امام علی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۳ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۵۳

امام در دوران خلفا سه گانه

دوران خلافت ابوبکر (حک: ۱۱-۱۳ق) کوتاه و آغازی برای ۲۵ سال خانه‌نشینی و محرومیت امام(ع) از حقی بود که خداوند متعال به ایشان عنایت کرده بود^[۱]. گرچه ابو بکر به این بهانه که رسول خدا(ص) ارثی بجا نگذاشته، دارایی‌های حضرت علی(ع) و فاطمه(س) را اعم از فدک، فیء و خمس مصادره کرد، اما آن حضرت پیوسته از مشورت دادن به خلیفه و خیرخواهی برای مسلمانان دریغ نورزید^[۲]. آن حضرت در دوره خلیفه دوم در مسائل حکومتی و امر قضا بسیار مورد مشورت قرار می‌گرفت^[۳] و سخنان عمر بیانگر اهمیت مشاوره‌های امیرمؤمنان(ع) برای اوست^[۴]. این در حالی است، که عثمان با حضرت ناسازگاری داشت. حضرت به وی فرمود: به خدا پناه می‌برم که بخواهم تفرقه ایجاد شود، اما درصدد هدایت تو هستم و تو را از آنچه خدا و رسول نهی کرده، نهی می‌کنم^[۵]. بر پایه نقل ابن ابی الحدید، ناسازگاری عثمان با امام در اثر دشمنی دیرینه از زمان عبدشمس و بنی هاشم بود. از سوی دیگر، برخی اقوام عثمان در بدر و احد کشته شدند و رسول خدا(ص) به علی(ع) احترام زیاد می‌گذاشت که اینها سبب حسادت عثمان بود^[۶]. بنابراین، خلیفۀ سوم کمتر به امیرمؤمنان(ع) مراجعه می‌کرد، اما با توجه به اینکه آن حضرت داناترین اشخاص به امر قضا^[۷] و قضا از مهم‌ترین شئونات حکومت بود و از سویی، خلیفه اول و دوم در حل مشکلات قضایی به آن حضرت مراجعه می‌کردند، عثمان نیز بخشی از مسائل قضایی را به ایشان ارجاع می‌داد^[۸].

عواملی مانند نابرابری‌های اجتماعی، اشرافی‌گری، ریخت و پاش بیت المال^[۹]، انحصارطلبی، مسلط کردن بنی امیه بر مناصب مهم حکومتی^[۱۰]، انحراف از ارزش‌های الهی^[۱۱]، بدعت در دین و تغییر سنت نبوی^[۱۲]، اهانت به امیرمؤمنان(ع)، کتک زدن و تبعید کردن برخی از صحابه^[۱۳] سبب رویگردانی مردم از عثمان و شورش علیه خلیفه شد. امام علی(ع) به علل شورش مسلمانان علیه عثمان در جاهای متعددی اشاره دارد. در جایی فرمود: «سرانجام سومین فردشان با دو پهلوی بر آمده به پاخاست که شعاع دیدش از آخور تا آبریز فراتر نمی‌رفت و همراه پدرزادگانش، همسان شتران مهار بریده که گیاه بهاره را نشخوار می‌کنند، به ثروت عمومی یورش آورد تا اینکه کار به دست و پایش پیچید و پرخوری به خواری و خواری به نگون‌ساری کشید»^[۱۴]. امام علی(ع) با همه بدعهدی‌های خلیفه، درخواست وی را برای میانجی‌گری میان او و شورشیان پذیرفت^[۱۵]. امام بر خلاف طلحه، زبیر و عایشه که از معترضان عثمان در سال‌های پایانی خلافت وی بودند، پیوسته خواهان انجام اصلاحات و آرام کردن اوضاع بود^[۱۶]. از این رو نیز ضمن عتاب به عثمان، تلاش فراوانی کرد تا وی کشته نشود و در ایام محاصره عثمان برای وی آب فرستاد که طلحه آن را برنتابید^[۱۷]. حتی بنا بر برخی منابع، آن حضرت فرزندانش را فرستاد تا مانع ورود ناراضیان به خانه عثمان شوند، اما آنان از طریق خانه‌های انصار وارد خانه عثمان شدند و او را کشتند^[۱۸].^[۱۹]

منابع

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲

پانویس

↑ بنگرید: مادولونگ، جانشینی محمد(ص)، ص۶۸.
↑ احمد بن حنبل، فضائل علی بن ابی طالب، ص۱۵۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۲، ص۳۵۸.
↑ صدوق، الخصال، ص۱۷۳؛ قبانجی، مسند الامام علی(ع)، ج۹، ص۳۸۳.
↑ بنگرید: امینی، الغدیر، ج۳، ص۹۸.
↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۵.
↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۵.
↑ طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۷.
↑ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۲، ص۱۹۲.
↑ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۵۸.
↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۹۸.
↑ ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۵.
↑ بلاذری، الانساب الاشراف، ج۵، ص۳۹.
↑ عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج۱۱، ص۳۵۴-۳۵۶؛ جوهری، السقیفة و فدک، ص۸۱-۸۳.
↑ سیدرضی، نهج البلاغه، خطبه ۳ (معروف به شقشقیه).
↑ طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۳۷-۵۳۸.
↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵.
↑ طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۸۵؛ ابن قتیبه، الامامة و السیاسه، ج۱، ص۵۷.
↑ ابن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنوره، ج۴، ص۱۲۳۰.
↑ گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲ ص ۴۴.

[1] بنگرید: مادولونگ، جانشینی محمد(ص)، ص۶۸.

[2] احمد بن حنبل، فضائل علی بن ابی طالب، ص۱۵۵؛ ابن شهر آشوب، مناقب، ج۲، ص۳۵۸.

[3] صدوق، الخصال، ص۱۷۳؛ قبانجی، مسند الامام علی(ع)، ج۹، ص۳۸۳.

[4] بنگرید: امینی، الغدیر، ج۳، ص۹۸.

[5] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۵.

[6] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۵.

[7] طبرسی، اعلام الوری، ج۱، ص۲۵۷.

[8] ابن شهرآشوب، مناقب، ج۲، ص۱۹۲.

[9] یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۵۸.

[10] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۹۸.

[11] ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۵.

[12] بلاذری، الانساب الاشراف، ج۵، ص۳۹.

[13] عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج۱۱، ص۳۵۴-۳۵۶؛ جوهری، السقیفة و فدک، ص۸۱-۸۳.

[14] سیدرضی، نهج البلاغه، خطبه ۳ (معروف به شقشقیه).

[15] طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۳۷-۵۳۸.

[16] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵.

[17] طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۸۵؛ ابن قتیبه، الامامة و السیاسه، ج۱، ص۵۷.

[18] ابن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنوره، ج۴، ص۱۲۳۰.

[19] گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش اول ج۲ ص ۴۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۱۱: / خط ۱۱: @@
 عواملی مانند نابرابری‌های [[اجتماعی]]، [[اشرافی‌گری]]، ریخت و پاش [[بیت المال]]<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۵۸.</ref>، [[انحصارطلبی]]، مسلط کردن [[بنی امیه]] بر [[مناصب]] مهم [[حکومتی]]<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۱۹۸.</ref>، [[انحراف]] از [[ارزش‌های الهی]]<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۷، ص۱۷۵.</ref>، [[بدعت در دین]] و [[تغییر]] [[سنت نبوی]]<ref>بلاذری، الانساب الاشراف، ج۵، ص۳۹.</ref>، [[اهانت]] به [[امیرمؤمنان]]{{ع}}، [[کتک زدن]] و [[تبعید]] کردن برخی از [[صحابه]]<ref>عبدالرزاق صنعانی، المصنف، ج۱۱، ص۳۵۴-۳۵۶؛ جوهری، السقیفة و فدک، ص۸۱-۸۳.</ref> سبب رویگردانی [[مردم]] از [[عثمان]] و [[شورش]] علیه [[خلیفه]] شد. [[امام علی]]{{ع}} به علل شورش [[مسلمانان]] علیه عثمان در جاهای متعددی اشاره دارد. در جایی فرمود: «سرانجام سومین فردشان با دو پهلوی بر آمده به پاخاست که شعاع دیدش از آخور تا آبریز فراتر نمی‌رفت و همراه پدرزادگانش، همسان شتران مهار [[بریده]] که [[گیاه]] بهاره را نشخوار می‌کنند، به [[ثروت]] عمومی [[یورش]] آورد تا اینکه کار به دست و پایش پیچید و [[پرخوری]] به [[خواری]] و خواری به نگون‌ساری کشید»<ref>سیدرضی، نهج البلاغه، خطبه ۳ (معروف به شقشقیه).</ref>.
-امام علی{{ع}} با همه بدعهدی‌های خلیفه، درخواست وی را برای [[میانجی‌گری]] میان او و [[شورشیان]] پذیرفت<ref>طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۳۷-۵۳۸.</ref>. [[امام]] بر خلاف [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[عایشه]] که از معترضان عثمان در سال‌های پایانی [[خلافت]] وی بودند، پیوسته خواهان انجام [[اصلاحات]] و آرام کردن اوضاع بود<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵.</ref>. از این رو نیز ضمن [[عتاب]] به عثمان، تلاش فراوانی کرد تا وی کشته نشود و در ایام محاصره عثمان برای وی آب فرستاد که طلحه آن را برنتابید<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۸۵؛ ابن قتیبه، الامامة و السیاسه، ج۱، ص۵۷.</ref>. حتی بنا بر برخی منابع، آن [[حضرت]] فرزندانش را فرستاد تا مانع ورود ناراضیان به [[خانه]] عثمان شوند، اما آنان از طریق خانه‌های [[انصار]] وارد خانه عثمان شدند و او را کشتند<ref>ابن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنوره، ج۴، ص۱۲۳۰.</ref>.<ref>گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۴۴.</ref>
+امام علی{{ع}} با همه بدعهدی‌های خلیفه، درخواست وی را برای [[میانجی‌گری]] میان او و [[شورشیان]] پذیرفت<ref>طبری، تاریخ، ج۵، ص۵۳۷-۵۳۸.</ref>. [[امام]] بر خلاف [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[عایشه]] که از معترضان عثمان در سال‌های پایانی [[خلافت]] وی بودند، پیوسته خواهان انجام [[اصلاحات]] و آرام کردن اوضاع بود<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۱۵.</ref>. از این رو نیز ضمن [[عتاب]] به عثمان، تلاش فراوانی کرد تا وی کشته نشود و در ایام محاصره عثمان برای وی آب فرستاد که طلحه آن را برنتابید<ref>طبری، تاریخ، ج۴، ص۳۸۵؛ ابن قتیبه، الامامة و السیاسه، ج۱، ص۵۷.</ref>. حتی بنا بر برخی منابع، آن [[حضرت]] فرزندانش را فرستاد تا مانع ورود ناراضیان به [[خانه]] عثمان شوند، اما آنان از طریق خانه‌های [[انصار]] وارد خانه عثمان شدند و او را کشتند<ref>ابن شبه نمیری، تاریخ المدینة المنوره، ج۴، ص۱۲۳۰.</ref>.<ref>گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش اول ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش اول ج۲]] ص ۴۴.</ref>
 == منابع ==