مَصْقَلَة بن هُبَیره شیبانی

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

مقدمه

مَصْقَلَة بن هُبَیره شیبانی، مکنی به ابومغلس و ملقب به ابوالفضل بن دستور عبدالله بن عباس به فرمانداری اردشیر خره، از نواحی استان فارس، منصوب شده بود.^[۱] به امام گزارشی رسید مبنی بر اینکه مصقله بیت المال را به مصرف خانواده و نزدیکان خویش رسانده است. امام ضمن نامه‌ای از کیفیت ماجرا جویا شد و خطاب به او چنین نوشت: به من از تو خبری رسیده که اگر آن‌را به‌جا آورده باشی خدای خود را به خشم آورده‌ای (رحمت او شامل حالت نمی‌شود) و امام و پیشوایت را غضبناک ساخته‌ای (که باید از تو انتقام بکشد، زیرا خبر رسیده): که تو اموال مسلمان‌ها را که نیزه‌ها و اسب‌هاشان آن‌را گرد آورده و خون‌هاشان بر سر آن ریخته شده، در بین عرب‌های خویشاوند خود که تو را گزیده‌اند، قسمت می‌کنی. پس سوگند به خدایی که دانه را (زیر زمین) شکافته و انسان را آفریده، اگر این کار (که خبر داده‌اند) راست باشد، از من نسبت به‌خود زبونی یابی و از مقدار و مرتبه نزد من سبک شوی. پس حق پروردگارت را خوار مگردان و دنیایت را به کاستن دینت آباد مکن، که (در روز رستخیز) در جرگه آنان که از جهت کردارها زیان‌کارترند خواهی بود. آگاه باش حق کسی که نزد تو و نزد ماست از مسلمان‌ها در قسمت کردن این مال‌ها یکسان است. پیش من بر سر آن مال می‌آیند و برمی‌گردند (چنان‌که هر کس برای آب به سرچشمه می‌رود و برمی‌گردد و چشمه بی‌تفاوت به همه آب می‌بخشد. بنابراین حق نداری آن مال‌ها را به خویشاوندانت اختصاص دهی)^[۲].
مصقلة بن هبیره شیبانی، ضمن نامه‌ای از این موضوع تبری جست. امام نیز سخن او را تصدیق کرد. چندی بعد شخصی از خوارج به نام خِریت بن راشد ناجی علیه امام قیام کرد. او از کوفه به مدائن و سپس به اهواز و فارس رفت و تنی چند را کشت و عشایر بنی‌ناجیه را به بهانه ندادن زکات تحریک و با خود همگام کرد. امام(ع) معقل بن قیس را مأمور کرد تا فتنه آنها را فرونشاند. معقل بر آنها چیره شد، زکات عقب‌مانده را از آنان بازستاند و نصاری بنی‌ناجیه را به اسارت گرفت. معقل همراه اسرا در حرکت بود تا به شهر اردشیر خره رسید. مصقله با مشاهده اسیران تحت تأثیر احساسات قرار گرفت و آنان را خرید و آزاد کرد. چندی بعد امام(ع) در نامه‌ای مصقله را به پرداخت بدهی‌اش امر کرد و او را به‌سوی خود فراخواند. مصقله در کوفه توان پرداخت همه بدهی را نداشت و بخشی از آن را پرداخت کرد. امام نپذیرفت(ع) و تمام وجه را مطالبه کرد. او که اوضاع را نابسامان می‌دید، به معاویه پناه برد. امام(ع) پس از خروج او چنین فرمود: خدا مصقله را زشت سازد! رفتاری کرد مانند رفتار بزرگان (اسیرانی خرید و آزاد کرد) و گریخت مانند بندگان. پس هنوز مدح‌کننده را گویا نکرده، خاموش گردانید و توصیف‌کننده تصدیق کار او را نکرده مجبور به توبیخ و سرزنش او شد (آزاد کردن اسیران سبب مدح و ثنای او شد، ولی چون برای پرداخت بهای آنها نزد دشمن گریخت، مدح خود را به‌ذم تبدیل کرد و سبب ملامت خلق شد) و اگر می‌ماند و نمی‌رفت آنچه را که مقدور او بود می‌گرفتیم و (برای دریافت باقی) منتظر زیاد شدن مال او می‌شدیم^[۳]. مصقلة بن هبیره شیبانی از آن پس در خدمت حکومت اموی قرار داشت. او در زمره کسانی است که هنگام تبعید حُجر بن عَدی، یار سِر و یاور مخلص امام علی(ع)، شهادت بر کفر او دادند و راه را بر تبعید و شهادت او باز کردند. تاریخ دقیق مرگ او روشن نیست. مرگ او را در منطقه طبرستان و در زمان امارت ضحاک بن قیس در دوره خلافت معاویه دانسته‌اند^[۴].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

دانشنامه نهج البلاغه ج۲

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ مناطق فارس، کرمان و اهواز زیرمجموعه شهر بصره بودند که تحت کنترل عبدالله بن عباس قرار داشتند.
↑ «بَلَغَنِي عَنْكَ أَمْرٌ إِنْ كُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أَسْخَطْتَ إِلَهَكَ وَ عَصَيْتَ إِمَامَكَ؛ أَنَّكَ تَقْسِمُ فَيْءَ الْمُسْلِمِينَ الَّذِي حَازَتْهُ رِمَاحُهُمْ وَ خُيُولُهُمْ وَ أُرِيقَتْ عَلَيْهِ دِمَاؤُهُمْ فِيمَنِ اعْتَامَكَ مِنْ أَعْرَابِ قَوْمِكَ. فَوَالَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَئِنْ كَانَ ذَلِكَ حَقّاً لَتَجِدَنَّ لَكَ عَلَيَّ هَوَاناً وَ لَتَخِفَّنَّ عِنْدِي مِيزَاناً، فَلَا تَسْتَهِنْ بِحَقِّ رَبِّكَ وَ لَا تُصْلِحْ دُنْيَاكَ بِمَحْقِ دِينِكَ فَتَكُونَ مِنَ الْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا. أَلَا وَ إِنَّ حَقَّ مَنْ قِبَلَكَ وَ قِبَلَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ فِي قِسْمَةِ هَذَا الْفَيْءِ سَوَاءٌ، يَرِدُونَ عِنْدِي عَلَيْهِ وَ يَصْدُرُونَ عَنْه»؛ نهج البلاغه، نامه ۴۳
↑ «قَبَّحَ اللَّهُ مَصْقَلَةَ، فَعَلَ فِعْلَ السَّادَةِ وَ فَرَّ فِرَارَ الْعَبِيدِ، فَمَا أَنْطَقَ مَادِحَهُ حَتَّى أَسْكَتَهُ وَ لَا صَدَّقَ وَاصِفَهُ حَتَّى بَكَّتَهُ، وَ لَوْ أَقَامَ لَأَخَذْنَا مَيْسُورَهُ وَ انْتَظَرْنَا بِمَالِهِ وُفُورَهُ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۴۴
↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 712-713.

[1] مناطق فارس، کرمان و اهواز زیرمجموعه شهر بصره بودند که تحت کنترل عبدالله بن عباس قرار داشتند.

[2] «بَلَغَنِي عَنْكَ أَمْرٌ إِنْ كُنْتَ فَعَلْتَهُ فَقَدْ أَسْخَطْتَ إِلَهَكَ وَ عَصَيْتَ إِمَامَكَ؛ أَنَّكَ تَقْسِمُ فَيْءَ الْمُسْلِمِينَ الَّذِي حَازَتْهُ رِمَاحُهُمْ وَ خُيُولُهُمْ وَ أُرِيقَتْ عَلَيْهِ دِمَاؤُهُمْ فِيمَنِ اعْتَامَكَ مِنْ أَعْرَابِ قَوْمِكَ. فَوَالَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَئِنْ كَانَ ذَلِكَ حَقّاً لَتَجِدَنَّ لَكَ عَلَيَّ هَوَاناً وَ لَتَخِفَّنَّ عِنْدِي مِيزَاناً، فَلَا تَسْتَهِنْ بِحَقِّ رَبِّكَ وَ لَا تُصْلِحْ دُنْيَاكَ بِمَحْقِ دِينِكَ فَتَكُونَ مِنَ الْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا. أَلَا وَ إِنَّ حَقَّ مَنْ قِبَلَكَ وَ قِبَلَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ فِي قِسْمَةِ هَذَا الْفَيْءِ سَوَاءٌ، يَرِدُونَ عِنْدِي عَلَيْهِ وَ يَصْدُرُونَ عَنْه»؛ نهج البلاغه، نامه ۴۳

[3] «قَبَّحَ اللَّهُ مَصْقَلَةَ، فَعَلَ فِعْلَ السَّادَةِ وَ فَرَّ فِرَارَ الْعَبِيدِ، فَمَا أَنْطَقَ مَادِحَهُ حَتَّى أَسْكَتَهُ وَ لَا صَدَّقَ وَاصِفَهُ حَتَّى بَكَّتَهُ، وَ لَوْ أَقَامَ لَأَخَذْنَا مَيْسُورَهُ وَ انْتَظَرْنَا بِمَالِهِ وُفُورَهُ»؛ نهج البلاغه، خطبه ۴۴

[4] دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص 712-713.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]