برهان تسلسل

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

برهان تسلسل در قرآن | برهان تسلسل در حدیث | برهان تسلسل در اخلاق اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل برهان تسلسل (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

اثبات عصمت امام با برهان تسلسل

دلیل ضرورت نصب امامت رفع خطا از امت است و اگر امام معصوم نباشد، باید به امام دیگر مراجعه کرد و اگر او هم معصوم نباشد، رجوع به امام دیگر لازم می‌‌آید و از آنجا که تسلسل، باطل است وجود امام معصوم ضروری خواهد بود. محقق طوسی می‌‌گوید: و امتناع التسلسل یوجب عصمته.

• علت احتیاج مردم به امام، جلوگیری از ظلم ظالم و معصیت فاسق است، حال اگر صدور ظلم و معصیت از امام امکان داشته باشد، برای جلوگیری از آن، به امام دیگری نیاز خواهد بود و اگر همین گونه پیش برویم، تسلسل محال لازم می‌آید.
• اشکال اول: اگر ملاک احتیاج افراد به امام، معصوم نبودن آنها باشد پس فردی که معصوم است به امام نیاز ندارد و پیامبر اکرم(ص) برای امیر مؤمنان امام نبوده‌اند.
• پاسخ: فرد معصوم، از جهات دیگر، مانند کسب معرفت و غیره ممکن است به امام نیاز داشته باشد.
• اشکال دوم: سعد الدین تفتازانی می‌گوید: نیاز امت به امام به خاطر وجود خطای امت نیست تا عدم عصمت امام به تسلسل بیانجامد. به فرض وجوب عقلی نصب امام، شاید مصالح دیگری، منشأ وجوب عقلی امامت شده باشد. و می‌توان به وسیله علم و عدالت و استفاده از کتاب و سنت از خطای امت جلوگیری کرد.
• پاسخ:
• اولاً؛ ادله ضرورت امام، منحصر در ادله شرعی نیست، بلکه وجوب نصب امام با ادله عقلی مانند: دلیل لطف و دلیل حکمت، ثابت می‌شود و فقدانش در جامعه، مستلزم نقض غرض و نیازمندی جامعه به بی‌نهایت امامان غیر معصوم است. خداوند، باید به اقتضای عقل، ارائه طریق را کامل کند و برای تکمیل ارائه طریق، تعیین امامان معصوم ضرورت دارد همانند ضرورت نزول قرآن و سنت نبوی. محرومیت انسان‌ها از دیدار حضرت ولی عصر(ع)، زائیده اراده آدمیان است و اگر خطایی وجود دارد به کوتاهی ایشان بر‌می‌گردد. امام معصوم(ع) علاوه بر تأمین هدایت معرفتی، در تحقق مدیریت صحیح جامعه، هدایت خارجی را نیز تحقق می‌بخشد.

جستارهای وابسته

منابع

1. خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی
2. ربانی گلپایگانی، علی، کلام تطبیقی

پانویس