دعا
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دعا (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
دعا خواندن، صدا زدن و در اصطلاح دینی به معنای نیایش و راز و نیاز با آفریدگار است. این رابطه معنوی میان بنده و خدا، روح را پاک می‌سازد و نشانه بندگی انسان است. خداوند توانا، قدرت بی‌پایان دارد. از سوی دیگر هم انسان، موجودی است ناتوان و نیازمند. دعا روی آوردن به خداوند و درخواست حاجت و نیاز از سوی اوست. در قرآن کریم، خداوند مردم را فرمان داده تا خدا را بخوانند و وعده فرموده که اجابت کند
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ...
[۱]. در مسائل اجتماعی نیز، پس از آنکه انسان در حدّ توان خویش و با به‌کارگیری نیرو و فکر و تدبیر، اقدام کرد، از خداوند هم میطلبد که امداد و کمک کند. پس دعا هرگز جایگزین عمل و تلاش نیست، بلکه پشتوانه آن است. در احادیث اسلامی، از دعا با عنوان‌های: مغز عبادت، سپر مؤمن، سلاح پیامبران، کلید رحمت الهی و چراغ تاریکی یاد شده و برای آن، شرایط و آداب خاصی است. برخی از نیایش‌ها و متن‌های دعا که از پیامبر اسلام و ائمه(ع) نقل شده است، در کتاب‌های دعا آمده است، مثل دعای سمات، دعای عهد، دعای جوشن کبیر، دعای کمیل، دعای ندبه، دعای ابوحمزه، دعای افتتاح، دعای عرفه. مجموعه‌ای از دعاهای امام سجاد(ع) نیز در کتابی به نام "صحیفه سجّادیه" گرد آمده است[۲].
واژه‌شناسی لغوی
- دعا از ریشه "د - ع - و" به معنای خواستن چیزی با صدا و کلام برای توجه دادن مدعوّ به سوی خود[۳] یا کسی دیگر[۴] است. کمک خواستن[۵]، درخواست[۶]، ترغیب و تشویق کردن[۷]، استغاثه و تضرع[۸] از دیگر معانی دعا هستند.
- دعا در اصطلاح نیز به معنای روی آوردن به خدا و درخواست از او با حالت خضوع، تضرع و ابتهال[۹] و نیز درخواست زیردست از مقام بالاتر برای انجام کاری، همراه با خضوع و تواضع است.[۱۰] بر این اساس، در مفهوم لغوی دعا کرنش و خضوع داعی لحاظ نشده، در حالی که در مفهوم اصطلاحی، کرنش و خضوع، از مقومات دعا به شمار می‌رود.
- دعا و دعوت در حقیقت جلب توجه مدعوّ به داعی است که غالباً با لفظ و گاهی نیز با اشاره صورت می‌گیرد، بنابراین، مدعوّ باید قدرت استجابت دعا را داشته باشد تا بتواند خواسته دعاکننده را تأمین کند، ازاین‌رو برخی، خواندن موجود بی‌درک و شعور را که نمی‌تواند خواسته دعاکننده را برآوَرَد - هر چند صورت دعا داشته باشد - دعای حقیقی ندانسته‌اند[۱۱].
- دعا گاهی به سود دیگران است که از آن به "دعای له" یاد می‌شود و گاهی به زیان آنان است که "دعای علیه" یا "نفرین" نامیده می‌شود و لعن، مصداقی از آن است[۱۲].
دعا در قرآن
پیشینه دعا
حقيقت دعا
دعا و قضا و قدر
ارکان دعا
داعی (دعا کننده)
مَدعُوّ (خوانده شده)
خواسته دعاکننده
آداب و شرایط دعا
آداب در رابطه با خدا
آداب و شرایط داعی
آداب و شرایط اصل خواسته
استجابت دعا
آثار دعا
منابع
سحرخوان، محمد و یوسف‌زاده، حسین علی، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳
محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی
مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۴- سحرخوان، محمد و یوسف‌زاده، حسین علی، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا پاسختان دهم...» سوره غافر، آیه ۶۰.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۰۰.
- ↑ معجم مقاییس اللغه، ج ۲، ص ۲۷۹، "دعو"؛ المصباح، فیومی، ص۱۹۴، "دعا"؛ التحقيق، ج ۳، ص ۲۰۵، "دعو".
- ↑ لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۷، "دعو".
- ↑ وجوه قرآن، ص۹۹؛ قاموس قرآن، ج ۲، ص ۳۴۴، "دعو".
- ↑ مفردات، ص۳۱۵؛ لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۷؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص ۱۳۸، "دعا".
- ↑ مفردات، ص ۳۱۵؛ المصباح، فیومی، ص ۱۹۴، "دعا".
- ↑ لسان العرب، ج ۱۴، ص ۲۵۷، "دعو"؛ لغت‌نامه، ج ۷، ص ۹۶۰۲، "دعا".
- ↑ التحفة السنیه، ص۱۴۶؛ کشاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص ۷۸۵، "دعاء".
- ↑ عدة‌الداعی، ص ۹.
- ↑ نک: المیزان، ج ۱۱، ص۳۱۷.
- ↑ مفردات، ص ۷۴۱، "لعن"؛ لغت‌نامه، ج۱۳، ص۲۰۰۰۷؛ فرهنگ سخن، ج۸، ص۷۸۸۸، "نفرین".