منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)

منظور از انتظار سازنده چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل اصلی	مهدویت

منظور از انتظار سازنده چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

مرتضی مطهری

آقای بهروز محمدی در کتاب «مهدویت» (ج۱۰ «چلچراغ حکمت»؛ برگرفته از آثار شهید مطهری) در این‌باره گفته‌ است:

«براساس آیات و روایات، ظهور مهدی(ع) حلقه‌ای است از حلقات مبارزۀ اهل حق و باطل که به پیروزی نهایی اهل حق می‌انجامد و سهیم بودن یک فرد، در این سعادت، موقوف به این است که آن فرد عملاً در گروه اهل حق باشد.

انتظار شایسته و سازنده آن است که انسان نسبت به وضعیت ظلم و ستم موجود ناراضی و متعرض باشد و برای وضعیت مناسب و تحقق عدالت راستین گام بردارد. مشخصۀ اساسی انتظار سازنده و انتظار بزرگ، خوش‌بینی به آیندۀ بشریت است؛ آینده‌ای بس روشن و سعادت‌بخش و انسانی، که در آن شر و فساد از بیخ و بن برکنده خواهند شد، صلاح و تقوای الهی صلح و عدالت و آزادی و صداقت را بر زور و استکبار در سراسر گیتی می‌گستراند، حداکثر بهره‌گیری از مواهب زمین برده می‌شود، میان انسان‌ها در امر ثروت مساوات کامل برقرار می‌شود، مفاسد اخلاقی از قبیل زنا، ربا، شرب خمر به‌طور کامل منتفی می‌شوند و... .

این‌گونه انتظار به معنای پویایی و حرکت بوده و پایداری و مقاومت را در برابر دشمنان، اصلاح و عدالت را تداوم بخشیده و در نتیجه در تحقق وعدۀ نهایی حضرت حق بسیار مؤثر است و در حقیقت قراری طرفینی است؛ مانند آنکه شخصی با دیگری قرار می‌گذارد که فلان روز و فلان ساعت در نقطۀ خاصی منتظر من باش و طرف دیگر ناچار است در آن نقطه برود و بایستد و اگر نرود، هرگز به ملاقات او موفق نمی‌شود و این گونه نیست که انتظار و عدم انتظار او در تحقق ملاقات بی‌تأثیر بوده و به هر حال ملاقات حاصل شود، بلکه در حقیقت انتظار نوعی آمادگی برای ملاقات است. پس انتظار واقعی زمانی محقق می‌شود که آدمی را به حرکت و پایداری و مقاومت در مقابل حق‌ستیزان و همچنین اصلاح خود و جامعه وادارد».

پاسخ‌های دیگر

 با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:  

۱. حجت الاسلام و المسلمین طاهری؛

حبیب‌الله طاهری حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب‌الله طاهری در کتاب «سیمای آفتاب» در این‌باره گفته‌است: «آن تعداد از آیات قران کریم ریشه این اندیشه بوده و در روایات اسلامی بدانها استنناد شده است. از این آیات استفاده می‌شود که ظهور مهدی موعود حلقه‌ای است از حلقات مبارزه اهل حق و اهل باطل که به پیروزی نهایی اهل حق منتهی می‌شود، سهیم بودن یک فرد در این سعادت، موقوف به این است که آن فرد عملاً در گروه اهل حق باشد. آیاتی که بدانها در روایات استناد شده است؛ نشان می‌دهد که مهدی موعود (ع) مظهر نویدی است که به اهل ایمان و عمل صالح داده شده است، مظهر پیروزی نهایی اهل ایمان است: ﴿﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ... وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا...﴾﴾؛ . ظهور مهدی موعود منتی است بر مستضعفان و خوار شمرده شدگان، وسیله‌ای است برای پیشوا و مقتدا شدن آنان و مقدمه‌ای است برای وراثت خلافت الهی آنها در روی زمین: ﴿﴿وَنُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾﴾ظهور مهدی موعود، تحقق‌بخش وعده‌ای است که خداوند متعال از قدیم‌ترین زمان‌ها در کتب آسمانی به صالحان و متقیان داده است که زمین از آنِ آنان است و پایان، تنها به متقیان تعلق دارد: ﴿﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾﴾، ﴿﴿إِنَّ الأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ﴾﴾. حدیث معروف که می‌فرماید: "يَمْلَأُ اللَّهُ‏ بِهِ‏ الْأَرْضَ‏ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً"، نیز شاهد، مدعای ماست. نه مدعای آن گروه، در این حدیث نیز تکیه بر روی ظلم شده و سخن ازگروه ظالم است که مستلزم وجود گروه مظلوم است و می‌رساند که قیام مهدی برای حمایت مظلومانی است که استحقاق حمایت دارند- بدیهی است که اگر گفته شده بود: "یَمْلَأُ اللّهُ بِهِ الْاَرْضَ ایماناً وَ تَوْحیداً وَ صَلاحاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ كُفْراً وَ شِرْكاً وَ فَساداً"، مستلزم این نبود که لزوماً گروهی مستحق حمایت وجود داشته باشد، در ان صورت، استنباط می‌شد که قیام مهدی موعود برای نجات حق از دست رفته و به صفر رسیده است نه برای گروه اهل حق- ولو به صورت یک اقلیت- شیخ صدوق روایتی از امام صادق(ع) نقل می‌کند مبنی بر این که این امر تحقق نمی‌پذیرد، مگر اینکه هر یک از شقی و سعید به نهایت کار خود برسد. پس سخن در این است که گروه شعدا و اشقیا هر کدام به نهایتکار خود برسند، سخن در این نیست که سعیدی در کار نباشد و فقط اشقیا به منتها درجه شقاوت برسند. در روایات اسلامی سخن از گروهی زبده است که به محض ظهور امام به آن حضرت ملحق می‌شوند. بدیهی است که این گروه ابتدا به ساکن خلق نمی‌شوند و به قول معروف از پای بوته هیزم سبز نمی‌شوند. معلوم می‌شود درعین اشاعه و رواج ظلم و فساد، زمینه‌هایی عالی وجود دارد که چنین گروه زبده‌ای را پرورش می‌دهد. این خود می‌رساند که نه تنها حق و حقیقت به صفر نرسیده است، بلکه صرفاً اگر اهل حق از نظر کمیت قابل توجه نباشند از نظر کیفیت ارزنده‌ترین اهل ایمان و در ردیف یاران سیدالشهداء هستند. از نظر روایات اسلامی در مقدمه قیام و ظهور امام یک سلسله قیامهای دیگر از طرف اهل حق صورت می‌گیرد، آنچه به نام قیام یمانی قبل از ظهور بیان شده است، نمونه‌ای از این سلسله قیامهاست، این جریانها نیز ابتدا به ساکن و بدون زمینه قبلی رخ نمی‌دهد. در برخی روایات اسلامی سخن از دولتی است که از اهل حق که تا قیام مهدی (ع) ادامه پیدا می‌کند و چنان که می‌دانیم بعضی از "علمای شیعه" که به برخی "دولتهای شیعه" معاصر خود حسن ظن داشته‌اند، احتمال داده‌اند که دولت حقی که تا قیام مهدی موعود ادامه خواهد یافت همان سلسه دولتی باشد. این احتمال هر چند ناشی از ضعف اطلاعات اجتماعی و عدم بینش صحیح آنان نسبت به اوضاع سیاسی زمان خود بوده، اما حکایتگر این است که استنباط این شخصیتها از مجموع آیات و اخبار و احادیث مهدی، این نبوده که جناح حق و عدل و ایمان باید یکسره درهم بشکند و نابود شود و اثری از صالحان و متقیان باقی نماند تا دولت مهدی ظاهر شود، بلکه آن را به صورت پیروزی جناح صلاح و عدل و تقوا، بر جناح صلاح و عدل و تقوا، بر جناح فساد و ظلم و بی‌بند و بار تلقی می‌کرده‌اند. از مجموع آیات و روایات استنباط می‌شود که قیام مهدی موعود (ع) آخرین حلقه از مجموع حلقات مبارزات حق و باطل است که آغاز جهان بر پا بوده است. مهدی موعود تحقق بخش ایده آل همه انبیا و اولیا و مردان مبارزه در راه حق است».

۲. حجت الاسلام و الملسمین کارگر؛

رحیم کارگر حجت الاسلام و المسلمین دکتررحیم کارگر، در کتاب «مهدویت پیش از ظهور» در این‌باره گفته است: «انتظار همه‏ گاه جنبش‌‏آفرین، سرچشمه قیام و مقاومت و ایثار و حرکت می‌‏‏باشد و حالت فرسایشی و سست‏‌کنندگی ندارد؛ زیرا منتظر می‌‏تواند با تلاش و زمینه‌‏سازی خود، فرج و گشایش را نزدیک کند و امکانات و بسترهای فرهنگی، نظامی، سیاسی و اجتماعی آن را فراهم سازد. نقطه شکوفایی و اوج این تفکر (انتظار مثبت)، در عصر پیروزی انقلاب اسلامی ایران نمودار گشت؛ و دوران تاریک و پر از ظلم و فساد رژیم پهلوی را از صفحه تاریخ محو کرد. آگاهی فزون‏تر علما و عموم شیعیان، زمینه را برای ظهور و بروز آثار و پیام‏‏‌های اصلی انتظار فراهم ساخت و آن عبارت بود از: عدم پذیرش نظام فاسد حکومتی، عدم تحمل ظلم و ستم فراوان و دین‏‌ستیزی آشکار و تشکیل حکومت دینی در راستای تعمیق‌‏بخشی به اندیشه مهدویت. پس انتظار ظهور مهدی موعود منشأ خمودگی و رکود جوامع اسلامی نیست و عدم تحقّق آن تا امروز، موجب دلسردی و یأس نمی‌‏‏شود؛ زیرا در روایات متعددی بیان شده است که دوران غیبت، دوره امتحان و آزمایش مردم است. باید تلاش کرد تا با تقویت باورها و اعتقادات در مقابل سختی‏‌های زمان غیبت، مقاومت کرد و در عین‏حال، خود را برای ظهور و شرکت در قیام امام مهدی(ع) آماده ساخت. البته آثار انتظار منحصر در بعد سیاسی نیست؛ بلکه انتظار و مهدی ‏باوری، زوایا و ابعاد مختلفی دارد.

۳. حجت الاسلام و الملسمین رضوی؛

رسول رضوی حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول رضوی، در کتاب «امام مهدی» در این‌باره گفته است: «از آیات استفاده می‌شود که ظهور مهدی(ع) حلقه‌ای است از حلقه‌های مبارزه اهل حق یا اهل باطل که به پیروزی نهایی اهل حق منتهی می‌شود؛ چنان‌که خداوند می‌فرماید: ﴿﴿...فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ﴾﴾ و درباره شکست و نابودی حزب شیطان می‌فرماید: ﴿﴿أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ﴾﴾. سهیم بودن یک فرد در پیروزی حزب خداوند، موقوف به این است که آن فرد، عملا، در گروه حق و حزب خداوند باشد. خداوند می‌فرماید: ﴿﴿فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُواْ يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا﴾﴾. وقتی از امام کاظم(ع) درباره این آیه سؤال می‌شود، آن حضرت می‌فرماید: "قسم به خدا! وقتی قائم ما(ع) قیام کند، خداوند، شیعیان ما را از همه شهرها، دور او جمع می‌کند". پس، عمل به نیکی و خوبی و سبقت گرفتن، شرط شیعه بودن است و چنین شیعه‌ای می‌تواند جزء یاران امام مهدی (ع) باشد، نه آن‌که گناهکار است و برای هیچ کار نیکی تلاش نمی‌کند. بنابراین، مهدی موعود(ع) مظهر نویدی است که به اهل ایمان و صاحبان عمل صالح داده شده است و مظهر پیروزی نهایی اهل ایمان بر حزب شیطان می‌باشد. رسول خدا(ص) خطاب به اصحاب خود فرمود: "شما، اصحاب من هستید، لکن برادران من، مردمی هستند که در آخر الزمان می‌آیند، آنان، به نبوت و دین من ایمان می‌آورند، با آن‌که مرا ندیده‌اند. هریک از آنان، اعتقاد و دین‌ خویش را با هرسختی نگاه می‌دارد، چنانکه گویی درخت خار مغیلان را در شب با دست، پوست می‌کند یا آتش پردوام چوب تاغ را در دست نگاه می‌دارد. آن مؤمنان، مشعله‌ای فروزاناند در تاریکی‌ها. خداوند، آنان را از آشوب‌های تیره و تار (آخر الزمان) نجات خواهد داد. طبق این حدیث، هرچند داشتن ایمان و عمل به احکام اسلام در دوره آخر الزمان، مشکل و سخت است، ولی تنها همین افراد هستند که به دلیل حفظ دین و ایمان خود و عمل به صالحات، برادران پیامبر(ص) هستند و به هنگام ظهور امام(ع) به یاری او خواهند شتافت، نه آنان‌که با ترویج گناه و اشاعه فساد، ناخواسته، به گروه شیطان پیوسته‌اند».

4. حجت الاسلام و المسلمین حسینی گرگانی؛

میرتقی حسینی گرگانی حجت الاسلام و المسلمین میرتقی حسینی گرگانی، در کتاب «نزول مسیح و ظهور موعود» در این‌باره گفته است: «انتظار فرج و آرزو و امید به آینده دو گونه است: انتظاری سازنده و نگه‌دارنده است، تعهدآور است، نیرو آفرین و تحرک‌‌‌بخش است، به گونه‌ای که می‌تواند نوعی عبادت و حق‌پرستی شمرده شود. انتظاری که گناه است و ویرانگر است، اسارت‌بخش است، فلج‌کننده است و نوعی اباحی گری باید محسوب گردد. این دو نوع انتظار فرج، معلول دو نوع برداشت از ظهور عظیم مهدی موعود است، و این دو نوع برداشت بر طبق طبیعت خود عمل می‌کند ».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: