دین‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
|||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
* دانشی است که [[باورهای دینی]] را | * دانشی است که [[باورهای دینی]] را تبیین می‌کند و سویه‌های گوناگون [[دین]] را بازمی‌شناساند. دین‌شناسی سنتی یا [[علم کلام]]، به بررسی [[اصول دین]] بسنده می‌کند؛ اما دین‌شناسی جدید، شاخه‌های متعددی دارد: [[روان‌شناسی دین]]، [[جامعه‌شناسی دین]]، [[هنر دینی]]، [[ادبیات دینی]]، [[اسطوره‌شناسی]]، [[مردم‌شناسی دینی]]، [[تاریخ دین]]، [[دین‌شناسی تطبیقی]]، [[پدیدارشناسی دینی]]، [[کلام فلسفی]]، [[معرفت‌شناسی دینی]] و [[فلسفه دین]]<ref>تجربه دینی و مکاشفه عرفانی، ۱۰۰- ۸۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص254.</ref>. | ||
* قلمرو دین‌شناسی به معنای عام، شامل [[علوم | * قلمرو دین‌شناسی به معنای عام، شامل [[علوم فقهی]] و هر [[علمی]] نیز هست که یک سوی آن [[اندیشه]] [[دینی]] است؛ چنان که [[علوم انسانی]] [[اجتماعی]] مانند [[جامعه‌شناسی]] و [[روان‌شناسی]] و [[تربیت]] را نیز در بر می‌گیرد که نسبتی وثیق و عمیق با اندیشه و [[منش]] دینی دارند. اگر این [[دانش‌ها]] به دین عرضه گردند یا دین و [[دینداری]] به آنها عرضه شود، آنچه فراچنگ می‌آید، در قلمرو دین‌شناسی جای می‌گیرد<ref>دین پژوهی معاصر، ۴۸.</ref>. | ||
== رویکردهای دین‌شناسی معاصر == | == رویکردهای دین‌شناسی معاصر == | ||
* در عصر حاضر سه رویکرد عمده در عرصه دین‌شناسی وجود دارد: | * در عصر حاضر سه رویکرد عمده در عرصه دین‌شناسی وجود دارد: | ||
نسخهٔ ۱ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۵۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث دین است. دین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: دین‌شناسی در کلام اسلامی - دین‌شناسی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
- دانشی است که باورهای دینی را تبیین می‌کند و سویه‌های گوناگون دین را بازمی‌شناساند. دین‌شناسی سنتی یا علم کلام، به بررسی اصول دین بسنده می‌کند؛ اما دین‌شناسی جدید، شاخه‌های متعددی دارد: روان‌شناسی دین، جامعه‌شناسی دین، هنر دینی، ادبیات دینی، اسطوره‌شناسی، مردم‌شناسی دینی، تاریخ دین، دین‌شناسی تطبیقی، پدیدارشناسی دینی، کلام فلسفی، معرفت‌شناسی دینی و فلسفه دین[۱][۲].
- قلمرو دین‌شناسی به معنای عام، شامل علوم فقهی و هر علمی نیز هست که یک سوی آن اندیشه دینی است؛ چنان که علوم انسانی اجتماعی مانند جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و تربیت را نیز در بر می‌گیرد که نسبتی وثیق و عمیق با اندیشه و منش دینی دارند. اگر این دانش‌ها به دین عرضه گردند یا دین و دینداری به آنها عرضه شود، آنچه فراچنگ می‌آید، در قلمرو دین‌شناسی جای می‌گیرد[۳].
رویکردهای دین‌شناسی معاصر
- در عصر حاضر سه رویکرد عمده در عرصه دین‌شناسی وجود دارد:
- رویکرد سنتی که ویژگی بنیادی آن تصلب بر یافته‌ها و داشته‌های پیشین است و از نوآوری و تحول می‌هراسد.
- رویکرد مقابل سنتی که با ادعای تجدد، اما متأثر از معرفت‌شناسی غربی به تازگی پا به عرصه مطالعات دینی نهاده است و آن را "جریان متجدد" می‌خوانند.
- رویکردی که نه به مواریث گذشته دین‌شناسی تعصب می‌ورزد و نه از آن انقطاع می‌جوید و ساختارشکنی می‌طلبد. این رویکرد را می‌توان "جریان مجدد" نام نهاد که در پی گشودن راهی میان تصلب و تجدد است.
- پرچمداران این جریان شخصیت‌های برجسته علوم دینی معاصر همانند امام خمینی و علامه طباطبائی هستند. جریان مجدد سعی دارد با بهره‌گیری از ذخایر پیشین و مواریث سلف، از آورده‌های دیگر ملل نیز سود بَرَد و با اعتماد به نفس، در ثروت علمی بشر سهم گذاری کند و به بهانه نوآوری، گذشته خود را یکسره از کف ندهد[۴].
مهم‌ترین مسائل دین‌شناسی
- چیستی دین؛ شامل تعاریف و گوهر دین، اهداف، قلمرو و کارکردهای دین، پلورالیزم دینی، کمال، جامعیت و جاودانگی دین، ایمان، تجربه دینی و...
- منشأ دین؛ شامل پنداره‌های روان‌شناختی، زبان‌شناختی، جامعه‌شناختی و....
- معرفت دینی؛ شامل منابع و روش‌های شناخت دین، زبان دین، تطور فهم دین، هرمنوتیک دینی و مباحثی دیگر؛ از قبیل: فلسفه، علوم دینی و مناط، ارزش و زبان گزاره‌های دینی.
- رابطه دین با علم، فلسفه، عرفان، اخلاق، فرهنگ، هنر و.... ه. امهات مدعیات دینی؛ شامل توجیه‌پذیری باورهای دینی، معناداری گزاره‌های دینی و موشکافی موضوعاتی همانند خدا، صفات خدا، شرور و کاستی‌ها، خلقت و چگونگی آن، مجرد و مادی، وحی و نبوت، اعجاز، معنای زندگی، اختیار، شعائر و آداب و مناسک دینی، تکلیف و نظام اخلاقی جهان، سعادت، خلود نفس، معاد و...[۵][۶].
منابع
پانویس
- ↑ تجربه دینی و مکاشفه عرفانی، ۱۰۰- ۸۵.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص254.
- ↑ دین پژوهی معاصر، ۴۸.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 254.
- ↑ دین پژوهی معاصر، ۱۴۲- ۱۴۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص255.