نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Bahmani(بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۶ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۵ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۶ توسط Bahmani(بحث | مشارکت‌ها)
ظرف دانش خداوند: هر کسی نمی‌تواند دانش الهی را تحمل کند؛ بلکه دانش الهی به سبب گستردگی، نیازمند انسان‌های باظرفیتی است که دانش الهی را می‌پذیرند و از هم، فرو نمی‌ریزند. یکی از ویژگی‌های دانشاهل بیت(ع) توانایی پذیرش دانشخداوند است، آنان، برگزیده خداوند و ظرف دانش او هستند.[۱۱]امام سجاد(ع) در توصیف اهل بیت(ع) فرمودند:[۱۲] «ما، درهای خدا هستیم و ما، راه راست اوییم و ما، ظرف دانش او هستیم».[۱۳]امام صادق(ع) فرمودند:[۱۴] «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی انْتَجَبَنَا لِنَفْسِهِ فَجَعَلَنَا صَفْوَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ وَ أُمَنَاءَهُ عَلَی وَحْیِهِ وَ خُزَّانَهُ فِی أَرْضِهِ وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ وَ عَیْبَةَ عِلْمِهِ»[۱۵] این از عنایاتخداوند به اهل بیت(ع) است و چنین ظرفیتی را خداوند، تنها برای ایشان، فراهم آورده است.[۱۶]پیامبر(ص) و امام(ع) برای راهنمایی تمام افراد بشر با وجود اختلاف زبان، طبیعت، رنگ، گسترش زمین، پراکنده بودن مردم از یکدیگر و بسیاری از جهت‌های مختلف که مردم را از هم دور می‌کند، باید سخن تمامی آنان را بشنود و با آنان سخن بگوید، آن‌گاه تمامی افراد را در اجرای عدالت و احکام خدا برابر بداند و از حال آنان باخبر باشد؛ این گونه اطلاع و خبر داشتن از مردم را، انسان عادی نمی‌تواند و فقط انسانی این ویژگی را دارست که از دانش گسترده خدادادی بهره می‌برد. امام باید از دورترین جاهای زمین که مردم در آن زندگانی میکنند با خبر باشد تا درد و رنج آنان را دریابد و اگر نماینده‌ای را به آن جاها گسیل کرد، در هر زمان از او با خبر باشد تا مبادا او در مقام خود بر مردم ستم کند. اگر امام مانند دیگر افراد عادی در زمان قدیم، پس از گذشت ماه‌ها و سال‌ها از اخبار دور دست خبرگیری کند و یا با وسایل متعارف آن زمان با فاصله‌های زمانی بسیار از حال دیگران با خبر گردد، ستم زمین را فرا می‌گیرد و فساد بر جامعهاستیلا می‌یابد و هدف و غرضی که در فرستادن پیامبر و انتخاب امام از راهنمایی و هدایت مردم است، به دست نخواهد آمد و نیک بختی دنیا و آخرت مردم بر رغم وجود امام تأمین نخواهد شد.[۱۷]
وارثان دانش پیامبران: دانش تمام پیامبران پیشین، به پیامبر(ص) واگذار شد و پیامبر(ص) آن را به اهل بیت(ع) سپرد.[۲۱]امام باقر(ع) در روایتی از رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) نقل کرده که ایشان فرمودند:[۲۲] «نخستین جانشینی که بر زمین بود، هبة الله، پسر آدم بود و پیامبریرحلت نکرده، مگر آنکه جانشینی داشته است (...) و علی بن ابی‌طالب(ع)، هدیه خداوند به محمد[(ص)] است که دانشاوصیا و دانش کسانی را که پیش از او بوده‌اند، به ارث برده است..»..[۲۳]امیرمؤمنان(ع) مردم را از بی‌راهه و کژراهه، باز می‌داشت و به مردم می‌فرمود:[۲۴] «دانشی که آدم و آن را فرود آورد و هر آنچه پیامبران تا خاتم الأنبیاء، بدان برتری داده شده‌اند، در خاندان محمد[(ص)] است. پس به کدام کژراهه می‌روید؟ و به کدام سو روانید؟»[۲۵] عبدالرحمان بن ابی نجران می‌‌گوید:[۲۶] «کَتَبَ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا(ع)) رِسَالَةً وَ أَقْرَأَنِیهَا قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ(ع) إِنَّ مُحَمَّداً(ص) کَانَ أَمِینَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ فَلَمَّا قُبِضَ مُحَمَّدٌ(ص) کُنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ وَرَثَتَهُ وَ نَحْنُ أُمَنَاءُ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ... نَحْنُ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ وَ نَحْنُ وَرَثَةُ أُولِی الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ»[۲۷] در روایتی دیگر امام صادق(ع) فرمودند:[۲۸] «نَحْنُ وَرَثَةُ کِتَابِ اللَّهِ وَ نَحْنُ صَفْوَتُهُ» در زیارت جامعه کبیره نیز می‌‌خوانیم: «السلام علی ائمة الهدی و مصابیح الدجی و أعلام التقی... کهف الوری و ورثة الأنبیاء..»..[۲۹]
آگاه ترین مردم: اهل بیت(ع)، آگاه ترین مردم هستند؛ زیرا دانش الهی نزد آنان است و گنج‌وران دانش خداوندند و بر همۀ نادانستنی‌ها، آگاه‌اند.[۳۲]امام باقر(ع) یک بار از جابر بن عبدالله انصاری سؤالی کرد، جابر در پاسخ گفت:[۳۳] "به خداسوگند، من بر خلاف نهیپیامبر خدا(ص) رفتار نمی‌کنم! او به من، چنین فرموده است: شما امامانهدایتگر از خاندانش پس از او هستید که در کودکی، خردمندترین مردم و در بزرگی، داناترین مردمید".[۳۴]پیامبرمظهر صفات خداست و باید در دانش و آگاهی وسیع نیز مظهرخدا باشد. روشن است که مقصود از مظهر صفات بودن، همانندی پیامر(ص) با خدا در تمام صفات از جهت چگونگی و مقدار نیست؛ زیرا این باور شرک است، بلکه مقصود این است که خداوند بهرۀ سرشاری از علم و دانش خود را به پیامبران داده، که دیگر مردم از آن بی‌بهره هستند و علمی را که خداوند به پیامبران داده، افراد عادی بشر به آن دسترس ندارند. پس از ثبوت این دانش خدایی برای پیامبران، همین علم برای امام نیز ثابت میشود.[۳۵]
معدن علم و سرچشمه آن: در روایات مختلفی اهل بیت(ع) به عنوان معدن علم معرفی شده‌اند مانند: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص):[۳۷] «إِنَّا أَهْلَ الْبَیْتِ أَهْلُ بَیْتِ الرَّحْمَةِ وَ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعُ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکَةِ وَ مَعْدِنُ الْعِلْمِ» و روایات دیگری نیز با این مضمون وجود دارد که بر اساس آنها اولاً علم نزد اهل بیت(ع) است و آنان کان دانش هستند و ثانیاً تنها، علمی که نزد آنان است علم صحیح و غیرقابل خدشه است، علمی که امکان خطا و اشتباه در آن راه ندارد، علمی که کنه حقیقت را نشان می‌دهد؛ چرا که صاحبان این علم آن را از منبع فیض الهی گرفته‌اند.[۳۸]
اهل بیت(ع) علم را از از یکدیگر به ارث می‌برند و علومشان زائل نمی‌شود: امام صادق(ع) فرمودند:[۴۵] «إِنَ الْعِلْمَ الَّذِی هَبَطَ مَعَ آدَمَ لَمْ یُرْفَعْ وَ إِنَ الْعِلْمَ یُتَوَارَثُ وَ مَا یَمُوتُ مِنَّا عَالِمٌ حَتَّی یُخْلِفَهُ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ یَعْلَمُ عِلْمَهُ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ» امام باقر(ع) نیز فرمودند:[۴۶] «إِنَّ عَلِیّاً(ع) عَالِمُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ الْعِلْمُ یُتَوَارَثُ وَ لَا یَهْلِکُ أَحَدٌ مِنَّا إِلَّا تَرَکَ مِنْ أَهْلِهِ مَنْ یَعْلَمُ مِثْلَ عِلْمِهِ أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ»[۴۷]
علم امام همیشگی و مستمر است: دانشائمه، پایدار و همیشگی است. این دانش پیوسته با سرچشمه غیبی خود در ارتباط بوده، مدام قوت پذیرفته و افزایش می‌یابد. امام باقر(ع) می‌‌فرمایند: «لَوْ لَا أَنَّا نَزْدَادُ لَأَنْفَدْنَا»[۴۸] افزایش دانش و معرفتامامان لازمۀ اتصال وجودی آنان به جهان غیب و ربوبیّت است.[۴۹]
به هر اندازهای که باشد باز هم به لحاظ کمی و کیفی محدود به حدود خاصی است.[۵۰]
نشأت گرفته از فیض الهی و مطابق واقع و حقیقت است.[۵۱]امام رضا(ع) فرمودند:[۵۲] «إِنَّ الْأَنْبِیَاءَ وَ الْأَئِمَّةَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ یُوَفِّقُهُمُ اللَّهُ، وَ یُؤْتِیهِمْ مِنْ مَخْزُونِ عِلْمِهِ وَ حِکَمِهِ مَا لَایُؤْتِیهِ غَیْرَهُمْ؛ فَیَکُونُ عِلْمُهُمْ فَوْقَ عِلْمِ أَهْلِ الزَّمَانِ، فِی قَوْلِهِ تَعَالَی: «أَفَمَنْ یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لا یَهِدِّی إِلَّا أَنْ یُهْدی فَما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ»[۵۳] وَ قَوْلِهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالی: «وَ مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثِیراً»[۵۴] وَ قَوْلِهِ فِی طَالُوتَ: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاهُ عَلَیْکُمْ وَ زادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَ الْجِسْمِ وَ اللَّهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ[۵۵]»[۵۶]امامزین العابدین(ع) فرمودند: «چرا مردمفضیلت ما را انکار میکنند؟ به خدا قسم ما از درخت نبوتیم، خانه رحمت و جایگاه رسالتیم و محل آمد و رفت فرشتگانیم و کانون علم».[۵۷]
و ویژگی‌های دیگری مانند اینکه علم ایشان قابل ازدیاد است،[۵۸]علم امام حادث و بعد از معلوماتش بوده و عین ذاتش نیست.[۵۹]
↑ر.ک. افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص ۲۸ ـ ۳۲
↑ر.ک. محمدی ری شهری، محمد، شرح زیارت جامعه کبیره، ص ۷۶ ـ ۸۲
↑ر.ک. شریعتمدار جزایری، سید نورالدین، امام حسین و علم به شهادت، ص ۸
↑ر.ک. فاضل لنکرانی، محمد، اشراقی، شهاب الدین، پاسداران وحی، ص ۱۹۳؛ قاضی طباطبایی، سید محمد علی، رساله‌ای در دلالت آیۀ تطهیر بر علم گستردۀ پیامبر و امام، ص ۴۸۲
↑ر.ک. محمدی ری شهری، محمد، شرح زیارت جامعه کبیره، ص ۷۶ ـ ۸۲؛ فاضل لنکرانی، محمد، اشراقی، شهاب الدین، پاسداران وحی، ص ۱۹۳؛ افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص ۲۸ ـ ۳۲
