حزب در لغت
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث حزب است. "حزب" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حزب (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
“حزب” واژه‌ای عربی است و به گروهی اطلاق می‌شود که فعالیت و هدف مشترکی داشته باشند. “Parrty” نیز همین معنای لغوی “حزب” را دارد. حزب در ادبیات دینی (قرآن و سنت) در مورد گروه حق و باطل استعمال می‌شود؛ چنان که در قرآن بر گروه مؤمنان و کافران حزب گفته شده است: ﴿أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾[۱]؛ ﴿لَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ﴾[۲]؛ ﴿كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ﴾[۳]. در دو آیه اخیر حزب به گروه غیر دیندار اطلاق شده است.
حزب به جهت اهداف و نوع فعالیت اقسام مختلفی دارد؛ از قبیل احزاب سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، دینی محض و صنفی. در این جا به تبیین نظرگاه فقه در مورد حزب سیاسی می‌پردازیم.
تعریف حزب سیاسی
تعریف حزب سیاسی را باید در پرتو بحث آزادی‌ها و حقوق سیاسی شهروندان در حکومت جست‌و‌جو کرد. پیشتر گفته شد که شهروندان در قبال حکومت دارای حقوق و آزادی‌های سیاسی، مانند حق مشارکت سیاسی، تعیین دولتمردان از طریق انتخابات و آزادی اجتماعات هستند، از آنجا که به دست آوردن این حقوق برای فرد فرد شهروندان بدون همکاری با یکدیگر تقریباً ناممکن است، شهروندان و نخبگان برای دست‌یابی به این هدف، گروه، سازمان یا انجمنی را تشکیل می‌دهند تا در پرتو آن بهتر بتوانند نقش سیاسی خود در قبال حکومت را ایفا کنند. به چنین گروه‌ها و انجمن‌هایی که با اهدافی خاص و در قالب سازمانی منسجم و دارای مرامنامه و اساس‌نامه تشکیل می‌شوند، “حزب” می‌گویند. به برخی تعریفات فلاسفه سیاسی از حزب اشاره می‌کنیم.
ادموند برک: هیأتی از مردم که به خاطر پیشبرد منافع ملی با کوشش مشترک بر اساس اصول سیاسی مورد توافق، متحد می‌شوند[۴].
گتل: گروهی از شهروندان کم و بیش سازمان یافته که به عنوان یک واحد سیاسی عمل می‌کنند و با استفاده از حق رأی خود می‌خواهند بر حکومت تسلط پیدا کنند[۵].
مک آیور: حزب گروهی سازمان یافته برای حمایت از برخی اصول و سیاست‌هاست که از راه‌های قانونی می‌کوشد حکومت را به دست گیرد[۶].
با توجه به تعریف‌های فوق می‌توان عناصر حزب را چنین برشمرد:
- فردیت و شهروندی که مؤسسان و اعضای حزب شهروندان هستند؛
- عضوگیری علنی: فعالیت حزب مخفی نیست، بلکه با اظهار مرام و اهداف خویش، به عضوگیری علنی می‌پردازد؛
- اهداف خاص بر اساس مرامنامه؛
- نهایت تأثیر در حکومت یا سهیم شدن در قدرت و یا فتح قدرت.[۷]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «آگاه باشید که بی‌گمان حزب خداوند است که (گرویدگان به آن) رستگارند» سوره مجادله، آیه ۲۲.
- ↑ «و چون مؤمنان دسته‌ها (ی مشرک) را دیدند.».. سوره احزاب، آیه ۲۲.
- ↑ «هر گروهی بدانچه خود دارد شادمان است» سوره مؤمنون، آیه ۵۳.
- ↑ عبدالرحمن عالم، بنیادهای علم سیاست، ص۳۴۳.
- ↑ عبدالرحمن عالم، بنیادهای علم سیاست، ص۳۴۴.
- ↑ عبدالرحمن عالم، بنیادهای علم سیاست، ص۳۴۴. «حزب سیاسی، جمعیتی سازمان‌یافته در درون یک نظام سیاسی است که عقیده‌ای مشترک دارند و برای کسب و به‌کارگیری قدرت سیاسی در اجرای دیدگاه‌ها و اهداف خود با یکدیگر متحد شده‌اند» (محسن مدیر شانه‌چی، احزاب سیاسی ایران، ص۱۵-۲۸)؛ دکتر محمدجعفر لنگرودی نیز می‌نویسد: «حزب گروهی از مردمان که سازمان‌یافته باشند برای هدف سیاسی» (مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج۳، ص۱۶۵۶)؛ و نیز غلامرضا علی بابائی، فرهنگ علوم سیاسی، ص۴۳.
- ↑ قدردان قراملکی، محمد حسن، آزادی در فقه و حدود آن، ص ۲۶۱.