تفسیر اشاعره
مقدمه
تفسیر اشاعره تفسیری است که دانشمندان اشعری با توجه به مبانی کلامی و اعتقادی خود نگاشته‌اند.
اشاعره پیروان مکتب کلامی ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری هستند که در سال ۲۶۰ق در بصره متولد شد و در سال ۳۲۴ ق در بغداد درگذشت.
اشعری در فروع (فقه) تابع مذهب شافعی بود؛ ولی در اثبات عقاید خویش، ادله کلامی را به کار برد و اصول آن را با عقاید اهل‌سنت و جماعت وفق می‌داد.
اشعری برخلاف معتزله به قِدَم قرآن اعتقاد داشت، تفاوت بین ذات و صفات خدا را پذیرفت و به ضرورت رؤیت خدا در قیامت تأکید می‌ورزید.
اشاعره در تفسیرهای خود کوشیده‌اند آیات قرآنی را طبق آرا و نظریات فقهی و کلامی خود معنا کنند. این تلاش در آیاتی که مسئله رؤیت خدا در قیامت را مطرح می‌کنند، چشمگیرتر است[۱].[۲]
تفاسیر اشاعره
تفاسیری را گویند که اشاعره با توجه به مبانی فکری و عقیدتی خود نوشته‌اند، از آن جمله‌اند:
- التسهیل لعلوم التنزیل معروف به «تفسیر ابن جزی» تألیف ابو القاسم محمد بن احمد بن جزی الکلبی الغرناطی الأندلسی المالکی، تفسیری کامل در دو جلد و به زبان عربی؛
- التفسیرات الاحمدیة، اثر احمد بن ابی سعید در یک جلد بزرگ و به زبان عربی و از مهم‌ترین کتاب‌های تفسیری - فقهی حنفیه؛
- تفسیر القرآن الحکیم، معروف به «تفسیر خفاجی»، اثر محمد عبدالمنعم خفاجی، نگاشته‌ای جدید و شامل همه آیات قرآن و به زبان عربی؛
- تفسیر القرآن العظیم، تألیف حافظ ابومحمد عبدالرحمان بن ابی‌حاتم رازی، تفسیری روایی و ناتمام؛
- تفسیر القرآن العظیم (تفسیر ابن‌کثیر)، تألیف عمادالدین اسماعیل بن عمرو بن کثیر دمشقی معروف به ابن کثیر ؛
- تفسیر المراغی، اثر احمد بن مصطفی مراغی، تفسیری ده جلدی و به زبان عربی؛
- التفسیر المظهری به‌قلم قاضی محمد ثناءالله عثمانی مظهری؛
- الجامع لاحکام القرآن (تفسیر قرطبی)، تألیف ابوعبدالله محمد بن احمد بن ابوبکر بن فرح انصاری خزرجی اندلسی مشهور به محمد بن احمد قرطبی؛ تفسیری وسیع و کامل که بیشتر به احکام فقهی پرداخته است؛
- الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن (تفسیر ثعالبی)، تألیف عبدالرحمن بن محمد ثعالبى؛ که به صورت موجز نگارش یافته است؛
- روائع البیان فی تفسیر آیات الأحکام من القرآن (تفسیر صابونی)، اثر محمد علی صابونی، تفسیری برگرفته از همه کتاب‌های فقهی بدون گرایش به مذهبی خاص، در دو جلد و به زبان عربی[۳].[۴]
مفسّران اشاعره
اسامی برخی از دانشمندان اشعری که با توجه به مبانی فکری، کلامی و فقهی خود در زمینه تفسیر و علوم قرآن آثاری پدید آورده‌اند، عبارتند از:
- ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن قشیری صاحب تفسیر لطائف الاشارات؛
- ابومحمد حسین بن مسعود بن محمد بغوی، ملقب به محیی‌السنة نویسنده معالم التنزیل؛
- ابوعبدالله محمد بن حسین طبرستانی رازی معروف به فخرالدین رازی، صاحب مفاتیح الغیب (معروف به التفسیر الکبیر و تفسیر فخر رازی)؛
- محمد عبده صاحب تفسیر المنار؛
- رشید رضا شاگرد محمد عبده که استادش را در تفسیر المنار یاری کرده است؛
- برهان‌الدین ابوالحسن ابراهیم بن عمر بقاعی صاحب تفسیر نظم الدُّرَر فی تناسب الآیات و السُوَر؛
- محمد بن محمد شریفی صاحب تفسیر السراج المنیر؛
- جلال‌الدین عبدالرحمان بن ابی بکر بن محمد، معروف به ملا جلال‌الدین سیوطی صاحب تفسیر الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور؛
- سلیمان بن عمر عجیلی معروف به الجمل صاحب تفسیر الفتوحات الإلهیّه؛
- محمد بن احمد اسکندرانی صاحب تفسیر کشف الاسرار النورانیة القرآنیة فیما یتعلّق بالأجرام السماویة و الأرضیة و الحیوانات و النباتات و الجواهر المعدنیة[۵].[۶]
منابع
پانویس
- ↑ ابو زهره، محمد،تاریخ مذاهب اسلامی،صفحه (۱۵۱-۱۶۲)؛ شهرستانی، محمد بن عبد الکریم، الملل والنحل،جلد۱،صفحه (۱۱۳-۱۱۴)؛ مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،صفحه (۵۶-۵۹)؛ مادلونگ، ویلفرد، فرقه‌های اسلامی،صفحه ۱۸۳
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۷۵۸.
- ↑ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم،صفحه ۴۲۳و(۳۵۷-۴۴۲)و۲۹۳
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۱۶۸۵.
- ↑ ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم ومنهجهم، صفحه ۷۱۳ و۶۶۴ و۶۵۰ و۶۴۴ و۶۰۱ و۵۸۱ و(۴۹۶-۴۴۲)و۴۵۸.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص۴۴۸۴.