یوم التغابن

مقدمه

از نام‌های قیامت در قرآن کریم است و یکی از سوره‌های قرآنی نیز به نام تغابن، نامبردار است^[۱]. "تغابن" برگرفته از "غبن" است به معنای فریب دادن و نیز فریب خوردن^[۲]. "غبن" در اصطلاح فقه بدین معنا است که فروشنده، مال خویش را به بیش از آنچه می‌ارزد، بفروشد. چنین کسی را "غابن" و خریدار را "مغبون" گویند^[۳]^[۴].
قرآن کریم، رفتار و کردار آدمی را از آن رو که در قیامت عوض خواهد گرفت، به کالا تشبیه کرده است. زشتکاران در قیامت درمی‌یابند که در معامله زندگی دنیوی زیان‌دیده‌اند و فرایض و اعمال نیک را رها کرده و به بهایی اندک فروخته‌اند^[۵]. غبن در معاملات دنیوی، بر اثر خطا در ارزیابی کالا پیش می‌آید. پس از وقوع معامله، خریدار یا فروشنده به خطا پی می‌برد و به غبن خویش واقف می‌گردد^[۶].
غبن در وقایع معنوی بر اثر غفلت و نیندیشیدن و فریب شهوات نفس را خوردن رخ می‌دهد. در معاملات دنیوی، هم خطای ارزیابی و هم کشف آن در دنیا پیش می‌آید؛ اما در امور معنوی، خطای ارزیابی در دنیا رخ می‌دهد و کشف آن در قیامت حاصل می‌آید؛ روزی که تکلیف به پایان رسیده و جبران غبن ناممکن است^[۷]. روز قیامت را از آن روی "یوم التغابن" گویند که زیانکاران به زیانی که دیده‌اند، پی می‌برند^[۸]. غبن در امور معنوی نیز همچون امور دنیوی، دو سویه است: در یک سوی غابن جای دارد؛ یعنی طایفه گمراه‌کننده و در سوی دیگر، طایفه گمراه شده که مغبون است. طایفه نخست آنان‌اند که پیروان خویش- یعنی طایفه مغبون- را به گمراهی می‌لغزانند. اما با نظری دقیق‌تر، هر دو گروه را می‌توان هم غابن دانست و هم مغبون؛ بدین معنا که گروه دوم نیز با پیروی کورکورانه از گروه نخست، بدانان در گمراه‌کنندگی و استکبارشان یاری می‌رسانند و بدین سان، آنان را مغبون می‌سازند^[۹]^[۱۰].

منابع

فرهنگ شیعه

پانویس

↑ ﴿يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ﴾؛ سوره تغابن، آیه ۹.
↑ نثر طوبی‌، ۲- ۱/ ۲۰۸.
↑ فرهنگ معارف اسلامی‌، ۳/ ۳۹۸.
↑ فرهنگ شیعه، ص 479.
↑ ر.ک: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۷۷.
↑ فرهنگ شیعه، ص 479.
↑ معاد از نظر روح و جسم‌، ۲/ ۱۷۷.
↑ دائرة المعارف تشیع‌، ۹/ ۳۹۳.
↑ المیزان‌، ۱۹/ ۳۰۱.
↑ فرهنگ شیعه، ص 479-480.

[1] ﴿يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ذَلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ وَمَن يُؤْمِن بِاللَّهِ وَيَعْمَلْ صَالِحًا يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ﴾؛ سوره تغابن، آیه ۹.

[2] نثر طوبی‌، ۲- ۱/ ۲۰۸.

[3] فرهنگ معارف اسلامی‌، ۳/ ۳۹۸.

[4] فرهنگ شیعه، ص 479.

[5] ر.ک: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَأَيْمَانِهِمْ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئِكَ لاَ خَلاقَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَلاَ يَنظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾؛ سوره آل عمران، آیه ۷۷.

[6] فرهنگ شیعه، ص 479.

[7] معاد از نظر روح و جسم‌، ۲/ ۱۷۷.

[8] دائرة المعارف تشیع‌، ۹/ ۳۹۳.

[9] المیزان‌، ۱۹/ ۳۰۱.

[10] فرهنگ شیعه، ص 479-480.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

v t e قیامت
نام‌ها	یوم التلاق • یوم الفصل • غاشیه • یوم التغابن • یوم الحسره • یوم الازفة • قیامت در قرآن
مواقف	تطایر کتب • حوض کوثر • صراط • میزان • صحرای محشر
باورها	معاد • معاد جسمانی • شفاعت • تجسم اعمال • احباط‍‌ • تکفیر گناهان
نشانه‌ها	اشراط الساعة • نفخ صور • دابة الارض • طلوع خورشید از مغرب • خروج سفیانی • خروج یمانی
وابسته‌ها	قیامت کبری • قیامت صغری • اعراف • اسرافیل • آخرت در قرآن • اصحاب یمین • اصحاب شمال • آخرت • نامه اعمال • مسخ • آخر الزمان • بررسی اعمال بندگان • خلود