امامت در بینش اسلامی (کتاب)

امامت در بینش اسلامی
زبان	فارسی
نویسنده	علی ربانی گلپایگانی
ویراستار	مهدی رفیعی موحد
موضوع	امامت و ولایت
مذهب	شیعه
ناشر	[[:رده:انتشارات انتشارات بوستان کتاب|انتشارات انتشارات بوستان کتاب]][[رده:انتشارات انتشارات بوستان کتاب]]
وابسته به	دفتر تبلیغات اسلامی
محل نشر	قم، ایران
سال نشر	۱۳۸۶ ش
تعداد صفحه	۴۴۰
شابک	۹۷۸-۹۶۴-۰۹۰۷-۷۷-۱
شماره ملی	۳۷۹۶۴۳۶

امامت در بینش اسلامی، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مسائل امامت عامه می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر علی ربانی گلپایگانی است و انتشارات بوستان کتاب انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

• در معرفی این کتاب آمده است: «کتاب حاضر به جایگاه امامت در قرآن کریم و احادیث اسلامی، بررسی تعریف‌های امامت، نقل و بررسی اقوال درباره وجوب امامت و دلایل آن، تحقیق درباره فلسفه امامت از نگاه عقل و وحی، پژوهش درباره مهم‌ترین صفات و بایستگی‌های امام مانند: علم، عدالت، افضلیت و عصمت و ارزیابی و نقد دیدگاه‌های مختلف درباره تعیین امام به ویژه دو دیدگاه نص و بیعت مباحث مهم و محوری کتاب حاضر می‌پردازد. به ادعای نویسنده در نقل اقوال و آرای متکلمان اسلامی از مذاهب گوناگون، کوشش شده است به منابع دست اول و معتبر آنان استناد شود و در ارزیابی و نقد آراء و اقوال نیز از عقل و وحی و گزارش‌‌های مستند تاریخی بهره‌گیری شده است. اگر چه مضامین و مفاهیم بحث‌های کتاب جدید نیست و از قرن‌های پیش مورد گفت و گوی متکلمان اسلامی بوده است، ولی ساختار و تا حدی ادبیات آن با آثار دیگران متفاوت است.

فهرست کتاب

• مقدمه‏؛
• فصل اول: واژه‌شناسی و تعریف امامت:
• واژه‌‏شناسی و تعریف امامت؛
• تعریف لغوی امامت‏؛
• کاربردهای امام در قرآن‏؛
• تعریف‏‌های متکلمان اسلامی‏؛
• الف) تعریف‏‌های عام‏؛
• ب) تعریف‏‌های خاص‏؛
• نکات تکمیلی‏.
• فصل دوم: جایگاه امامت در تفکر اسلامی:‏
• قرآن و جایگاه امامت؛
• جایگاه امامت در احادیث اسلامی؛‏
• جایگاه امامت از منظر تاریخی‏.
• فصل سوم: وجوب امامت:

۱. مذهب امامیه‏؛

۲. مذهب اسماعیلیه؛‏

۳. مذهب زیدیه‏؛

۴. معتزله‏؛

۵. خوارج‏؛

۶. اشاعره‏؛

۷. ماتریدیه‏؛

۸. وهابیه‏؛

• دلایل وجوب امامت‏:

۱. آیه اولی الامر؛

۲. حدیث «مَنْ‏ مَاتَ‏ وَ لَمْ‏ يَعْرِفْ‏ إِمَامَ‏ زَمَانِهِ‏ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة‏»؛

۳. سیره مسلمانان‏؛

۴. اجرای حدود و حفظ نظام اسلامی‏؛

۵. وجوب دفع ضررهای عظیم‏.

• فصل چهارم: قاعده لطف و وجوب امامت‏:
• تعریف و اقسام لطف‏؛
• لطف و حکمت الهی‏؛
• فاعل لطف‏؛
• برهان لطف بر وجوب امامت؛
• پاسخ گویی به اشکال‌ها.
• فصل پنجم: متکلمان اسلامی و فلسفه امامت:
• مقدمه؛‏
• بخش نخست: فلسفه امامت از دیدگاه اهل سنت‏؛

۱. معتزله و فلسفه امامت؛

۲. ماتریدیه و فلسفه امامت؛

۳. اشعریه و فلسفه امامت؛

• بخش دوم: فلسفه امامت از نظر امامیه‏؛

۱. حفظ نظام اجتماعی مسلمانان‏؛

۲. برقراری عدالت اجتماعی؛‏

۳. تکالیف اجتماعی‏؛

۴. اجرای حدود الهی؛

۵. امامت و لطف؛‏

۶. حفظ شریعت؛

• مناقشه‌های عبدالجبار؛
• پاسخ‌‌های سید مرتضی‏؛

۷. بیان تفاصیل شریعت‏؛

• پاسخ به یک اشکال‏.
• فصل ششم: امامت و فلسفه خلقت‏:
• انسان کامل، فلسفه خلقت است‏؛
• انسان کامل خلیفه خداوند در زمین است‏؛
• پیامبران، امام و خلفای الهی در زمین بوده‌‏اند؛
• خلافت الهی و امامت بشر؛
• استمرار امامت و خلافت الهی پس از پیامبران‏؛
• پاسخ به یک اشکال‏.
• فصل هفتم: فلسفه امامت از نگاه روایات‏:
• روایات نبوی‏؛
• روایات اهل بیت(ع)؛
• مسئولیت‌های اخلاقی، دینی و اجتماعی‏؛
• مصالح دینی و دنیوی‏؛
• نظم، امنیت و عدالت اجتماعی‏؛
• اجرای احکام و حدود الهی‏؛
• حفظ شریعت؛‏
• اتمام حجت بر مکلفان‏؛
• ولایت و هدایت درونی‏؛
• امامت و غایت خلقت‏.
• فصل هشتم: بایستگی‌های امامت:
• قریشی بودن امام‏؛
• پارسایی و عدالت‏؛
• نقد و نظر؛
• دانایی و کفایت‏؛
• شیعه امامیه و علم امام‏(ع)؛
• معتزله و علم امام‏(ع)؛
• اشعریه و علم امام‏(ع)؛‏
• ماتریدیه و علم امام‏(ع)‏؛
• زیدیه و علم امام‏(ع)؛‏
• حاصل کلام.‏
• فصل نهم: امامت و افضلیت‏:
• شیعه امامیه و افضلیت امام‏‏؛‏
• قلمرو افضلیت‏؛‏
• امامت مفضول قبیح است‏؛‏
• بررسی اشکالات‏؛‏
• نقد و نظر؛‏
• قرآن و افضلیت امام‏‏‏؛‏
• نقد و نظر؛‏
• برتری اخروی‏؛‏

۱. عصمت و افضلیت‏؛‏

۲. تکلیف سنگین‌تر و پاداش بیش‌تر؛‏

۳. امام‏‏، حجت خداوند بر بشر است‏؛‏

۴. تعظیم ویژه، مستلزم افضلیت است‏؛‏

۵. برتری در کمالات، مستلزم برتری در پاداش است‏؛‏

• ابو بکر باقلانی و افضلیت امام‏؛‏
• ارزیابی‏.
• فصل دهم: عصمت امام‏ از دیدگاه خرد:
• حقیقت عصمت‏؛‏
• عصمت علمی‏؛‏
• عقاید و آرا؛‏
• دلایل عقلی عصمت:

۱. برهان امتناع تسلسل‏؛‏

• بررسی اشکال‌ها؛‏
• اشکال اول‏؛‏
• ارزیابی‏؛‏
• اشکال دوم‏؛‏
• ارزیابی‏؛‏
• اشکال سوم‏؛‏
• ارزیابی؛‏‏
• اشکال چهارم‏؛‏
• اشکال پنجم‏؛‏
• ارزیابی‏؛‏

۲. برهان حفظ شریعت‏؛

• اشکال‏؛
• ارزیابی‏؛

۳. پیامدهای معصوم نبودن امام‏‏؛

• ارزیابی‏.
• فصل یازدهم: قرآن و عصمت امام‏:
• آیه ابتلای ابراهیم(ع)؛
• تقریر اول‏؛
• تقریر دوم؛‏
• اشکال‏؛
• پاسخ‏؛
• اشکال‏؛
• پاسخ؛‏
• آیه اولی الامر؛
• اقوال مفسران اهل سنت‏؛
• ارزیابی‏؛
• دیدگاه مفسران شیعه‏؛
• تقریر اول‏؛
• اشکال‏؛
• پاسخ‏؛
• تقریر دوم‏؛
• اولوالامر، امامان اهل بیت‌اند؛
• بررسی اشکال‌ها؛
• آیه صادقین؛‏
• عصمت صادقین‏؛

۱. تقریر علامه حلی‏؛

۲. تقریر فخر الدین رازی‏؛

• پژوهش پایانی‏.
• فصل دوازدهم: مذاهب اسلامی و راه تعیین امام‏:
• نص و معجزه‏؛
• کیسانیه و نص در امامت‏؛
• بررسی و نقد؛
• بکریه و نص در امامت‏؛
• نص و دعوت؛‏
• نص و وراثت‏؛
• غلبه و استیلاء؛
• بیعت و انتخاب‏.
• فصل سیزدهم: شیعه امامیه و لزوم نص در تعیین امام‏:

۱. عصمت امام‏؛

۲. افضلیت امام‏‏؛

۳. علم گسترده امام‏؛

۴. سیره پیامبر(ص)؛

۵. روش انتخاب فاقد مشروعیت است‏؛

۶. امام‏ خلیفه پیامبر(ص) است، نه وکیل مردم‏؛

• نقد؛
• ارزیابی‏؛

۷. نظریه انتخاب اختلاف خیز است‏؛

• نقد؛
• ارزیابی‏.
• فصل چهاردهم: بررسی نظریه انتخاب در تعیین امام‏‏:
• گونه نخست: بیعت و اجماع؛

۱. رفتار صحابه‏؛

• نقد؛

۲. اثبات خلافت ابوبکر از طریق بیعت‏؛

• نقد؛
• گونه دوم: انکار نص در امامت‏؛

۱. مقایسه نص در امامت با فرائض اسلامی‏؛

• نقد؛
• تواتر نص جلی بر امامت علی(ع)؛
• طرح یک شبهه؛‏

۲. وجوب احتجاج و قیام‏؛

• نقد؛

۳. تعارض نصوص امامت‏؛

• نقد؛

۴. شواهد فقدان نص‏؛

• ارزیابی و نقد؛
• الف) شواهد مربوط به علی(ع)؛
• ب) شواهد مربوط به خلفا و دیگران‏؛
• ارزیابی و نقد.
• فصل پانزدهم: نظریه انتصاب و تحلیل رفتار صحابه:‏
• تبیین نظریه‏؛
• ارزیابی و نقد؛
• قرآن و صحابه پیامبر(ص)؛
• صحابه پیامبر(ص) از نگاه احادیث‏؛
• صحابه از نگاه تاریخ‏؛
• ارزیابی شرایط؛
• تأویل نصوص یا اجتهاد در برابر نص‏؛
• چکیده‏؛
• سخن پایانی‏.
• فصل شانزدهم: نقد فرضیه استحاله در مفهوم امامت‏:
• فرضیه استحاله در مفهوم امامت‏؛
• ارزیابی و نقد؛

۱. نصب و نص الهی در امامت‏‏؛

• اشکال‏؛
• پاسخ‏؛

۲. عصمت امام‏؛

۳. علم امام‏؛

۴. امامت‏‏ و اسوه تربیت‏؛

• اشکال‏؛
• پاسخ‏؛
• غلو و غالیان‏؛
• گونه‌های تفویض‏؛
• وحی و تفویض‏؛
• متکلمان شیعه و تفویض اعتدالی‏؛
• توکل و توسل در فرهنگ تشیع‏.

دربارهٔ پدیدآورنده

علی ربانی گلپایگانی

حجت الاسلام و المسلمین علی ربانی گلپایگانی (متولد ۱۳۳۴ ش، گلپایگان)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: جواد تبریزی، جعفر سبحانی، حسن حسن‌زاده آملی، حسین نوری همدانی، یحیی انصاری شیرازی و حسین مظاهری پیگیری کرد. پژوهشگر نشریات کیهان اندیشه، نور علم، کلام اسلامی و پیام حوزه از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس در حوزه‏‌هاى علمیه، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر در آورده است. «درآمدی به شیعه‌شناسی»، «امامت در بینش اسلامی»، «وحی نبوی»، «امامت اهل بیت»، «وحی‌شناسی»، «بازاندیشی نقش پیامبر در پدیده وحی»، «اصول دین»، «قاعده لطف و وجوب امامت»، «علم پیامبران به حقانیت وحی»، «چگونگی وحی نبوت از دیدگاه قرآن و روایات»، «بررسی و تحلیل برهان معجزه بر امامت ولی عصر»، «خلافت الاهی و امامت مهدوی»، «براهین و نصوص امامت»، «فلسفه امامت از دید متکلمان اسلامی»، «آیه صادقین»، «برهان افضلیت و امام عصر»، «برهان حفظ شریعت و وجود امام عصر»، «تبیین فلسفی وحی»، «عقاید استدلالی»، « اهل بیت»، «برهان عصمت بر امامت امام عصر»،«درآمدی بر علم کلام»، «دعای ندبه تصویرگر آینده روشن جهان و نشان‌دهنده راه وصول به آن»، «بررسی ادله عقلی اثبات وجود امام زمان» و «شاخص‌ها و نشانه‌های امامت در مکتب رضوی» برخی از این آثار است.