ویژگی‌های انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
ویژگی‌های انتظار سازنده چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
| ویژگی‌های انتظار سازنده چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
پاسخ نخست
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، در کتاب «ادب فنای مقربان» در این‌باره گفته است:
«انتظار سازنده، دارای دو ویژگی اساسی است:
- اعتقاد به روند طبیعی انقلاب مهدوی: پیدایی و پیشرفت انقلاب جهانی امام مهدی(ع) تنها از سنخ معجزه نیست، بلکه از راه اسباب طبیعی نیز انجام می‌پذیرد. در این رخداد بزرگ، آن حضرت(ع) از پشتیبانی نیروهای آسمانی و فراطبیعی نیز برخوردار است؛ اما نه به گونه‌ای که حماسه ظهور را از روند عادی آن بیرون سازد، از این‌رو تحقق انقلاب جهانی امام زمان(ع) مانند دیگر انقلاب‌های اولیای الهی، در گرو پدیداری زمینه‌های عینی و بیرونی است، زیرا برای تحقق این انقلاب بزرگ، افزون بر وجود رهبری آسمانی، باید بر پایه سنت الاهی، همه آدمیان آزموده شوند، تا به گونه‌ای طبیعی راه رشد و تکامل را بپیمایند.
- تأکید بر سهم جامعه در آماده‌سازی مقدمات ظهور: رویکرد مثبت و سازنده مردم در فراهم‌سازی مقدمات ظهور، برای جلب عنایت الاهی بر تحقق وعده ظهور اثر دارد، زیرا همان‌گونه که هر انقلاب عادی، شرایط و مقدماتی را می‌طلبد، انقلاب جهانی مهدی موعود(ع) را نیز پیش از هر چیز، بر اراده‌های توده‌های عظیم انسانی استوار است، از این‌رو آن حضرت(ع) در این اقدام بزرگ به یاران ویژه نیاز دارد، تا با آنان بشر خسته از ستم و تشنه عدالت را از برکات مادی و معنوی حکومت عدل جهانی خویش آسوده و سیراب کند.
شواهد قرآنی:
- نگرش کاربردی به "انتظار" از پشتوانه قرآنی و روایی نیز برخوردار است: بر پایه آیات قرآنی، سرنوشت هر انسان برپایه خواست و تلاش او سامان می‌پذیرد و خدای سبحان هرگونه دگرگونی (نیک یا بد) در زندگی او را براساس تغییر در بینش و منش او پدید می‌آورد: ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ﴾[۱]. این آیه بیانگر سنت پایدار الاهی درباره قانونمند بودن دگرگونی در زندگی بشر از حالت خوبی به بدی یا عکس آن است، به گونه‌ای که تغییر در سرنوشت فردی و اجتماعی انسان‌ها را تنها با اقدام دگرگون‌ساز آنان شدنی می‌داند.
برپایه این آیه، ظهور امام مهدی(ع) دارای فرایندی است که با زنجیره‌ای از عوامل و سنت‌ها پیوند دارد و پایداری جامعه منتظر در دشواری‌ها و سهم سازنده آنان، برای فراهم‌سازی بستر این تحول بزرگ است. براساس مشیت تکوینی خدای حکیم، هرگونه دگرگونی انسان، از مجرای خواست خود او شدنی است، تا با تغییرات انفسی و درونی و ایجاد ظرفیت‌ها و شایستگی‌ها، زمینه را برای تغییرات آفاقی و دگرگونی در پدیده‌های بیرونی، نیز تکمیل تحول‌های درونی فراهم سازد، پس انتظار ظهور که سرآغاز همه دگرگونی‌هاست، نیازمند فراهم شدن بسترهای اجتماعی چنین تحول فراگیری است که بشر در انتظار آن نشسته است. فراخوان قرآن به الگوپذیری از پیشوایان معصوم(ع) نیز شاهد بر درستی این تفسیر است: ﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾[۲] زیرا بر پایه این آیه، الگوپذیری از رسول اکرم(ص) و امامان معصوم(ع) که همانند ایشان اسوه هدایت‌اند، پی‌سپاری راهی است که آن ذوات قدسی پیموده‌اند و روشن‌ترین نمود آموزه‌های معرفتی و سیره رفتاری آن حضرات(ع) اصلاح امور و ستیز با مظاهر شرک و فساد و تباهی است، پس انتظار ظهور امام مهدی(ع) نیز تنها در عمل به رهنمودها و گام نهادن در راه استوار آن الگوهای هدایت صدق می‌کند. رسول خدا(ص) فرمود: « طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ مُقْتَدٍ بِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ يَأْتَمُّ بِهِ وَ بِأَئِمَّةِ الْهُدَى مِنْ قَبْلِهِ»[۳].
شواهد روایی:
- برپایه روایات، انتظار ظهور حضرت ختمی امامت(ع) أمر ذهنی و دانستنی نیست، تا در لغتنامه‌ها و کتابخانه‌ها یافت شود، بلکه حقیقتی سازنده و کاربردی است که آن را در حالات و رفتار منتظر باید جست. امیر مؤمنان(ع) از "انتظار" به "عمل" یاد کرده است: « أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ »[۴]. برپایه کاربرد واژه "عمل" همراه حرف "إلی" که معنای "سوی و طرف" را دارد، انتظار از جنس تلاش آگاهانه است و چون این حرکت هدفمند در جهت تحقق وعده الاهی انجام می‌گیرد، محبوب‌ترین عمل نزد خدای سبحان شمرده می‌شود.
برخی روایات، با ناسازگار دانستن انتظار ظهور با سکون و تن‌آسایی، آن را تنها در چشیدن رنج‌ها و شکیبایی در بلاها و گذر از آزمون‌های سخت و فرسایشگر دوران غیبت ممکن شمرده‌اند. امام باقر(ع) در گفت‌وگو با بشیر نبال، سخن کسانی را که می‌پندارند با ظهور حضرت مهدی(ع) همه چیز خود به خود درست می‌شود، بی‌آنکه قطره خونی ریخته شود، خیال باطل شمرده و آن را بر خلاف سنت الاهی دانسته است:"می‌گویند: چون مهدی(ع) قیام کند همه مشکلات خود به خود برطرف می‌شود و به اندازه حجامتی خون نمی‌ریزد؟ حضرت فرمود: هرگز چنین نیست، سوگند به کسی که جانم در دست اوست! اگر کارها به خودی خود برای کسی درست می‌شد، برای رسول خدا(ص) بود؛ آن‌گاه که دندان‌های پیشین آن حضرت شکست و صورت مبارکش زخم برداشت؛ نه هرگز، سوگند به آن کسی که جان من به دست اوست، تا ما و شما عرق و خون بسته را پاک کنیم! سپس پیشانی‌اش را مسح کرد" [۵]»[۶].
پاسخ‌های دیگر
| ۱. آقای محمد‌هاشمی؛ |
|---|
|
آقای عبدالله محمد‌هاشمی، در مقاله «فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی» در این‌باره گفته است:
«انتظار با برداشت صحیح و سازنده، که از فرهنگ، کلمات، سخنان و توصیه‌های اهل‌بیت(ع) است، آثار مفید و سازنده‌ای در پی خواهد داشت که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
|
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ «او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند» سوره رعد، آیه ۱۱.
- ↑ «بی‌گمان فرستاده خداوند برای شما نمونه‌ای نیکوست، برای آن کس (از شما) که به خداوند و به روز بازپسین امید دارد و خداوند را بسیار یاد می‌کند» سوره احزاب، آیه ۲۱.
- ↑ کمال الدین، ج ۱، ص ۲۸۷.
- ↑ الخصال، ج ۲، ص ۶۱۶.
- ↑ « إِنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّ الْمَهْدِيَّ لَوْ قَامَ لَاسْتَقَامَتْ لَهُ الْأُمُورُ عَفْواً وَ لَا يُهَرِيقُ مِحْجَمَةَ دَمٍ فَقَالَ كَلَّا وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَوِ اسْتَقَامَتْ لِأَحَدٍ عَفْواً لَاسْتَقَامَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ(ص) حِينَ أُدْمِيَتْ رَبَاعِيَتُهُ وَ شُجَّ فِي وَجْهِهِ كَلَّا وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ حَتَّى نَمْسَحَ نَحْنُ وَ أَنْتُمُ الْعَرَقَ وَ الْعَلَقَ ثُمَّ مَسَحَ جَبْهَتَهُ»؛ الغیبه، نعمانی، ص ۲۸۴؛ بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۳۵۸.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج۹، ص۳۵۸، ۳۶۱.
- ↑ خداوند دنیای پر از ظلم و ستم شده را سرشار از عدالت و داد می‌کند؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، ص ۴۷۸.
- ↑ خداوند به وسیله مهدی(ع) آنها را از ذلت بردگی آزاد می‌کند؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۵.
- ↑ عدالت و آرامشی را در پهنه گیتی می‌گستراند که خفته‌ای را بیدار نمی‌کند (کسی مزاحم آسایش کسی نمی‌شود) و خونی را به ناحق نمی‌ریزد؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، ص ۴۷۸.
- ↑ او همان خورشیدی است که از مغرب طلوع خواهد کرد... و میدان عدالت را می‌گسترد، دیگر کسی به کسی ستم نمی‌کند؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، ص ۴۷۸.
- ↑ حضرت مهدی(ع) یارانش را در همه شهرها پراکنده می‌کند و به آنها دستور می‌دهد که عدل و احسان را شیوه خود سازند؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، ص ۴۷۸.
- ↑ محمد‌هاشمی، عبدالله، [[فرهنگ انتظار زمینه‌ساز تحقق جامعه مهدوی]]، ص۲۸-۲۹.