیه ۱۳۷.</ref>، {{متن قرآن|وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«و هر کس را قبله‌ای است که روی بدان می‌کند ، باری، در کارهای نیک از یکدیگر پیشی گیرید. هرجا که باشید خداوند همگی شما را باز خواهد آورد، خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۱۴۸.</ref>، {{متن قرآن|فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَمَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و آنان که پس از شنیدن وصیّت آن را دگرگون سازند گناهش به گردن همان کسانی است که آن را دگرگون می‌سازند، بی‌گمان خداوند شنوایی داناست» سوره بقره، آیه ۱۸۱.</ref>، {{متن قرآن|لَا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا}}<ref>«خداوند بانگ برداشتن به بدگویی را دوست نمی‌دارد مگر (از) کسی که بر او ستم رفته است و خداوند شنوایی داناست» سوره نساء، آیه ۱۴۸.</ref>، {{متن قرآن|وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَعَدْلًا لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«و سخن پروردگارت به راستی و دادگری کامل شد؛ هیچ دگرگون کننده‌ای برای سخنان وی نیست و او شنوای داناست» سوره انعام، آیه ۱۱۵.</ref>، {{متن قرآن|خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«از دارایی‌های آنان زکاتی بردار که با آن آنها را پاک می‌داری و پاکیزه می‌گردانی و برای آنها (به نیکی) دعا کن که دعای تو (مایه) آرامش آنان است و خداوند شنوایی داناست» سوره توبه، آیه ۱۰۳.</ref>، {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«و چه بسیار جنبندگانی که روزی خویش را بر نمی‌توانند داشت؛ خداوند آنها و شما را روزی می‌دهد و او شنوای داناست» سوره عنکبوت، آیه ۶۰.</ref>۱۰ بار با اسم «[[بصیر]]» {{متن قرآن|سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ}}<ref>«پاکا آن (خداوند) که شبی بنده خویش را از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی - که پیرامون آن را خجسته گردانده‌ایم- برد تا از نشانه‌هایمان بدو نشان دهیم، بی‌گمان اوست که شنوای بیناست» سوره اسراء، آیه ۱.</ref>، {{متن قرآن|وَاللَّهُ يَقْضِي بِالْحَقِّ وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لَا يَقْضُونَ بِشَيْءٍ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ}}<ref>«و خداوند به درستی حکم می‌راند و کسانی که جز او را (به پرستش) می‌خوانند هیچ حکمی نمی‌رانند؛ بی‌گمان خداوند شنوای بیناست» سوره غافر، آیه ۲۰.</ref>، {{متن قرآن|ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ}}<ref>«این بدان روست که خداوند از شب می‌کاهد و بر روز می‌افزاید و از روز می‌کاهد و بر شب می‌افزاید و اینکه خداوند شنوایی بیناست» سوره حج، آیه ۶۱.</ref>، {{متن قرآن|فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ}}<ref>«پدیدآورنده آسمان‌ها و زمین است، برای شما از خودتان همسرانی آفرید و (نیز) از چارپایان جفت‌هایی (پدید آورد)، شما را با آن (آفریدن جفت) افزون می‌گرداند، چیزی مانند او نیست و او شنوای بیناست» سوره شوری، آیه ۱۱.</ref>، {{متن قرآن|قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ}}<ref>«خداوند، سخن زنی را که با تو درباره همسرش چالش داشت و به خداوند شکوه می‌کرد شنیده است و خداوند گفت و گوی شما را می‌شنود که خداوند، شنوایی بیناست» سوره مجادله، آیه ۱.</ref>، یک بار با اسم «[[قریب]]» {{متن قرآن|قُلْ إِنْ ضَلَلْتُ فَإِنَّمَا أَضِلُّ عَلَى نَفْسِي وَإِنِ اهْتَدَيْتُ فَبِمَا يُوحِي إِلَيَّ رَبِّي إِنَّهُ سَمِيعٌ قَرِيبٌ}}<ref>«بگو اگر گمراه گردم تنها به زیان خویش گمراه می‌گردم و اگر رهیاب شوم از آن روست که پروردگارم به من وحی می‌کند؛ بی‌گمان او شنوایی نزدیک است» سوره سبأ، آیه ۵۰.</ref> و دو بار به صورت ترکیب اضافى «سَمِیعُ الدُّعَاء» {{متن قرآن|هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِيَّا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعَاءِ}}<ref>«آنجا بود که زکریّا پروردگار خود را فرا خواند، گفت: پروردگارا! به من از سوی خویش فرزندی پاکیزه عطا کن که تو شنوای دعایی» سوره آل عمران، آیه ۳۸.</ref>، {{متن قرآن|الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَهَبَ لِي عَلَى الْكِبَرِ إِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ الدُّعَاءِ}}<ref>«سپاس خداوند را که با پیری، اسماعیل و اسحاق را به من بخشید به راستی پروردگارم شنوای دعاست» سوره ابراهیم، آیه ۳۹.</ref>

ماده «س - م - ع» در باره خدای متعالی به جز هیئت سمیع ۹ بار به صورت‌های دیگر نیز به کار رفته است: ۵ بار به صورت فعل ثلاثی مجرد {{متن قرآن|لَقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِيرٌ وَنَحْنُ أَغْنِيَاءُ سَنَكْتُبُ مَا قَالُوا وَقَتْلَهُمُ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَنَقُولُ ذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ}}<ref>«خداوند سخن آن کسان را که گفتند: خداوند تهیدست است و ما توانگریم شنیده است؛ به زودی آنچه را گفته‌اند و اینکه پیامبران را ناروا می‌کشتند می‌نویسیم و می‌گوییم: عذاب آتش سوزان را بچشید» سوره آل عمران، آیه ۱۸۱.</ref>، {{متن قرآن|قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ فِي زَوْجِهَا وَتَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ يَسْمَعُ تَحَاوُرَكُمَا إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ}}<ref>«خداوند، سخن زنی را که با تو درباره همسرش چالش داشت و به خداوند شکوه می‌کرد شنیده است و خداوند گفت و گوی شما را می‌شنود که خداوند، شنوایی بیناست» سوره مجادله، آیه ۱.</ref>، {{متن قرآن|قَالَ لَا تَخَافَا إِنَّنِي مَعَكُمَا أَسْمَعُ وَأَرَى}}<ref>«فرمود: نهراسید، من با شمایم، می‌شنوم و می‌نگرم» سوره طه، آیه ۴۶.</ref>، {{متن قرآن|أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ بَلَى وَرُسُلُنَا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ}}<ref>«آیا گمان می‌دارند که ما راز و رازگویی آنان را نمی‌شنویم؟ چرا، (می‌شنویم) و فرستادگان ما نزد آنان (آنها را) می‌نویسند» سوره زخرف، آیه ۸۰.</ref>، دو بار به صورت فعل ثلاثى مزید از باب [[افعال]] {{متن قرآن|وَلَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِيهِمْ خَيْرًا لَأَسْمَعَهُمْ وَلَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَهُمْ مُعْرِضُونَ}}<ref>«و اگر خداوند در آنان خیری می‌یافت ایشان را شنوا می‌کرد و اگر هم شنواشان کرده بود باز پشت می‌کردند در حالی که روی گردان بودند» سوره انفال، آیه ۲۳.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاءُ وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَنْ يَشَاءُ وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ}}<ref>«و زندگان و مردگان برابر نیستند؛ بی‌گمان خداوند به هر که خواهد، می‌شنواند و تو، به آن کسان که در گورهایند نمی‌توانی شنواند» سوره فاطر، آیه ۲۲.</ref>، یک بار به صورت اسم فاعل از باب استفعال {{متن قرآن|قَالَ كَلَّا فَاذْهَبَا بِآيَاتِنَا إِنَّا مَعَكُمْ مُسْتَمِعُونَ}}<ref>«فرمود: چنین نیست؛ نشانه های ما را (با خود) ببرید که بی‌گمان ما خود همراه شما گوش فرا می‌داریم» سوره شعراء، آیه ۱۵.</ref> و یک بار به صورت صیغه [[تعجب]] {{متن قرآن|قُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا لَبِثُوا لَهُ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَبْصِرْ بِهِ وَأَسْمِعْ مَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا يُشْرِكُ فِي حُكْمِهِ أَحَدًا}}<ref>«بگو: خداوند بر آن اندازه که درنگ کردند داناتر است، نهان آسمان‌ها و زمین از آن اوست؛ چه بینا و چه شنواست! آنان را جز او سروری نیست و هیچ کس را در فرمانروایی خویش شریک نمی‌گرداند» سوره کهف، آیه ۲۶.</ref>.

استعمال ماده «س - م - ع» در قالب بابِ افعال: {{متن قرآن|وَلَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِيهِمْ خَيْرًا لَأَسْمَعَهُمْ وَلَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَهُمْ مُعْرِضُونَ}}<ref>«و اگر خداوند در آنان خیری می‌یافت ایشان را شنوا می‌کرد و اگر هم شنواشان کرده بود باز پشت می‌کردند در حالی که روی گردان بودند» سوره انفال، آیه ۲۳.</ref> به معنای بخشیدن نیروی شنوایی <ref> مفردات، ص۴۲۵، «سمع»؛ انوار درخشان، ج۱۳، ص۳۰۳.</ref> و مقصود از آن شنواندن به [[قلب]] است.<ref> تفسیر ابن قیم، ص۴۷.</ref> لفظ «استماع» نیز به معنای [[طلب]] شنیدن با میل و رغبت است و از همین رو کاربرد آن در باره خدای متعالی جایز نیست <ref> معجم الفروق اللغویه، ص۴۹، ۲۸۴؛ مفردات، ص۴۲۶؛ تاج العروس، ج۱۱، ص۲۲۷، «سمع».</ref> و بر این اساس «مستمع» در {{متن قرآن|قَالَ كَلَّا فَاذْهَبَا بِآيَاتِنَا إِنَّا مَعَكُمْ مُسْتَمِعُونَ}}<ref>«فرمود: چنین نیست؛ نشانه های ما را (با خود) ببرید که بی‌گمان ما خود همراه شما گوش فرا می‌داریم» سوره شعراء، آیه ۱۵.</ref> به معنای سامع [[تأویل]] می‌گردد <ref>مجمع البیان، ج۷، ص۲۹۲؛ تفسیر قرطبی، ج۱۴، ص۹۳.</ref> و علت استفاده از این وزن، [[مبالغه]] و شدّت [[تعظیم]] است؛<ref>التبیان، ج۸، ص۱۱؛ مجمع البیان، ج۷، ص۲۹۲.</ref> ولی برخی جمله را استعاره تمثیلی و غرض از آن را مبالغه در [[وعده]] اعانت و کمک دانسته، و تأویل آن را به سامع نپذیرفته‌اند.<ref>روح المعانی، ج۱۰، ص۶۷.</ref> برخی دیگر آن را کنایه از حضور و کمال [[عنایت خداوند]] دانسته‌اند به آنچه میان موسی و [[هارون]] و [[فرعون]] رخ داد.<ref>الميیزان، ج۱۵، ص۲۶۰.</ref>

بررسی همه آیاتی که با این اسم پایان پذیرفته‌اند نشان مى‌دهد که مضمون‌های این [[آیات]] درباره [[پاداش]] {{متن قرآن|ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«در حالی که برخی از فرزندزادگان برخی دیگرند و خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.</ref>.<ref>الميزان، ج۳، ص۱۶۸.</ref>، [[وعده]] [[نصرت]] {{متن قرآن|فَإِنْ آمَنُوا بِمِثْلِ مَا آمَنْتُمْ بِهِ فَقَدِ اهْتَدَوْا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا هُمْ فِي شِقَاقٍ فَسَيَكْفِيكَهُمُ اللَّهُ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«بنابراین، اگر (آنان) به مانند آنچه شما بدان ایمان آورده‌اید ایمان آوردند، رهیافته‌اند و اگر رو برتافتند جز این نیست که در ستیزند و به زودی خداوند تو را در برابر آنان بسنده خواهد بود و او شنوای داناست» سوره بقره، آیه ۱۳۷.</ref>.<ref> التفسیر الکبیر، ج۴، ص۷۴؛ روح المعانى، ج۱، ص۳۹۴-۳۹۵؛ الفکر الخالد، ج۱، ص۳۱۲.</ref>، [[تحریض]] {{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و در راه خداوند جنگ کنید و بدانید که خداوند شنوایی داناست» سوره بقره، آیه ۲۴۴.</ref>.<ref>مجمع البيان، ج۲، ص۶۰۶.</ref>، [[کیفر]] {{متن قرآن|ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«آن، از این روست که خداوند نعمتی را که به گروهی بخشیده است نمی‌گرداند تا آنان آنچه در خود دارند بگردانند و بی‌گمان خداوند شنوایی داناست» سوره انفال، آیه ۵۳.</ref>.<ref>روح المعانى، ج۵، ص۲۱۶؛ انوار درخشان، ج۷، ص۳۶۹-۳۷۱.</ref>، [[توبیخ]] {{متن قرآن|مَنْ كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا بَصِيرًا}}<ref>«هر کس پاداش این جهان را بجوید (بداند که) پاداش این جهان و جهان واپسین نزد خداوند است و خداوند شنوایی بیناست» سوره نساء، آیه ۱۳۴.</ref>.<ref>روح المعانى، ج۳، ص۱۶۱.</ref>؛ {{متن قرآن|قُلْ أَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا وَاللَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«بگو آیا به جای خداوند، چیزی را می‌پرستید که برای شما نه زیان دارد و نه سود؛ و خداوند است که شنوای داناست» سوره مائده، آیه ۷۶.</ref>.<ref>اعراب القرآن، ج۲، ص۵۳۷.</ref>، [[تهدید]] {{متن قرآن|لَا يُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا}}<ref>«خداوند بانگ برداشتن به بدگویی را دوست نمی‌دارد مگر (از) کسی که بر او ستم رفته است و خداوند شنوایی داناست» سوره نساء، آیه ۱۴۸.</ref>.<ref> التفسير الکبير، ج۱۱، ص۲۵۴؛ انوار درخشان، ج۴، ص۲۶۰-۲۶۱.</ref>؛ {{متن قرآن|ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«در حالی که برخی از فرزندزادگان برخی دیگرند و خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.</ref>.<ref> التفسير الکبير، ج۸، ص۲۰۱.</ref> یا تحذیرند. {{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«و در راه خداوند جنگ کنید و بدانید که خداوند شنوایی داناست» سوره بقره، آیه ۲۴۴.</ref>.<ref>نک: مجمع البيان، ج۲، ص۶۰۶؛ الميزان، ج۲، ص۲۸۴.</ref>

#خداوند زنده است و هر زنده‌اى مى‌تواند به [[سمع]] و [[بصر]] متصف شود، پس درست است که خداوند نیز به سمع و بصر متصف شود.

#اگر خداوند متعالى سمیع و بصیر نباشد باید به [[ضد]] آن دو متصف باشد؛ و تالى [[باطل]] است، پس مقدم نیز باطل است؛ زیرا ضد سمیع درباره خداوند متعالى [[نقص]] به شمار مى‌آید و نقص در خداوند محال است.<ref>تلخيص المحصل، ص۲۸۷.</ref>

#سمع همچون بصر به مطلق علم باز مى‌گردد، بنابراین سمع یعنى علم به مسموعات و بصر یعنى علم به مُبْصَرات.<ref>نک: اسفار، ج۶، ص۴۲۲؛ کشف المراد، ص۴۰۲-۴۰۳؛ تلخيص المحصل، ص۲۸۸.</ref> صاحبان این نظریه خود دو دسته‌اند: برخى اگرچه سمع و بصر را به علم باز مى‌گردانند، آن دو را زاید بر ذات مى‌دانند؛ اما برخى دیگر این‌دو را عین ذات مى‌دانند.<ref>جامع الأفکار، ج۲، ص۳۹۸.</ref> برخى در بیان چرایى استفاده از این دو صفت در [[کلام]] الهى با [[التزام]] به ارجاع آن‌دو به [[علم]] گفته‌اند: چون [[سمع]] و [[بصر]] لطیف‌ترینِ حواس و متناسب‌ترینِ آنها با عقل‌اند از علم به آن‌دو یاد شده است.<ref>اجوبة المسائل النصيريه، ص۹۶.</ref>

#سمع صفتى مغایر با علم است. به نظر این گروه، سمع نوعى [[ادراک]] حسى است. برخى از صاحبان این نظریه به جسمانى بودن این [[حس]] معتقدند که خداى متعالى از آن [[منزه]] است و برخى دیگر با توجه به [[منزّه]] بودن [[خداوند]] متعالى از [[قصور]] و نیاز به ابزار و آلات، حصول این ادراک را در مورد خداوند متعالى - بر خلاف [[انسان]] - بى‌نیاز از ابزار دانسته‌اند. در حالى که [[احساس]] خود قصور در مدرِک و مدرَک است <ref>اسفار، ج۶، ص۴۲۲.</ref> و چون خداوند متعالى واقعیتى است مطلق که هیچ حدّ و نهایتى ندارد، هر صفت کمالى که براى او ثابت مى‌شود، از هر گونه محدودیتى پیراسته است،<ref>شيعه در اسلام، ص۱۰۷-۱۰۹.</ref> از این رو در برخى [[روایات]] پس از نفى محدودیت‌ها از خداوند متعالى در پاسخ به [[پرسش]] از چگونگى اتصاف خداوند به [[سمیع]] و [[بصیر]]، بر این نکته تأکید شده است که خداوند مى‌شنود؛ نه به وسیله عضو شنوایى <ref>الکافى، ج۱، ص۸۳.</ref> و نه مانند شنیدن شنوندگان.<ref>التوحيد، ص۲۴۵.</ref>

#سمع از نظر مفهومى مغایر با علم و علمى مخصوص و زاید بر مطلق علم است. بر اساس این نظر، سمع همان آگاهى [[خدا]] به [[حقایق]] از راه [[شهود]] است. به [[اعتقاد]] این گروه، سمع از [[کمالات]] مطلق وجود، بدون [[اثبات]] تجسّم، تغیّر و [[انفعال]] در معروضش است. طبق این [[اندیشه]]، فرض ارجاع علم به سمع و بصر بهتر از ارجاع این‌دو به علم است.<ref> اسفار، ج۶، ص۴۲۲-۴۲۳؛ نک: چهل حديث، ص۶۱۲-۶۱۳.</ref> برخى نیز گفته‌اند: بهتر است بگوییم چون [[وصف]] کردن خداوند متعالى به سمع و بصر در نقل آمده است به آن [[ایمان]] داشته و معتقدیم که این دو با آلات و ابزار نیست و اعتراف مى‌کنیم که بر [[حقیقت]] این دو واقف نیستیم؛ زیرا آنچه در این باب آورده‌اند بى‌فایده است.<ref>تلخيص المحصل، ص۲۸۸.</ref> [[شناخت خداوند]] به اسم [[سمیع]] موجب [[توحید]] عبادى،<ref> الميزان، ج۶، ص۷۴.</ref> پرهیزگارى نسبت به او،<ref> الکشاف، ج۴، ص۳۵۱.</ref> دوام [[مراقبت]]، [[محاسبه]] دقیق نفس <ref>التحبير، ص۷۶؛ شرح القشيرى، ص۱۲۷.</ref> و لب بستن از سخنان شنیع مى‌گردد <ref>مثنوى معنوى، دفتر چهار، ص۶۳۶.</ref> و به گفته برخى، [[بنده]] با [[شناخت خدا]] به اسم سمیع باید بداند که [[خداوند]] [[سمع]] را در وى نیافریده، مگر براى اینکه [[کلام خدا]] را در کتابش بشنود و به [[راه خدا]] [[هدایت]] یابد<ref>شرح اسماء اللّه الحسنى، ص۸۰-۸۱.</ref>.<ref>[[سید مجتبی موسوی زنجانی|موسوی زنجانی، سید مجتبی]]، [[سمیع (مقاله)|مقاله «سمیع»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۱۵، ص ۶۱۳- ۶۱۸</ref>