اخلاق فردی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اخلاق فردی است. اخلاق فردی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اخلاق فردی در قرآن - اخلاق فردی در نهج البلاغه - اخلاق فردی در حدیث - اخلاق فردی در اخلاق اسلامی - اخلاق فردی در سیره پیامبر خاتم - اخلاق فردی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
اخلاق فردی، ارزش‌های اخلاقی مربوط به حیات فردی انسان‌هاست که آدمی را فارغ از رابطه با غیر در نظر می‌گیرد؛ فضیلت‌هایی مانند صبر، حکمت، حزم (دوراندیشی و احتیاط)، و رذائلی مانند پرخوری، شتاب‌زدگی و سبک‌مغزی از موارد اخلاق فردی به شمار می‌آیند. اخلاق هر فرد روح دین‌داری او به شمار می‌آید و مکارم اخلاق در سخن رسول خدا (ص) که «بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلَاقِ»[۱] رفتاری همچون صبر، متانت، انصاف، خوش‌ذاتی، خیرخواهی نسبت به مردم می‌باشد[۲].
نمونه‌هایی از ارزش‌های اخلاقی در حوزه اخلاق فردی عبارت‌اند از:
خودباوری. خودباوری از ارکان مهم سازنده شخصیت فرد و جامعه و عاملی تعیین کننده در رسیدن انسان به اهداف خویش است[۳]. وجود این خصلت در هر فرد و جامعه نشانه پیشرفت و کمال و فقدان آن منشأ خواری و ذلت است. یک ملت وقتی که انجام کاری را باور داشت، اسباب و توانایی آن نیز برای وی فراهم می‌گردد[۴].
صبر و پایداری. صبر، خویشتن‌داری و شکیبایی در مقابله با حوادث و ناملایماتی است که انسان را بی‌تاب و پریشان می‌سازد[۵]. صبر و استقامت از مهمترین عوامل تحقق اخلاق‌مداری در یک جامعه است. قرآن کریم، پیامبر (ص) را به صبر، ایستادگی و استقامت فرمان می‌دهد 
فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
[۶] و بر اساس روایتی، سوره هود رسول خدا (ص) را پیر کرد[۷] که پیامبر (ص) افزون بر استقامت خود، مؤمنان را نیز در این راه به ایستادگی وادار کند. چرا که آنان از یک سو در معرض هجوم بلایا و مشکلات زندگی و از سوی دیگر مورد تهاجم هواهای نفسانی خودشان هستند. از این‌رو ایستادگی و مقاومت در برابر این دو نیرو و حفظ مؤمنان و نگه داشتن آنان در خط مستقیم کاری بسیار دشوار است[۸]. صبر یکی از عوامل مهم در پیروزی یا ناکامی جوامع است[۹].
قناعت و ساده‌زیستی. قناعت، اکتفا کردن به امکاناتی است که در اختیار است. به بیان دقیق‌تر پایین آوردن سطح توقع است در حدی که با امکانات موجود تطبیق کند[۱۰]. منظور از قناعت بهره نبردن از نعمت‌های الهی نیست بلکه مقصود حفظ حد و اندازه و پرهیز از زیاده‌روی و اسراف و ضایع نساختن نعمت‌هاست[۱۱]. قناعت سرافرازانه، تدبیر صحیح در زندگی و اقتصاد است تا مسئولان بتوانند تدابیر صحیحی در اداره کشور بیابند[۱۲][۱۳]
منابع
پانویس
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۱۰.
- ↑ خامنه‌ای حسینی، سید علی، ۱۷/۱۰/۱۳۹۲.
- ↑ خامنه‌ای حسینی، سید علی، ۱۱/۵/۱۳۸۰.
- ↑ ر. ک: امام خمینی صحیفه امام، ج۱۴، ص۱۱۷ و ۳۰۸؛ خودباوری.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۲۶۰.
- ↑ «پس چنان که فرمان یافته‌ای پایداری کن و (نیز) آنکه همراه تو (به سوی خداوند) بازگشته است (پایداری کند) و سرکشی نورزید که او به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره هود، آیه ۱۱۲.
- ↑ متقی هندی، علی، کنز العمال، تحقیق بکری حیانی، ج۱، ص۵۷۳.
- ↑ خامنه‌ای حسینی، سید علی، ۶/۱/۱۳۸۵.
- ↑ خامنه‌ای حسینی، سید علی، ۱۲/۸/۱۳۷۷.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۸۵؛ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۹، ص۳۲۶-۳۲۷.
- ↑ خامنه‌ای حسینی، سید علی، ۴/۱/۱۳۷۲؛ ۱/۱/۱۳۷۶.
- ↑ خامنه‌ای حسینی، سید علی، مکتوبات، ۱/۱/۱۳۷۷.
- ↑ گرامی، علی، مقاله «اخلاق»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی، ص ۶۳.