بسیج
این مدخل زیرشاخهٔ بحث بسیج است. بسیج از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بسیج در قرآن - بسیج در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
بسیج به معنای سامان دادن، آماده کردن نیروی نظامی و تمامی ساز و برگ جنگ آمده است[۱] و بسیج عمومی به آماده کردن نیروهای داوطلب مردمی به صورت سازمان یافته در جهت حضور در عرصه‌های نظامی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی گفته می‌شود[۲]. در سخن امام خمینی بسیج عمومی در معنای همکاری و همیاری برای ساختن کشور به کار رفته است[۳].[۴]
پیشینه
بسیج عمومی مردم و امکانات، برای رسیدن به اهداف عموماً ارزشی، از تاریخ عمیقی در میان ملل گوناگون برخوردار است. بسیج قوم بنی اسرائیل به دست طالوت علیه فرعون[۵] و بسیچ مسلمانان علیه مشرکان مکه به رهبری پیامبر اکرم(ص)[۶] نوعی سازماندهی مردمی بوده است. در قرن‌های اخیر نیز کسب حمایت‌های مردمی و آماده‌سازی این امکانات جهت برپایی انقلاب از لوازم مهم پیروزی بر حکومت‌های مستقر بوده است. بسیج توده‌های مردم به تلاش جمهوری‌خواهان در انقلاب ۱۷۸۹م فرانسه در برابر حکومت پادشاهی لوئی شانزدهم[۷] و انقلاب سوسیالیستی ۱۹۱۷ م روسیه در برابر سلطنت تزار از شواهد تاریخی مهم بسیج مردمی در انقلاب‌ها و غلبه بر حکومت‌های پادشاهی است[۸].
در ایران نیز بسیج مردمی به خصوص با تلاش روحانیان در برابر ظلم و فشار حکومت‌ها انجام شده است. از بارزترین این موارد می‌توان با نقش روحانیان در بسیج توده مردم در مقطع جنگ دوم ایران و روس[۹] و روشنگری و بسیج مردم در خصوص تحریم تنباکو به همت روحانیان و با فتوای میرزای شیرازی و بسیج اقشار مردم در برابر حکومت و دربار قاجار برای رسیدن به اهداف نهضت مشروطه[۱۰] اشاره کرد. استفاده از این ابزار برای ابراز نظر عمومی در قضیه ملی کردن صنعت نفت نیز مشهود است. در آن دوره، محمد مصدق و سیدابوالقاسم کاشانی توانستند با دعوت از مردم برای راهپیمایی‌های متعدد و حضور در صحنه اجتماعی راه ملی کردن صنعت نفت را هموار سازند.
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سرکوب و تشدید فضای خفقان سیاسی، این روند تا سال ۱۳۴۲ متوقف شد؛ ولی از آن پس با سخنرانی‌ها و روشنگری‌های امام خمینی در خصوص لایحه کاپیتولاسیون، تعامل حکومت پهلوی با رژیم اسرائیل[۱۱]، سیاست‌های سرکوبگرانه داخلی[۱۲]، سیاست‌های اقتصادی[۱۳] و ضد فرهنگی رژیم پهلوی[۱۴]، توده‌های مردم حول محور اسلام و نقد عملکرد پهلوی بسیج شدند. امام خمینی در سال‌های نهضت توانست با استفاده از پشتوانه دینی مردم، بیشتر جریان‌های سیاسی و اجتماعی، از هر طبقه و آیین و گرایش را بسیج کند. با پیروزی انقلاب اسلامی ایشان دوباره با تکیه بر ابزار بسیج مردمی توانست جامعه انقلابی و متشتت را به ثبات نسبی برساند.[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ عمید، حسن، فرهنگ فارسی، ص۲۶۹.
- ↑ خانی، مهدی، درآمدی بر شناخت بسیج، ص۲۷.
- ↑ امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۶، ص۹۱–۹۲.
- ↑ حسین‌خانی، امید، مقاله «بسیج عمومی»، دانشنامه امام خمینی ج۲ ص ۶۲۷.
- ↑ بقره، ۲۴۶؛ اعراف، ۱۳۴ و ۱۳۷؛ طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۸۵و ج۸، ص۲۲۸.
- ↑ واقدی، محمدبن عمر، المغازی، ج۱، ص۹، ۲۳ و ج۲، ص۵۱۰.
- ↑ دویل، ویلیام، انقلاب کبیر فرانسه، ص۷۷ – ۸۳.
- ↑ والتر، کلنل، تاریخ روسیه از پیدایش تا ۱۹۴۵، ص۴۶۲ – ۴۶۷.
- ↑ گرانتوسکی، ا. آو دیگران، تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ص۳۲۴.
- ↑ تیموری، ابراهیم، تحریم تنباکو اولین مقاومت منفی در ایران، ص۸۲-۸۴.
- ↑ امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۱، ص۳۸۶ -۳۸۷.
- ↑ امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲، ص۴۸۱ و ج۳، ص۱۰۰- ۱۰۱.
- ↑ امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۴، ص۶۵-۶۶.
- ↑ امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج۲، ص۱۴۲ و ج۴، ص۱۷- ۱۸.
- ↑ حسین‌خانی، امید، مقاله «بسیج عمومی»، دانشنامه امام خمینی ج۲ ص ۶۲۷.