اعتماد به نفس

اعتماد به نفس از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اعتماد به نفس در معارف مهدویت - اعتماد به نفس در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مفهوم‌شناسی اعتماد به نفس

خودباوری و اعتماد به نفس یکی از کلید واژه‌های مهم در علم روان‌شناسی است. خودباوری یک مفهوم شخصی نیست بلکه در علم اقتصاد، سیاست، جامعه‌شناسی، و علوم تربیتی نیز مفهومی کلیدی و کاربردی است. خودباوری، اصطلاحی است که منظور از آن، حالتی روانی است که از احساس ارزش‌مندی در نفس انسان پدید می‌آید و او را آماده می‌سازد تا از راه بهره‌گیری از لیاقت‌ها و توان‌مندی‌هایش، به وظایفش عمل کند و در این راه، از مشکلات و موانع، هراسی به دل راه ندهد. از این حالتِ روحی در فرهنگ اسلامی با تعبیرهایی چون: علو همت، مناعت طبع، اعتماد به نفس، عزت نفس و... یاد می‌شود. اعتماد به نفس و خودشکوفایی تا حد زیادی متوقف بر شناخت جنبه‌های مثبت شخصیتی و آگاهی از استعدادها و توانایی‌ها و قابلیت‌هاست. عدم اعتماد به نفس غالب افراد، بر اثر فقدان امکانات نیست، بلکه به دلیل عدم شناسایی خویشتن است. سلامت روان و بهزیستی به دنبال خصیصه‌هایی مانند: هدف‌مندی، تعاون و همکاری و خود را تعالی دادن حاصل می‌شود. از سوی دیگر ممکن است موانع و مشکلاتی انسان را از رسیدن به این امر مهم باز دارد و راه را برای رسیدن به موفقیت ببندد. یکی از راه‌های مهم فائق آمدن بر این مشکلات، خودباوری است.

راه کسب اعتماد به نفس

خودباوری و اعتماد به نفس، در پرتو خودشناسی شکل می‌گیرد. از منظر دینی، خودشناسی به معنای این است که انسان مقام واقعی خویش را درک کند، بداند که در معرفت می‌تواند بر فرشتگان پیشی بگیرد، بداند که او آزاد و مختار و مسؤول خویشتن و مسؤول افراد دیگر و مسؤول آباد کردن جامعه و بهتر کردن جهان است، امانت‌دار الهی است، برحسب تصادف، برتری نیافته است تا استبداد بورزد و همه چیز را برای شخص خود تصاحب کند و مسؤولیت و تکلیفی برای خویشتن قائل نباشد. خودشناسی یا معرفت نفس، زیربنای ‌سعادت‌ بشر در جمیع شؤون مادی و معنوی است. آدمی در پرتو خودشناسی به نیازهای درونی و برونی خویش پی می‌برد و عواملی را که مایه تعالی و تکامل اوست تشخیص می‌دهد. امام علی (ع) می‌فرماید: کسی که خود را نشناسد، از مسیر صحیح و نجات‌بخش دور می‌شود و به راه ‌جهالت‌ و گمراهی می‌گراید.

از جهت روان‌شناختی، نقطه شروع موفقیت هر انسانی، خودشناسی و خودباوری و اعتماد به نفس است. انسانی که خود را نمی‌شناسد، در مسائل فردی، و اجتماعی و در لحظات بحرانی و حساس زندگی استقامت و سرسختی لازم را از خود نشان نخواهد داد و دچار تردید، تزلزل، و شکست خواهد شد. فرد خودباور، خویش را می‌شناسد و بر توانایی‌های خود آگاهی دارد و این بزرگ‌ترین گام به سمت رشد و تعالی و موفقیت است. انسانی که همه عواطف و احساسات خود را شناخت و آنها را به عنوان جزئی از وجودش پذیرفت، ضعف‌هایش را با تنش و تشویش کم‌تری اصلاح و جبران خواهد کرد و در مقابل، نقطه قوت شخصیت خود را آسان‌تر و سریع‌تر کشف و شکوفا خواهد نمود. انسان خودباور به یقین می‌داند که رشد و بالندگی، با رکورد و احساس شکست، اصلاً سازگار نیست.

اعتماد به نفس نیز مبتنی بر خود‌شناسی و به معنای خوداتکایی و تکیه بر توانایی‌ها خود در جهت رسیدن به موفقیت در زندگی است و نقطه مقابل آن، اعتماد به دیگران است. کسی که اعتماد به نفس نداشته باشد، زبون، و ناتوان است و نمی‌تواند از امکانات و استعدادهای خود به موقع و به‌جا بهره برداری کند. فقدان اعتماد به نفس موجب فلج شدن فکر و تخدیر اندیشه انسان می‌شود. فرد خودباخته و فاقد اعتماد به نفس، همیشه از خود مأیوس و به دیگران متکی است. او در زندگی، پیشرفت چندانی نخواهد کرد و همواره ناتوانی و شکست بر زندگی‌اش سایه خواهد افکند. مردان بزرگ تاریخ با دریافت این نکته، در همان اوان جوانی، ارزش خود را یافته‌اند و توانایی‌های درونی خویش را کشف کرده‌اند و با اتکا و اعتماد به توانایی‌های خویش، راه رشد و پیروزی را سریع‌تر پیدا کرده و پیموده‌اند. خودشناسی، سبب تقویت جنبه‌های معنوی انسان شده و شخصیت الهی و خداشناس و خودباور و دارای اعتماد به نفس در او شکل خواهد گرفت که از ناهنجاری‌های تردید و تزلزل و خود کم‌بینی سالم است.

فواید و کارکردهای اعتماد به نفس

خودباوری به عنوان یک مقوله مهم و بنیادی در اسلام، نقش مهمی در رشد و موفقیت و جهت‌دهی و معنا دادن به تلاش‌های فرد مسلمان و اعضای جامعه اسلامی دارد. بر مبنای خودباوری است که هر فرد و جامعه‌ای مسلمان می‌تواند به ارزش‌های فرهنگی و سنت‌های دینی و اخلاقی خود پای‌بندی داشته باشد و در راستای پیشرفت و ترقی و موفقیت گام‌های استوار و بلندی بردارد. بر این اساس، در جامعه عصر انتظار، هر فردی باید در جهت تقویت خودباوری و اعتماد به نفس خود و دیگران بکوشد و در راستای تقویت خودباوری و اعتماد به نفس تلاش بی‌وقفه‌ای داشته باشد و به مقوله اساسی پیش‌رفت، در کنار خداباوری و تقویت پایه‌های اعتقادی خویش، توجه بیش از پیش نشان دهد.

اعتماد به نفس و مهدویت

احساس اعتماد به نفس در سایه انتظار ظهور

یکی از عوامل موفقیت هر جامعه و فردی در فرایند زندگی، داشتن روحیه خودباوری و اعتماد به نفس است. این ویژگی روانی را می‌توان با تقویت باورهای مکتب انتظار ارتقا داد. زیرا، مکتب و پیروان انتظار، آرمان تغییر و هدف اصلاح جهان پر از ظلم و ستم و رساندن آن را به عدل و داد فراگیر در سایه زمینه‌سازی برای ظهور و یاری منجی جهان بشری حضرت امام مهدی (ع) دارد. به یقین چنین آرمان‌های والا و متعالی، از یک‌سو نشانه روشن از خودباوری و اعتماد به نفس پیروان این مکتب است؛ از سوی دیگر، داشتن چنین آرمان الهی و اهداف متعالی، تقویت‌کننده عنصر اعتماد به نفس و خودباوری در سایه خداباوری در جامعه انتظار است.

گستره اعتماد به نفس در مکتب انتظار

شاخصه و ویژگی استثنایی خودباوری برخاسته از باورهای مکتب انتظار این است که این خودباوری و اعتماد به نفس، در پرتو خداباوری و اعتماد به قدرت و اراده نافذ الهی در جهت نصرت و یاری حتمی جامعه مؤمنین شکل گرفته و تقویت می‌شود و به بار می‌نشیند، چنان‌که خداوند فرموده است: ﴿وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاءُوهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَانْتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ﴾.

از این جهت، خداباوری و ایمان به وعده‌های خداوند مبنی بر نصرت و پیروزی جامعه مؤمنین، یک نکته کلیدی، مهم، و ضروری در شکل‌گیری و رشد و تقویت خودباوری در جامعه عصر انتظار است. زیرا، در عصر غیبت، جامعه مؤمنین از سوی جبهه کفر و نفاق و استکبار، مورد هجوم بی‌امان و تهدید و تحریم و فشارهای گسترده است. خودباوری و اعتماد به نفس، توان رقابت و مقاومت در برابر جبهه رقیب را در جامعه مؤمنین ارتقا می‌دهد و آنان با پیشرفت‌های علمی و تکنیکی می‌توانند ارتقادهنده توان مقاومت و روحیه خودباوری در جامعه اسلامی شوند. بنابراین، براساس وظایف اسلامی عصر انتظار، ضروری است با خودباوری و اعتماد به نفس، در مسیر حرکت به سوی تعالی و رشد استعدادها و تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد در جوامع اسلامی باشیم و در حرکت به سمت قله‌های علم و تکنولوژی و رسیدن به مرزهای دانش، هدف‌گیری ما به سمت شاخه‌های از دانش باشد که بتواند خودباوری دینی را تقویت نماید؛ یعنی ایجادکننده صلابت در جوامع اسلامی، ارتقادهنده امنیت در کشورهای اسلامی، افزایش‌دهنده ثروت و رفاه اجتماعی در میان جماعت مسلمین باشد.

نکته اساسی این است که براساس فلسفه مکتب انتظار، ضرورت دارد که "خودباوری" در پرتو "خداباوری" شکل بگیرد، تا بتوان دستاوردهای خودباوری را در مسیر صحیح زمینه‌سازی برای عصر ظهور قرار داد و از این راه به جامعه‌ای آماده‌ای دست یافت که هم واجد شاخص‌های پیش‌رفت و توسعه یافته‌گی باشد و هم واجد شاخص‎های یک جامعه با صلابت و با اقتدار دینی. بنابراین، در عصر غیبت، باید نهادهای تبلیغات دینی، آموزش و پرورش، رسانه‌ها و دستگاه‌های متولی این امور، به ویژه سازمان‌های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‎های خود، باید خداباوری و خودباوری را درهم آمیخته و از طریق تقویت ایمان و خداباوری، اعتماد به نفس و خودباوری را در جامعه مؤمنین تقویت کنند. تا جامعه دینی خودباور و با اعتماد به نفس شکل گرفته و رشد کند و در مسیری گام بردارد که شاهد جامعه‌ای دینی ایده‌آل و زمینه‌ساز ظهور و رو به پیشرفت باشیم.

اگر معتقدان به مکتب اسلام به‌ویژه کسانی که منتظر ظهور مهدی موعود (ع) هستند خود را باور کنند و بدانند صاحب غنی‌ترین مکتب و اندیشه‌اند، پله‌های پیروزی و رسیدن به کمال را یکی پس از دیگری طی خواهند کرد؛ زیرا انسان مؤمنِ منتظر در پرتو پیروی از رهبران صالح است که به خودباوری و اعتماد به نفس و عزت‌مندی نائل می‌آید.

اعتماد به نفس یکی از دستاوردهای دولت مهدوی

اعتقادات اسلامی و باورهای مکتب انتظار، براساس خداشناسی و خداباوری، خودباوری و اعتماد به نفس را در منتظران، برای زمینه‌سازی ظهور امام مهدی (ع) شکل داده و تقویت می‌کند. تقویت خودباوری و اعتماد به نفس، موجب صلابت و اقتدار و تقویت مقاومت و ارتقای عمل‌کرد فرد و جامعه منتظِر در مصاف با دشمنان سفّاک و مقابله با فشارهای گسترده جبهه کفر و استکبار و نفاق بر جامعه مؤمنین در دوران غیبت می‌شود. تقویت ایمان و خودباوری و در پرتو آن ارتقای خودباوری و اعتماد به نفس، موجب پیش‌گیری از تنش، اضطراب، و غم و افسردگی می‌شود و بهداشت روانی را در پیروان مکتب انتظار آن چنان ارتقا می‌دهد. چنان‌که خداوند متعال نوید این برتری را به جامعه مؤمنین داده است: ﴿وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾. از طرف دیگر، براساس باورهای مکتب انتظار، فرد و جامعه مؤمنین ایمان دارند که در دوران پر فشار و پر تنش غیبت، امام مهدی (ع)، به عنوان حجت خداوند در زمین، حاضر و ناظر بر احوال پیروان خود است و آنان را از گرفتاری‌ها و شر دشمنان مراقبت و محافظت می‌کند. چنان‌که در توقیع شریف خطاب به شیعیان فرمود: «إِنَّا غَيْرُ مُهْمِلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لَا نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَنَزَلَ بِكُمُ اللَّأْوَاءُ وَ اصْطَلَمَكُمُ الْأَعْدَاءُ فَاتَّقُوا اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ»؛ ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم که اگر جز این بود، دشواری‌ها و مصیبت‌ها بر شما فرود می‌آمد و دشمنان، شما را ریشه کن می‌نمودند. پس تقوای خدای بزرگ را پیشه خود سازید.

لذا، فرد و جامعه مؤمنین می‌دانند که در پشت همه تهدیدها، تحریم‌ها، و فشارهای عصر غیبت، امام (ع) آنها فراموش نکرده و همواره به یاد آنها است، به خودباوری و یقینی می‌رسند که در سایه آن از همه ضعف و تزلزل رهایی یافته و آرامش و اطمینان که اساس سلامت روان است دست می‌یابند. با توجه به اینکه مرحله عالی خودباوری، شکوفایی همه استعدادهای نهفته فرد است، اعتقاد به مهدویت، به عنوان تنها راه ارتباطی با حجت و نشانه خدا بر روی زمین و نقطه اتکای آدمی به منبعی لایزال و نامتناهی، می‌تواند دقیقاً به معنای ایجاد مرحله عالی آن و رفع از خودبیگانگی باشد.

اعتماد به نفس در فرهنگ مطهر

اعتماد به نفس سخن بسیار درستی است، یعنی اتّکال به انسان دیگر نداشتن، کار خود را تا جایی که ممکن است خود انجام دادن و از احدی تقاضا نکردن

پرسش‌های وابسته

1. معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
2. منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
3. منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
4. ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
5. عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
6. هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
7. انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
   1. ضرورت عقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
   2. ضرورت نقلی انتظار چیست؟ (پرسش)
8. آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
9. جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
10. نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
11. انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
12. شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا می‌کند؟ (پرسش)
13. لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
    1. آیا زندگی با یاد امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    2. آیا آرزوی یاری کردن امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    3. آیا ایجاد آمادگی برا پیوستن به امام مهدی از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
    4. آیا تربیت منتظران راستین از لوازم انتظار فرج است؟ (پرسش)
14. دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
15. دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
16. آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
17. آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
18. چرا گفته می‌شود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
19. دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
20. آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
21. آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم می‌شود؟ (پرسش)
22. آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی می‌شود؟ (پرسش)
23. آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
24. آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
25. منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
26. آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش) ‏
27. گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
28. نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
    1. آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    2. آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    3. آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    4. آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    5. آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    6. آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    7. آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    8. آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
    9. آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
29. چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
30. ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
31. شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
32. منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
33. مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
34. چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
35. آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
36. منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
37. منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
38. شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
39. انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
40. آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
41. آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
42. آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
43. مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
44. کامل‌ترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
45. انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
46. مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
47. منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
48. منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
49. منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
50. منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
51. انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
52. دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
53. دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
54. دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
55. دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
56. دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
57. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
58. علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش) ‏
59. آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
60. عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
61. لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
62. نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
63. رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
64. امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
65. آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
66. مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
67. رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
68. بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
69. مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید می‌کند؟ (پرسش)
70. چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
71. انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
72. اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
73. آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
74. انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
75. برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
76. آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌‏دانند؟ (پرسش)
77. آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
78. مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
79. چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
80. آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب می‌‏شود؟ (پرسش)
81. آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالت‌‏آور است؟ (پرسش)
82. علت سختی انتظار چیست و چرا می‏‌گویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
83. امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
84. منتظران امام مهدی که در قرن‏های گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
85. آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمی‌شود؟ (پرسش)
86. فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
87. خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجات‏‌دهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
88. دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
89. دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده می‌شود؟ (پرسش)
90. آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
91. انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا می‏‌کند؟ (پرسش)
92. رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
93. رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
94. فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
95. باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه می‌شود؟ (پرسش)
96. انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
97. جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
98. چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
99. چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
100. ویژگی‌‏های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
101. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
102. چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
103. دانش ‏آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
104. رضایت امام مهدی از چه راهی به دست می‌آید؟ (پرسش)
105. آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
106. آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
107. وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
108. چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
109. چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
110. جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
111. انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
112. صرف‏‌نظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
113. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
114. منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
115. منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
116. در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
117. ویژگی‏های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
118. آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
119. ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
120. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
121. ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
122. فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
123. آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
124. آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
125. آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
126. چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش می‌شود؟ (پرسش)
127. عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
128. چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
129. آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
130. انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
131. ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
132. ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)

منابع

1. نظری شاری، عبدالله، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه امامت و ولایت
2. زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر