امامت ۲ (کتاب)
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
| امامت | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| ترجمهٔ کتاب | پاسخ به شبهات کلامی: امامت |
| نویسنده | محمد حسن قدردان قراملکی |
| موضوع | امامت و ولایت |
| مذهب | [[شیعه]][[رده:کتاب شیعه]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی|انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی]][[رده:انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی]] |
| محل نشر | تهران، ایران |
| سال نشر | چاپ اول: ۱۳۸۸ چاپ دوم: ۱۳۹۲ ش |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۲۹۸۲-۷۳-۸ |
| شماره ملی | ۱۰۵۹۹۳۳ |
امامت، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی شبهات پیرامون امامت با رویکرد کلامی (کلام فلسفی)، می‌پردازد. پدیدآورندهٔ این اثر محمد حسن قدردان قراملکی است و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
دربارهٔ کتاب
کتاب حاضر، دفتر چهارم «امامت» از سلسله دفترهای «پاسخ به شبهات کلامی» می‌باشد این کتاب در یک مقدمه و شش فصل با عنوان «امامت» تدوین شده است. فصل اول آن به "کلیات"، فصل دوم "شبهاتی پیرامون امامت و نقد آن"، فصل سوم"شبهه ناسازگاری امامت با اصل خاتمیت"، فصل چهارم "شبهاتی پیرامون اصل نصب و نقد آن"، فصل پنجم "شبهه در دلالت نصوص امامت علی(ع) (توجیهات مخالفان)" و فصل ششم آن به"شبهاتی پیرامون صفات امام(ع)"اختصاص دارد.
نگارنده در این دفتر می‌کوشد شبهات پیرامون امامت را با رویکرد کلامی (کلام فلسفی) مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد، البته رویکرد عمده این تحقیق کلامی است که به ضرورت گاهی از رهیافت عرفانی و فلسفی نیز سود برده است. مؤلف هدف و غایت ازاین تحقیق را تبیین عقلانی مسئله امامت و رفع شبهات ناظر بر آن از طرف برادران اهل سنت و طیف خاص روشنفکران می‌داند و نیز برآن است که خواننده در این تحقیق علاوه بر دریافت پاسخ شبهه در بعضی موارد با تحلیل‌ها و نکته‌ها و پاسخ‌های جدید نویسنده نیز مواجه خواهد شد که محصول تأمل نگارنده در زوایای موضوع می‌باشد[۲].
فهرست کتاب
مقدمه
فصل اول: کلیات
- ۱. چگونگی تعیین حاکم (اصل نصب یا انتخاب)؛
- ۲. نگاه حداقلی و حداکثری به صفات امام(علم و عصمت)؛
- ۳. حجت الهی و مرجعیت علمی و دینی امام؛
- ۴. امام واسطه فیض و قطب (رویکرد فلسفی – عرفانی)؛
- ۵. وجوب عقلی یا نقلی امامت؛
- ج. مراتب و شئون امام و امامت؛
- دوم: فلسفه امامت؛
- هدایت مردم؛
- مرجعیت دینی؛
- عدم بلوغ کامل عقلی مخاطبان؛
- تشریع احکام فرعی؛
- تشکیل حکومت دینی؛
- امامان واسطه فیض الهی؛
- سوم: ضرورت شناخت امام؛
- چهارم: اثبات نظریه انتصاب شیعه:
- یکم. رویکرد نقلی؛
- دوم. رویکرد تحلیلی و عقلی؛
- ادله و شواهد لزوم نصب:
- خطرات داخلی و خارجی صدر اسلام؛
- نصب عامل حفظ وحدت و جلوگیری از اختلافات قومی؛
- علم به شخص اصلح و لزوم معرفی و نصب آن؛
- اعتبار عصمت امام مقتضی نصب؛
- نصب لازمه دین خاتم و جاودان؛
- تعیین جانشین رویه پیامبران پیشین؛
- تعیین جانشین و وصی سفارش قرآن؛
- تعیین جانشین مبنا و رویه پیامبر در اداره کشور؛
- لازمه عدم نص، برتری دو خلیفه اول بر پیامبر(ص)؛
- کشف نه نصب؛
- اشکالات فقهی و حقوقی نظریه رقیب (انتخاب)؛
- مصداق نصب؟
فصل دوم: شبهاتی پیرامون امامت و نقد آن
- شبهه اول: نظریه وجوب امامت تعیین تکلیف بر خداوند:
- تحلیل و بررسی:
- اشکال وابسته به انکار حسن و قبح عقلی؛
- خلط وجوب اعتباری و تکوینی؛
- شبهه دوم: نظریه وجوب تعیین امام، بدعت‌آمیز:
- تحلیل و بررسی؛
- شبهه سوم: کلامی‌انگاری امامت بدعت‌آمیز:
- نقد ونظر؛
- شبهه چهارم: تکفیر مخالفان امامت
- تحلیل و بررسی؛
- شبهه پنجم: موروثی نمودن امامت
- تحلیل و بررسی؛
- عالمان اهل سنت و اعتراف به فضایل امامان؛
- اعترافات سه خلیفه اول؛
- اعترافات معتزله؛
- شبهه ششم: امامت در کودکی:
- تحلیل و بررسی؛
- شبهه هفتم: برتری امامت بر نبوت:
- تحلیل و بررسی؛
- شبهه هشتم: برتری امامان شیعه بر پیامبران:
- تحلیل و بررسی؛
- شبهه نهم: استبعاد مقام امامت بدون نبوت:
- تحلیل و بررسی(ولایت گوهر نبوت)؛
- شبهه دهم: امامت ناسازگار با دموکراسی:
- نقد و نظر؛
- نقد اول: تعدد مدلهای دموکراسی؛
- نسبت اسلام و تشیع با دموکراسی؛
- نقد دوم: مشارکت مردم در عرصه سیاست در نگاه شیعه؛
- پیامبر اسلام(ص)؛
- امام علی(ع)؛
- نقد سوم: تمایز امامت و حکومت؛
- نقد چهارم: امامان نخبگان انحصاری حاکمان شایسته؛
- نقد پنجم: نیاز دموکراسی حقیقی به بستر لازم؛
- نقد ششم: تقدیم حکم الهی بر دموکراسی؛
- نقد هفتم: کاستی‌های دموکراسی؛
- اعتراف اندیشوران غربی؛
- نقد هشتم: جواب نقضی؛
- ارزیابی کلی؛
- شبهه یازدهم: غیبت امام ناسازگار با دموکراسی:
- نقد و نظر؛
- شبهه دوازدهم: مهدویت ناسازگار با دموکراسی:
- نقد و نظر؛
- نادیده انگاشتن فضایل جامعه مهدوی؛
- رضایت همه شهروندان از حکومت مهدوی؛
- دموکراسی مقدمه و ابزار نه هدف؛
- مسلمانان اکثریت شهروندان جامعه مهدوی؛
- رعایت حقوق اقلیت‌ها.
فصل سوم: شبهه ناسازگاری امامت با اصل خاتمیت
- شبهه اول: مبنای عقلی ضرورت امامت ناسازگار با خاتمیت:
- تحلیل و بررسی؛
- تفاوت صدر اسلام با عصر غیبت؛
- شبهه دوم: عصمت امام ناسازگار با خاتمیت:
- تحلیل و نظر؛
- شبهه سوم: واجب الاطاعة انگاری امام ناسازگار با خاتمیت:
- شبهه چهارم: حجت الهی انگاری امامان ناسازگار با خاتمیت:
- تقریر شبهه؛
- الف) ناسازگاری با شخصیت حقوقی پیامبر(ص)؛
- ب) عدم حجیت روایات ائمه(ع)؛
- نقد و نظر:
- ادعای بدون دلیل؛
- حجت و مفترض الطاعه لازمه عصمت؛
- سفارش فرآن به اطاعت و جعل حجیت؛
- جعل حجیت توسط پیامبر(ص)؛
- حجیت امام علی(ع) در طول حجیت پیامبر(ص) و خدا؛
- برقعی و تمسک به ادله نقلی در تقریر شبهه:
- وقوع الهام و ارتباط غیبی در غیر پیامبران؛
- مقام امامت و ولایت فراتر از نبوت(نگاه عرفانی)؛
- اعتراف اهل سنت به اصل الهام و مکاشفه؛
- تصریح به روح باطنی امامان در روایات نبوی؛
- پاسخ نقضی به دهلوی و سروش؛
- شبهه ششم: ولایت تشریعی امام ناسازگار با کمال و خاتمیت دین:
- تحلیل و بررسی:
- توضیح اصل تشریع و تخطئه؛
- تشریع پیامبر(ص) کاشف واقع؛
- تشریع امامان در طول تشریع نبوی و مکمل آن؛
- تشریع امامان در طول تشریع الهی؛
- تشریع امامان مکمل دین در جرئیات؛
- جمع نظریه موافقان و مخالفان؛
- شبهه هفتم: علم لدنی امام ناسازگار با خاتمیت:
- تحلیل و بررسی؛
- عدم اختصاص علم لدنی به پیامبران؛
- تصریح پیامبر به علم لدنی امامان؛
- تصریح امام علی(ع) به علم غیب خویش؛
- اعتراف بعض اهل سنت به علم غیب امام؛
- علم غیب رهاورد علم باطنی؛
- شبهه هشتم: تفوض شئون نبوت به امام ناقض خاتمیت:
- تحلیل وبررسی.
فصل چهارم: شبهاتی پیرامون اصل نصب و نقد آن
- شبهه اول: نبود نصب در قرآن:
- نقد و نظر؛
- یکم: وجود آیات ظاهر نصب؛
- شبهه دوم: عدم ذکر نام علی(ع) در فرآن:
- نقد و نظر؛
- شبهه سوم: نبود نصب در روایات نبوی:
- نقد و نظر؛
- یکم: احادیث خلافت؛
- تصریح به خلافت حضرت علی(ع)؛
- حدیث خاصف النعل؛
- دوم: احادیث امامت، امیرمؤمنان و وزارت؛
- سوم: حدیث غدیر؛
- دلایل و شواهد دلالت مولی به أولی؛
- چهارم: احادیث منزلت؛
- پنجم: حدیث قلم و دوات(وصیت نانوشته)؛
- تحلیل و بررسی؛
- ششم: احادیث حجت؛
- هفتم: احادیث عصمت؛
- هشتم: احادیث مرجعیت علمی و دینی؛
- شبهه چهارم: نصب عامل تفرقه:
- تحلیل و بررسی:
- لزوم تبعیت از حکم شرعی؛
- نصب خاص بهترین گزینه؛
- امکان خطا در انتخاب؛
- گذشت علی(ع) عامل حفظ وحدت مردم؛
- جواب نقضی(نصب خلیفه اول و دوم)؛
- پاسخ آمدی.
- شبهه پنجم: عدم اشتهار نصب:
- تحلیل و بررسی:
- توجیه نصب توسط بعض صحابه؛
- امکان اختفا؛
- وجود انگیزه‌های سیاسی در مسئله امامت؛
- اعتراف حضرت علی(ع) و بعض صحابه به نص؛
- تفکیک امامت و خلافت؛
- دلالت نکردن عدم اشتهار بر عدم؛
- عدم ملازمه ترک نص با کفر؛
- شبهه ششم: بیعت صحابه و مردم با کاندیدای سقیفه (ابوبکر):
- تحلیل و بررسی؛
- شتابزدگی در تشکیل سقیفه و غیرمشروع بودن آن؛
- انگیزه‌های دنیوی در بیعت سقیفه؛
- بیعت با اکراه و اجبار؛
- مخالفان کاندیدای سقیفه؛
- تأملی در حدیث«لا تجتمع امتی علی الخطا»؛
- توجیه نصوص؛
- اختفای نص و فراموشی آن؛
- جلوگیری از شیوع نظریه«نص»؛
- قرائت سکولار از نص؛
- حذف علی (ع) به بهانه های واهی؛
- شبهه هفتم: عدم احتجاج حضرت به اصل نصب:
- تحلیل و بررسی؛
- یکم: روایاتی با واژگان نصب، عهد، اختصاص، اصطفا، اختیار و أخذ؛
- دوم: حدیث غدیر؛
- سوم: حدیث منزلت؛
- چهارم: حدیث خلافت؛
- حدیث وزارت؛
- حدیث امیرالمؤمنین؛
- نتیجه گیری؛
- شبهه هشتم: عدم اقدام حضرت برای تصدی حکومت:
- تحلیل و بررسی؛
- تحصن در خانه حضرت زهرا(س)؛
- استنکاف از بیعت؛
- فعالیت محرمانه و علنی و مبارزه مسلحانه؛
- نصوص حضرت درباره امامت؛
- شبهه نهم: سکوت حضرت علی(ع):
- تحلیل و بررسی؛
- نبود انصار؛
- فرانرسیدن وقت لازم؛
- حفظ وحدت مسلمین؛
- گذشت از حق خویش؛
- شبهه دهم: پذیرش بیعت ابوبکر توسط حضرت علی(ع):
- تحلیل و بررسی؛
- جلوگیری از انحراف و کفر؛
- حفظ وحدت اسلامی؛
- جلوگیری از خون‌ریزی؛
- عدم اعتبار اجماع؛
- شبهه یازدهم: شرکت در شورای تعیین خلیفه سوم:
- تحلیل و بررسی؛
- دفع شبهه سکولارها؛
- اتمام حجت؛
- پرهیز از اختلاف و حفظ وحدت؛
- نقض دیدگاه خلیفه دوم؛
- رفع اتهام استبداد به رأی؛
- نصوص و رفتار حضرت ناقض مشروعیت خلفا؛
- شبهه دوازدهم: نپذیرفتن حکومت بعد از قتل خلیفه سوم:
- تحلیل و بررسی؛
- استنکاف از سیره خلفای پیشین؛
- اتمام حجت؛
- پیش‌بینی فتنه‌های آینده؛
- رفع اتهام حرص در حکومت؛
- گلایه از مردم؛
- نفی صلاحیت مردم و استهزا؛
- شبهه سیزدهم: همکاری حضرت با خلفای وقت:
- تحلیل و بررسی؛
- شبهه چهاردهم: اقتدا به نماز خلفا:
- تحلیل و بررسی؛
- نفی اقتدا؛
- لازمه عدم حضور در جماعات اختلاف مسلمانان؛
- عدم حضور به منزله ترک فریضه دینی؛
- صحت نماز؛
- شبهه پانزدهم: رابطه فامیلی با خلیفه دوم:
- تحلیل و بررسی؛
- تردید در سند حدیث؛
- عدم دلالت بر مدعا؛
- تصریحات حضرت به غصب حق خویش؛
- مصلحت گرایی؛
- تهدید و اکراه؛
- جواب نقضی؛
- شبهه شانزدهم: نام‌گذاری حضرت سه فرزند خود به نام‌های خلفا:
- تحلیل و بررسی؛
- عدم دلالت بر مدعا و ساده انگاری مسئله؛
- شایع بودن نام‌گذاری به اسامی مخالفان؛
- تحمیل نام‌گذاری؛
- عثمان نام برادر حضرت؛
- قصد توریه؛
- شبهه هفدهم: ستایش و تمجید از خلفا:
- تحلیل و بررسی؛
- مشکل سندی روایات اهل تسنن؛
- عدم ذکر روایات افضلیت در منابع شیعه؛
- تعارض با روایات دیگر اهل تسنن؛
- تحلیل و بررسی روایت نهج البلاغه(لله بلاد فلان)؛
- تحلیل روایت ثقفی(فتولٌی ابوبکر)؛
- شبهه هجدهم: تعارض نصوص خلافت:
- تحلیل و بررسی؛
- عدم گزارش روایات خلافت ابوبکر در منابع شیعی؛
- گزارش مخدوش در منابع اهل سنت؛
- تحلیل گزارش حسن بصری؛
- تحلیل گزارش بکربن أخت؛
- اعتراف اهل سنت به عدم نص؛
- عدم استناد ابوبکر و عمر؛
- اعتراف خلیفه اول؛
- اعتراف خلیفه دوم و دیگران به نص علی (ع).
فصل پنجم: شبهه در دلالت نصوص امامت علی (ع)(توجیهات مخالفان)
- توجیه اول: بیان اولویت و احقیت:
- نقد و نظر؛
- اجتهاد در مقابل نص؛
- تعارض با سیره امام (ع)؛
- تعارض با مواضع بعض صحابه و دیگر امامان؛
- محذور توجیه کنندگان بین علی (ع)و بعض صحابه؛
- لزوم پیروی از حقیقت نه شخص و اشخاص؛
- عدم دلالت اثبات شی بر نفی ماعدا؛
- توجیه دوم: حمل بر کاندیداتوری:
- نقد و نظر؛
- اصالت تأسیسی و احترازی در قانون گذاری؛
- ظهور بل نص روایات در جعل و انشاء؛
- تعارض با سیره حضرت؛
- تفسیر سکولار از امامت؛
- توجیه سوم: اختصاص امامت بر امر هدایت و مرجعیت علمی و دینی:
- سه تقریر دیگر؛
- تفکیک امامت و خلافت؛
- تفکیک امامت و حکومت سکولار؛
- تفکیک نصوص پیامبر از امور دنیوی و دینی(قرائت سکولار صحابه)؛
- تحلیل و بررسی؛
- مصلحت اندیشی؟!
- توجیه چهارم: جوانی حضرت:
- تحلیل و بررسی؛
- اعتراف خلیفه اول و دوم بر صلاحیت علی (ع)؛
- توجیه پنجم: اهل مزاح بودن حضرت:
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه ششم: عدم پذیرش عرب:
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه هفتم: دوست داشتن قبیله عبدالمطلب:
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه هشتم: کراهت جمع نبوت و امامت در یک خاندان:
- توجیه نهم: اصل ترتب(دو مرحله و اولویت برای خلافت):
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه دهم: اصل ضرورت و حکم ثانوی:
- ادله این دیدگاه(بیعت مشروعیت زا)؛
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه یازدهم: امامت حضرت متوقف به اقدام:
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه دوازدهم: امامت حضرت متوقف به بیعت مردم(مشروعیت سیاسی):
- نقد و نظر؛
- توجیه سیزدهم: ادعای نسخ امامت علی (ع):
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه چهاردهم: تعارض نصوص:
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه پانزدهم: اثبات مطلق خلافت نه خلافت بلافصل:
- تحلیل و بررسی؛
- توجیه شانزدهم: اختصاص امامت به ولایت معنوی:
- تحلیل و بررسی.
فصل ششم: شبهاتی پیرامون صفات امام (ع)
- شیهه اول: انکار علم غیب امامان:
- تحلیل و بررسی؛
- قرائت متفاوت از حقیقت امامت؛
- اعتبار علم غیب در حوزه دین؛
- فلسفه امامت ملازم با علم غیب؛
- علم غیب رهاورد ولایت باطنی امام؛
- علم غیب لازمه صفت عصمت و حجت الهی؛
- روایات مثبت علم غیب امامان؛
- شبهه دوم: علم غیب امامان مجعول متکلمان:
- شبهه سوم: نفی علم غیب در بعض روایات:
- تحلیل و بررسی؛
- توجه به مخاطب مقصّره؛
- توجه به مخاطب غالی؛
- نفی علم استقلالی نه تابع؛
- نفی علم فعلی نه مطلق؛
- شبهه چهارم: عدم اعتبار علم غیب در امام و امامت:
- نقد و نظر؛
- فروکاستن مقام امامت به حاکم و شخص عادی؛
- مخالفت با روایات؛
- ناسازگاری با فلسفه امامت؛
- شبهه پنجم: ناسازگاری علم غیب با بعض اعمال ائمه اطهار:
- تحلیل و بررسی؛
- دیدگاه‌های مختلف در علم غیب امام؛
- معذورات عمل به علم غیب؛
- شبهه علم امام حسین و مسلم بن عقیل؛
- خوردن زهر توسط امامان؛
- حمل اعترافات و اعمال خلاف علم غیب بر علم ظاهری؛
- شبهه ششم: شبهه عدم استفاده امامان از صفات فرابشری در معرفی خود:
- شبهه هفتم: انکار عصمت امامان:
- شبهه هشتم: تعارض عصمت امامان با روایات و ادعیه:
- تحلیل و بررسی؛
- مخالفت با آیات و روایات نبوی؛
- کلام حضرت بیان یک اصل کلی و نه شخصی؛
- امکان صدور خطا در صورت عدم یاری خدا؛
- نصوص دیگر حضرت دال بر عصمت؛
- تقریر دیگر شبهه: اعتراف امامان به گناهان در ادعیه؛
- تحلیل و بررسی؛
- تفسیر عرفانی؛
- تفسیر تعلیمی و تربیتی؛
- حمل بر استغفار دفعی؛
- استغفار ازکناهان امت؛
- عدم امکان حمل بر ظاهر دعاها؛
- نقض در دعاهای پیامبر (ص)؛
- شبهه نهم: انکار حجت انگاری امامان:
- شبهه دهم: اختصاص حجیت به امور عبادی و فردی:
- تحلیل و بررسی؛
- شبهه یازدهم: نسبت بقا و حفظ زمین و آسمان‌ها به امامان:
- تحلیل و بررسی؛
- پاسخ شبهه حافظ جهان پیش از امامان؛
- شبهه دوازدهم: انکار ولایت تکوینی امامان:
- ولایت تکوینی رهاورد قرب الهی؛
- تجربه‌های عادی و عرفانی؛
- اعتراف اشاعره؛
- قرآن و ولایت تکوینی غیر پیامبران؛
- تبیین ولایت تکوینی از طریق علیت طولی یا مظهریت؛
- کتابنامه؛
- فهرست شبهات؛
- فهرست آیات؛
- فهرست روایات؛
- نمایه؛
- فهرست اشعار.[۳]
دربارهٔ پدیدآورنده
حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد حسن قدردان قراملکی، (متولد ۱۳۴۴ ش، تبریز)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: جواد تبریزی، جعفر سبحانی و عبدالله جوادی آملی پیگیری کرد. عضوهیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، انجمن عالی حکمت و انجمن مهدویت از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشته تحریر درآورده است. «آیین خاتم»، «خاتمیت و جاودانگی اسلام»، «حکومت دینی از منظر استاد شهید مطهری»، «جایگاه مصلحت در سیره نظری و عملی معصومان (ع)»، «نقش پیامبر در وحی»، «امامت علی و توجیه‌های مخالفان»، «تحلیلی از وحی و شبهات آن» و «حقیقت وحی تجربه دینی یا عرفانی؟» برخی از این آثار است.[۴]