عدی بن حاتم طائی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. عدی بن حاتم طائی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عدی بن حاتم طائی در رجال و تراجم - عدی بن حاتم طائی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردعدی بن حاتم طائی با علی (ع) در صفین شرکت کرد و سه فرزندش در آن جنگ به شهادت رسیدند. سال‌ها بعد معاویه او را دید و به کنایه گفت: علی (ع) انصاف را درباره تو رعایت نکرد؛ چون پسران خود را در پشت جبهه نگه داشت و پسران تو را به کشتن داد. عدی پاسخ داد: من انصاف را درباره علی (ع) رعایت نکردم، چرا که او کشته شد و من هنوز زنده هستم[۱].
| عدی بن حاتم طائی | |
|---|---|
 تصویر نمادین جنگ صفین | |
| نام کامل | عَدی بن حاتم بن عبد الله طایی |
| جنسیت | مرد |
| کنیه |
|
| لقب | الطائی |
| از قبیله | بنی‌طی |
| پدر | حاتم طایی |
| پسر | |
| درگذشت | ۶۷ هجری |
| از اصحاب | |
| حضور در جنگ | |
| فعالیت‌های او | رئیس قبیله بنی‌طی |
| مشخصات حدیثی | |
| مشایخ او | امام علی |
| راویان از او | شیخ من احفاده عن ابیه |
مقدمه
ابو طریف عَدی بن حاتم بن عبد الله طایی، فرزند سخاوتمند مشهور عرب، حاتم طایی، و از یاران پیامبر خداست. عَدی، ریاست قبیله خود (طَی) را به عهده داشت و به سال هفتم هجری به خدمت پیامبر رسید و اسلام آورد. پیامبر (ص) او را گرامی داشت و به وی حرمت نهاد. عدی، در دگرگونی‌های پس از پیامبر خدا، به ولایت علی (ع) وفادار ماند و از حریم حق و ولایت، دفاع کرد. او در نبردهای علی (ع) همراه وی بود و چون یکی از فرزندانش به معاویه پیوست، از آن فرزند، برائت جست. سخنان او در برابر فتنه‌آفرینان، نشانی از درک عمیق او از وقایع و موضع علی (ع) و نیز استوار گامی وی در صراط حق است، از جمله این کلام ارجمند او که: ای مردم! به خدا سوگند، اگر کس دیگری جز علی (ع) ما را به جنگ با نمازگزاران فرا می‌خواند، پاسخ مثبت نمی‌دادیم.... او در صِفین، از کسانی بود که با توجه به منطق استوارش از سوی علی (ع) برای گفتگو با دشمنْ برگزیده شد. همچنین یکی از فرزندانش را در یکی از نبردها از دست داد و یک چشمش نیز نابینا گشت. معاویه، عَدی را بزرگ می‌داشت و به وی حرمت می‌نهاد؛ اما او در مناسبت‌های مختلف، از امام علی (ع) یاد می‌کرد و آن بزرگوار را می‌ستود و در مقابل معاویه، موضع حق‌مدارانه‌اش را از دست نمی‌داد. او در حدود سال ۶۸ هجری در ۱۲۰ سالگی درگذشت[۲].
عدی بن حاتم طائی
عدی پسر حاتم طایی، رئیس قبیلۀ طی و نصرانی‌مذهب بود. در جریان حملۀ لشکر اسلام فرار کرد. خواهرش سفانه به دست مسلمانان اسیر شد. سفانه با کرامت و محبت پیامبر (ص) مواجه شد. رسول خدا (ص) او را با لباسی نو و پول و مرکب به قبیله‌اش باز گرداند. رفتار کریمانۀ رسول اکرم (ص) با سفانه، عدی را کنجکاو ساخت تا به دیدن پیامبر (ص) بیاید. او کرامت و رفتار پیامبرانه را در ایشان دید و ایمان آورد.[۳] عدی با علی (ع) در صفین شرکت کرد و سه فرزندش در آن جنگ به شهادت رسیدند. سال‌ها بعد معاویه او را دید و به کنایه گفت: علی (ع) انصاف را درباره تو رعایت نکرد؛ چون پسران خود را در پشت جبهه نگه داشت و پسران تو را به کشتن داد. عدی پاسخ داد: من انصاف را درباره علی (ع) رعایت نکردم، چرا که او کشته شد و من هنوز زنده هستم. سپس شروع به بیان فضایل علی (ع) کرد: به خدا قسم، علی (ع) بسیار دوراندیش و نیرومند بود. به عدالت سخن می‌گفت و با قاطعیت فیصله می‌داد. علم و حکمت از اطرافش می‌جوشید. از زرق و برق دنیا متنفر بود و با شب و تنهایی شب مأنوس بود. زیاد اشک می‌ریخت و بسیار فکر می‌کرد. در میان ما که بود یکی از ما بود. اگر چیزی از او می‌خواستیم می‌پذیرفت و از ما فاصله نمی‌گرفت. با این همه این‌قدر عظمت داشت که نمی‌توانستیم به او خیره شویم و... در اینجا اشک معاویه سرازیر شد و گفت: خداوند او را رحمت کند، همین‌طور بود که گفتی. حالت تو نسبت به او چگونه است؟ عدی پاسخ داد: شبیه مادری که عزیزش را در دامنش سر بریده باشند. روزگار نمی‌گذارد فراموشش کنم.[۴]
جرح و تعدیل شیعه
- السید الخوئی: ثقة
- المامقانی: حسن بل ثقة
- الطوسی: من أصحاب رسول اللّه (ص)[۵]
- الطوسی: من أصحاب علی (ع)[۶]
- الکشّی: من السابقین الذین رجعوا إلی أمیر المؤمنین (ع)[۷]
- القهبائی: من السابقین الذین رجعوا إلی أمیر المؤمنین (ع) وقیل: توبتهم [۸]
- المجلسی: ممدوح[۹]
- الجزائری عدّه فی قسم الضعیف[۱۰].
- حضر فتح المدائن وشهد مع علی (ع) الجمل وصفین والنهروان وکان من امراء علی (ع) یوم صفین[۱۱].[۱۲]
مشایخ در روایت
روایت‌کنندگان از او
- شیخ من احفاده عن ابیه[۱۴]
جستارهای وابسته
- طرماح بن عدی بن حاتم طائی (فرزند)
- طرفه بن عدی بن حاتم طائی (فرزند)
- طریف بن عدی بن حاتم طائی (فرزند)
- طارف بن عدی بن حاتم طائی (فرزند)
- بنی‌طی (قبیله)
- حاتم طایی (پدر)
منابع
پانویس
- ↑ ر. ک: مطهری، مرتضی، داستان راستان، مجموعه آثار، ج ۱۸، ص ۳۵۳ و ۴۶۲.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین، ص ۸۴۹.
- ↑ مطهری مرتضی، داستان راستان، مجموعه آثار، ج ۱۸، ص ۳۵۳.
- ↑ مطهری مرتضی، داستان راستان، مجموعه آثار، ج ۱۸، ص ۴۶۲.
- ↑ رجال الشیخ الطوسی: ص۲۳، ر۲۹.
- ↑ رجال الشیخ الطوسی: ص۴۹، ر۳۶.
- ↑ رجال الکشی: ص۳۸، ر۷۸.
- ↑ مجمع: ج۴، ص۱۳۶.
- ↑ وجیز: ص۱۴.
- ↑ حاوی: ص۳۰۵، ر۱۸۴۰.
- ↑ تهذیب الکمال: ص۱۹، ر۵۲۴.
- ↑ جهاز رواة الحدیث
- ↑ الکافی جلد ۷ صفحه ۴۶٠ حدیث ۱ کتاب ۷ باب ۱۸؛ التهذیب جلد ۶ حدیث ۲۹۹؛ التهذیب جلد ۶ حدیث ٣۲۲
- ↑ الکافی جلد ۷ صفحه ۴۶٠ حدیث ۱ کتاب ۷ باب ۱۸؛ التهذیب جلد ۶ حدیث ۲۹۹؛ التهذیب جلد ۶ حدیث ٣۲۲