بحث:انجیل در قرآن

مقدمه

انجیل در قرائت مشهور به کسر همزه و در قرائت«حسن» به فتح همزه ضبط شده و اصل آن لفظ یونانی «اوانگلیون Euangelion» به معنی بشارت است که در زبان فرانسه اوانژیل تلفظ می‌شود و در زبان فارسی انگلیون بر وزن عنبرگون نامیده شده است. منتهی علاوه بر انجیل مسیح کتابی از کتب مانی نیز در زبان فارسی بدین نام موسوم است و بعضی کتاب «مهر» (مسیحای غیر مصلوب) را انگلیون ضبط کرده‌اند. و نیز انگلیون، دیبائی بوده است هفت رنگ که هفت رنگ در آن ظاهر می‌شده است. گویند لفظ انگلیون هر جا که با عیسی و صلیب و چلیپا مذکور گردد مراد از آن، انجیل است و جائی که با نقش و نگار و گل و لاله گفته می‌شود غرض از آن، کتاب مانی نقاش تواند بود. بوقلمون را نیز گویند و آن نوعی از چلیپا است (با اندک تصرفی از برهان قاطع نقل شد).

لفظ انجیل در قرآن مجید دوازده بار ذکر شده است سه بار در سورة آل‌عمران آیات ۲ و ۴۳ و ۵۶ و پنج بار در سوره مائده آیات ۵۰ و ۵۱ و ۷۱ و ۷۲ و ۱۱۰ در سوره اعراف آیه ۱۵۶ و در سوره توبه آیه ۱۲ و در سوره فتح آیه ۲۹ و سوره حدید آیه ۲۷ نیز مذکور است.

بنا بر عرف قرآنی انجیل کتابی است که بر عیسی مسیح به وحی، نازل گردیده و شیخ محمد عبده از آیه ﴿وَأَنْزَلَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ * مِنْ قَبْلُ هُدًى لِلنَّاسِ﴾ چنین استفاده کرده که تورات و انجیل بر خلاف قرآن به تدریج وحی شده دفعةً واحده نازل شده باشد.

بنا بر آیه ۷۲ از سوره مائده می‌بایست انجیل دارای احکام باشد ﴿وَلْيَحْكُمْ أَهْلُ الْإِنْجِيلِ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ﴾ بنا بر آیه چهل و چهار از سوره آل عمران، حضرت عیسی شریعتی آسان‌تر از شریعت موسی آورده و بعضی از اموری را که بر یهود حرام بوده برای امت خویش مباح ساخته است ﴿وَلِأُحِلَّ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ﴾.

آیه ۲۷ از سوره حدید دلالت بر آن دارد که دستورهای مهربانی و درستی در انجیل مذکور است و رهبانیتی در انجیل مسطور گردیده با رهبانیتی که نصرانیان پیشه گرفته‌اند مغایرت دارد.

به موجب سوره صف آیه ۶ عیسی بن مریم به فرزندان اسرائیل فرموده است که من فرستاده خدا بر شما هستم و شما را به پیغمبری که پس از من می‌آید و نام او احمد است بشارت می‌دهم. هر چند از این آیه مستقیما نمیتوان استفاده کرد که بشارت به ظهور پیغمبری به نام احمد در انجیل ذکر شده باشد ولی به موجب آیه ۱۵۶ از سوره اعراف «نام نبی امی را نزد خود در تورات و انجیل مکتوب می‌یابند». از جانب دیگر لفظ انجیل به معنی بشارت است و می‌بایست متضمن بشارت ظهوری باشد (در مقاله احمد دلائل مطابقت احمد با فارقیلیط ذکر گردیده است به آن مقاله مراجعه شود).

به هر حال انجیل در قرآن مجید همیشه به لفظ مفرد ذکر می‌شود و مفهوم آن مغایر با مفهومی است که مسیحیان از این لفظ در نظر دارند چه در نظر ایشان انجیل بر مجموعه کتب جدید و همچنین بر هریک از کتاب‌های چهارگانه «متی و مرقس و لوقا و یوحنا» اطلاق می‌گردد.

قرآن مجید صریحا تحریف انجیل را متذکر نشده است لکن انجیلی را که قرآن تصدیق می‌کند و از آن نشانی‌ها می‌دهد غیر از اناجیلی است که فعلا در دست مسیحیان است لذا اناجیل اربعه و رسالات دیگر مسیحیان مورد تأیید و تصدیق قر آن واقع نیست. یکی از موضوعاتی که در اناجیل فعلی مسطور است و قرآن آن را تصدیق ندارد موضوع مصلوب شدن حضرت عیسی است. در سوره نساء آیه ۱۵۶ راجع به قصة صلب عیسی چنین آمده است ﴿وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا * بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ﴾ یعنی او را نکشتند و به دار نیاویختند بلکه بر ایشان امر مشتبه شده است و به آن واقعه خود قطع ندارند و پیرو گمانند. او را به یقین نکشته‌اند بلکه خدا وی را به جانب خود بالا برده است. در سوره آل عمران آیه ۵۴ چنین مسطور است ﴿إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ﴾ خداوند به عیسی فرمود من تو را از زمین می‌گیرم و به جانب خود بالا می‌برم. از تلفیق دو آیه مذکور دو مطلب روشن می‌گردد: یکی آنکه عیسی را نکشته‌اند و دیگر آنکه در زمان نزول قرآن عده‌ای از مسیحیون معتقد به عدم صلب مسیح بوده‌اند. مرحوم شریعت سنگلجی از ظاهر لفظ «متوفیک» استفاده کرده و معتقد بوده که عیسی وفات یافته و روح وی به محضر خدای تعالی بالا رفته است.

نویسنده مقاله انجیل در دائرة المعارف اسلامی معتقد است که حضرت پیغمبر به وسیله معاشرت با یهود و نصاری و به واسطه نفوذ عقاید نصرانیت در عرب به وساطت شعرائی که به دربار‌های امراء مسیحی رفت و آمد می‌کرده‌اند تا حدی آشنا بوده و مخصوصا آن حضرت به اناجیل مجعوله از قبیل انجیل کودکی مسیح اطلاع بیشتری داشته است و از قول ابن العبری نقل کرده که اولین ترجمه انجیل به عربی بین ۶۳۱ و ۶۴۱ میلادی تدوین شده و تدوین آن ترجمه، پیغمبر اسلام را به عقاید مسیحیت آشنا‌تر ساخته است و همچنین نویسنده مقاله، وجود آثار مسیحیت را در احادیث نبوی مدعی است و واقعه برکت یافتن غذا را که از معجزات حضرت رسول است با موضوع برکت یافتن طعام و شراب عروسی توسط حضرت مسیح یا برکت یافتن نان و ماهی به وسیله آن حضرت مربوط می‌داند وی تعصب را به حد کمال رسانیده حتی گریستن ابوبکر را در هنگام شنیدن مواعظ پیغمبر از هبه دموع «اشک ریزی» که در آیین مسیحیت مرسوم است ناشی دانسته است و آنگاه به تأثیر مسیحیان در انتقال طب و فلسفه از یونان به عرب و اثرات مسیحیت در مسلک تصوف سخن گفته و از اطلاعات وسیع مسعودی و بیرونی درباره مسیحیت دم زده است.

به زعم وی بین ۷۵۰ تا ۸۵۰ میلادی انجیل از سریانی به عربی ترجمه شده ولی آن نسخه مترجم در دست نیست خلاصه آنکه در سطور این مقاله آثار تعصب کاملا مشهود و استدلالات ضعیف در گفتار وی فراوان است.

چنانکه در فقره یکم این گفتار متذکر شدیم انجیل در عرف قرآن غیر از انجیل در عرف مسیحیان است. اناجیل اربعه و اناجیل دیگر در زمان خود حضرت مسیح نوشته نشده و حواریون آن حضرت نیز مردمی دانشمند و نویسنده نبوده‌اند. انجیل متی بین سال‌های ۳۷ تا ۶۴ میلادی و انجیل مرقس بین سال‌های ۵۱ تا ۵۳ تدوین شده انجیل لوقا پس از انجیل مرقس به رشته تحریر درآمده و تاریخ تدوین انجیل یوحنا میان سال‌های ۶۴ تا ۹۸ میلادی است.

از میان اناجیل چهارگانه فقط انجیل متی به زبان عبری یعنی زبان خود مسیح تدوین یافته و سه انجیل دیگراصلا به زبان یونانی بوده است. انجیل متای اصلی در قرن یازدهم مفقود شده است. آثار خود مسیح در این کتب، بسیار اندک ودر عین حال محرف است و مخصوصا آئین مسیحیت تحت تأثیر هلنیسم و تمدن یونان واقع شده و تثلیث مسیحیت مأخوذ از مذهب فیلوتین است. فیلوتین هم تحت تأثیر مذاهب هند و ایران واقع شده و با التقاط و استفاده و ترکیب فلسفة سقراط و افلاطون و ارسطو به اقانیم ثلاثه قائل شده است و پس از او مسیحیان عقیده ثالوث خود را بر اصول استدلالات وی محکم ساخته‌اند.

علاوه بر اناجیل اربعه تا حدود ۶۶ انجیل دیگر، پس از حضرت مسیح به وسیله اشخاص مختلف نوشته شد و در قرن چهارم میلادی به امر قسطنطین در جامعه نیقیه عده‌ای از آن اناجیل را کنار گذاشتند و در فاصله ۴۹۲ تا ۴۹۶ میلادی به فرمان پاپ «ژیلاسیوس Gilasius» عده دیگر از اناجیل محکوم کردید و اناجیل چهارگانه انتخاب شد و یکی از اناجیل متروکه انجیل برنابا است.

خود مسیحیان معتقدند که برنابا با پولس اختلافات اصولی داشته است و باز مسیحیان خود قبول دارند که رومیان مذهب پولس را پذیرفته‌اند. از این جهت می‌‌توان گفت که ترک انجیل برنابا ناشی از تعصب بوده. انجیلی به نام انجیل برنابا از اصل ایتالیائی توسط دکتر «منکهوس» به انگلیسی ترجمه شده و بعد انجیل مترجم توسط دکتر خلیل سعادت به عربی و سپس به وسیله مرحوم حیدر قلیخان سردار کابلی به فارسی ترجمه شده است. اگر این کتاب که به نام انجیل برنابا است واقعیت داشته باشد، چون این انجیل با مبانی قرآن بیشتر موافق است می‌‌توان گفت که مطالب انجیل برنابا به مسیحیت اصلی نزدیک‌تر و از تأثیر یونانی بر کنار‌تر بوده است. انجیل صبوت و انجیل مریم و انجیل توماس و انجیل متیاس از جمله اناجیلی است که برخی از مطالب آنها در قرآن مجید مذکور است.

شک نیست که قرآن مجید با عقاید مسیحیان آن زمان که در حدود عربستان زیاد بوده‌اند معارضه کرده و مخصوصا با تثلیث سخت مبارزه نموده است لکن قرآن مجید تثلیث و عقاید مشرکانه دیگر را ناشی از انجیل نمی‌داند و مسیح را از تعلیمات مشرکانه صریحاً بری ساخته است.

در سوره مائده آیه ۱۱۶ مسطور است که خداوند در روز قیامت به عیسی بن مریم خطاب کرده می‌فرماید: آیا تو گفتی که مردم، تو و مادرت را به عنوان دو خدا پرستش کنند؟ عیسی عرضه می‌دارد که اگر من گفته بودم، تومی‌دانستی زیرا تو علام الغیوب هستی و آنچه را در فکر من بگذرد به خوبی می‌دانی و من از ذات تو آگاه نیستم. من همان دستورهائی که مقرر فرموده بودی به مردم رسانیدم و گفتم خدای یگانه را که پروردگار من و شما است پرستش کنید. تا من در میان ایشان بودم تو خود بر من گواه بودی و چون مرا از ایشان باز گرفتی باز تو خود اعمال ایشان را مراقبت می‌فرمودی و بر هر چیز گواه بودی. از این آیه و از آیه هفتادم سوره مائده ﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ﴾ به خوبی مسلم می‌شود که قرآن مجید نه اناجیل اربعه را پذیرفته، نه به اناجیلی که نگارنده مقاله دائرة المعارف اسلامی و مسیحیان دیگر مجعول می‌دانند توجه کرده است و انجیل منزل بر حضرت مسیح که مورد تصدیق قرآن واقع شده انجیلی مشتمل بر احکام و بشارت بوده است و شاید هم قصه مائده و قصه مریم و معجزات عیسی در آن انجیل مسطور بوده است (مستشرقین داستان خلق طیر را مأخوذ از انجیل صبوت می‌دانند و داستان قرآنی مریم را از انجیل مریم مقتبس می‌پندارند و معجزات دیگر مسیح از قبیل شفا دادن اکمه و ابرص در اناجیل فعلی موجود است و بعضی از ایشان احتمال می‌دهند که قصة مائده صورت مشتبهی از عشاء ربانی باشد).

منابع

1. خزائلی، محمد، اعلام قرآن