بحث:امام سجاد در معارف و سیره حسینی
مقدمه
پیشوای چهارم مسلمانان، حضرت سجاد، امام علی بن الحسین، زین العابدین(ع)، فرزند سید الشهدا(ع) که در حادثه کربلا حضور داشت و بعلّت بیماری در خیمه بستری بود و همراه با اهل بیت، پس از شهادت امام حسین(ع) به اسیری رفت و با حالتی دشوار و غمبار، که غل و زنجیر به دست و گردن آن حضرت بسته بودند، به کوفه و از آنجا به شام برده شد. در کاخ یزید هم خطبه بسیار مهمی ایراد کرد که چهره یزید افشا شد و مردم شام نسبت به ماهیّت حادثه کربلا آگاه شدند. امام سجاد(ع) در سال ۳۸ هجری در مدینه به دنیا آمد. در حادثه کربلا حدود ۲۴ سال داشت، پس از شهادت پدر نیز مدّت ۳۵ سال امامت کرد. مادرش شهربانو دختر یزدگرد بود. در حادثه کربلا آن حضرت ازدواج کرده و دارای فرزند بود و فرزند خردسالش امام باقر(ع) هم در کربلا بود[۱]. نقش عمده آن حضرت در نهضت عاشورا، پیام رسانی خون شهیدان کربلا و حفظ دستاورد‌های آن انقلاب خونین و اهداف پدر، از تباه شدن و تحریف گشتن بود. این رسالت، در قالب ایراد خطبه‌ها توسّط آن حضرت و عمّه‌اش زینب(س) انجام گرفت.
سخنان امام سجاد در بارگاه یزید، چنان او را به خشم آورد که دستور کشتنش را داد، امّا حضرت زینب، جان خود را سپر بلا قرار داد و نگذاشت. در دفن اجساد شهدای اهل بیت در کربلا، به یاری طایفه بنی اسد آمد و پس از خاک‌سپاری پیکر سید الشهدا(ع) روی قبر آن حضرت نوشت: «هذا قَبْرُ الحُسَيْنِ بنِ عَلِيِّ بنِ أبي طالِب اَلَّذِي قَتَلُوهُ عَطْشاناً غَريباً»[۲]. پس از عاشورا، حضرت سجاد(ع) دوران بسیار سخت و خفقان باری را با خلفای اموی سپری کرد. ولید بن عبد الملک و هشام بن عبد الملک، از خلفای معاصر او بودند.
داستان زیارت آن حضرت و بوسیدنش حجر الأسود را و شعر‌های بلند فرزدق در ستایش او («هَذَا الَّذِي تَعْرِفُ الْبَطْحَاءُ وَطْأَتَهُ...»)معروف است. "صحیفه سجّادیه" مجموعه‌ای از دعا‌های آن حضرت است که اینک در دست ما بعنوان گنجینه‌ای از معارف دینی موجود است. آن حضرت در سال ۹۵ هجری با دسیسه ولید بن عبد الملک به شهادت رسید و در بقیع، مدفون شد. برای آشنایی با زندگی، شخصیّت و فضایل بیشمارش باید به کتاب‌های مستقلّ و مفصّلتر مراجعه کرد[۳][۴].
امام سجاد در گزیده دانشنامه امام حسین
دومین فرزند پسر امام حسین(ع) نیز علی نام داشت و به دلیل این که او میان علیِ اکبر و علیِ اصغر قرار داشت، علیِ اوسط (وَسَطی) نیز نامیده شده است. ایشان چهارمین امام از امامان دوازده‌گانه اهل بیت(ع) است که پس از شهادت پدرش به مقام امامت، نائل آمد و امامت در نسل او امتداد یافت. مشهورترین کنیه‌های ایشان، ابو الحسن، و مشهورترین القاب ایشان، زین العابدین، سید العابدین[۵] و سجاد است. مادر وی، شهربانو دختر یزدگرد است. قول مشهور، سال ولادت ایشان را سال ۳۸ هجری می‌داند که بر پایه آن در کربلا، ۲۳ ساله بوده است. روز ولادت ایشان، روز جمعه، پنجم شعبان، گزارش شده است. ایشان، با فاطمه، ام عبدالله دختر امام حسن(ع)، ازدواج کرد و دارای سه فرزند به نام‌های حسین، محمد (امام باقر(ع)) و عبدالله شد. ایشان، در ۵۷ یا ۵۸ سالگی، در روز دوازدهم یا بیست و پنجم محرم سال ۹۴ یا ۹۵ هجری به وسیله ولید بن عبدالملک، مسموم شد و به شهادت رسید. امام زین العابدین(ع)، در قبرستان بقیع، در کنار قبر عمویش امام حسن(ع) به خاک سپرده شد.
- علل الشرائع - به نقل از ابن عباس، از پیامبر خدا(ص): چون روز قیامت می‌شود، ندا دهنده‌ای ندا می‌دهد: «کجاست زینت عابدان؟» و گویی فرزندم علی بن حسین بن علی بن ابی طالب را می‌نگرم که میان صف‌ها گام می‌نهد[۶].
- إثبات الوصیة: حسین(ع) با جهانْ شاه، ازدواج کرد و امیر مؤمنان(ع)، به حسین(ع) فرمود: «او را نگاه دار و به او نیکی کن، که بهترینِ ساکنان زمین پس از تو را برایت به دنیا می‌آورد»، و او علی بن الحسین(ع) را به دنیا آورد[۷].
- الکافی - به نقل از ابو بصیر، از امام صادق(ع) -: علی بن الحسین(ع)، در پنجاه و هفت سالگی، در سال نود و پنج هجری در گذشت. او سی و پنج سال پس از امام حسین(ع) زندگی کرد»[۸].
- الطبقات الکبری: سفیان، از جعفر بن محمد [صادق](ع) نقل کرده است که: «علی بن الحسین(ع)، در پنجاه و هشت سالگی در گذشت». محمد بن عمر می‌گوید: این اطلاع تاریخی، دلیل بر آن است که زین العابدین(ع)، در بیست و سه - چهار سالگی با پدرش [در کربلا] بوده است و بر اثر بیماری نجنگیده است، نه کمیِ سن، آن گونه که برخی گفته و او را بالغ هم ندانسته‌اند؛ زیرا چگونه می‌شود او در آن زمان، بالغ نشده باشد، در حالی که ابوجعفر محمد بن علی باقر(ع) برایش به دنیا آمده بود؟![۹].[۱۰]
پانویس
- ↑ اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۳۵.
- ↑ حیاه الامام زین العابدین، ص۱۶۶.
- ↑ از جمله الإمام زین العابدین، عبدالرزاق المقرم؛ حیاة الامام زین العابدین، باقر شریف القرشی؛ سیرة الائمّه الاثنی عشر، هاشم معروف الحسنی؛ بحار الأنوار، ج۴۶؛ زندگانی زین العابدین، سید جعفر شهیدی و....
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۲۳۲.
- ↑ در تذکرة الخواص آمده است: پیامبر(ص) او را «سید العابدین» نامید.
- ↑ «إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ يُنَادِي مُنَادٍ أَيْنَ زَيْنُ الْعَابِدِينَ فَكَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى وَلَدِي عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ يَخْطُو بَيْنَ الصُّفُوفِ» (علل الشرائع، ص۲۳۰، ح۱).
- ↑ «تَزَوَّجَ الحُسَينُ(ع) بِجَهانشاهَ، فَقالَ أميرُ المُؤمِنينَ(ع) لِلحُسَينِ(ع): اِحتَفِظ بِها وَ أحسِن إلَيها، فَسَتَلِدُ لَكَ خَيرَ أهلِ الأَرضِ بَعدَكَ، فَوَلَدَت عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ(ع)» (إثبات الوصیة، ص۱۸۱).
- ↑ «قُبِضَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ(ع) وَ هُوَ ابْنُ سَبْعٍ وَ خَمْسِينَ سَنَةً فِي عَامِ خَمْسٍ وَ تِسْعِينَ عَاشَ بَعْدَ الْحُسَيْنِ(ع) خَمْساً وَ ثَلَاثِينَ سَنَةً» (الکافی، ج۱، ص۴۶۸، ح۶؛ بحارالأنوار، ج۴۶، ص۱۵۲، ح۱۴).
- ↑ «ماتَ عَلِيُّ بنُ حُسَينٍ(ع) وَ هُوَ ابنُ ثَمانٍ وَ خَمسينَ سَنَةً. قالَ مُحَمَّدُ بنُ عُمَرَ: فَهذا يَدُلُّكَ عَلى أنَّ عَلِيَّ بنَ حُسَينٍ(ع) كانَ مَعَ أبيهِ، وَ هُوَ ابنُ ثَلاثٍ أو أربَعٍ وَ عِشرينَ سَنَةً، وَ لَيسَ قَولُ مَن قالَ: إنَّهُ كانَ صَغيرا، وَ لَم يَكُن أنبَتَ بِشَيءٍ، وَ لكِنَّهُ كانَ يَومَئِذٍ مَريضا فَلَم يُقاتِل، وَ كَيفَ يَكونُ يَومَئِذٍ لَم يُنبِت، وَ قَد وُلِدَ لَهُ أبو جَعفَرٍ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ(ع)» (الطبقات الکبری، ج۵، ص۲۲۱؛ تاریخ دمشق، ج۴۱، ص۴۱۵).
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده دانشنامه امام حسین ص ۹۴.