ایله در قرآن
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ایله است. ایله از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ایله در قرآن - پرسش مرتبط نداردواژهشناسی لغوی
اَیله در زبان عبری به معنای درختان است.[۱] برخی منابع تاریخی آن را نام شهری میان «یَنْبُع» و مصر، یا روستایی میان «مَدْیَن» و کوه طور دانسته‌اند؛[۲] ولی بنابر قول مشهور شهری است از نواحی شام که در کنار دریای قُلْزُم (سرخ)، نزدیک خلیج عَقَبه میان مصر و شام واقع شده[۳] و امروزه به نام ایلات معروف است. [۴] برخی آن را منسوب به دختر مَدْیَن بن ابراهیم(ع) دانسته‌اند.[۵] در عهد عتیق چندین بار از ایلا (Ila) یا ایلت (Elath) یا ایلوت (Eloth) نام برده شده است که در ساحل شرقی دریای قُلزُم واقع بوده و اسرائیلیان هنگام خروج از مصر از این شهر گذشته‌اند و حضرت داوود(ع) آن را مسخّر کرده و در زمان حضرت سلیمان(ع) آباد شده است.[۶]
ایله در قرآن
در قرآن کریم، لفظ اَیله به طور صریح نیامده؛ اما در برخی آیات به ماجراهای مربوط به آن اشاراتی شده است. ﴿وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ﴾[۷]،﴿لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَلَى لِسَانِ دَاوُودَ وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ﴾[۸]، ﴿وَاسْأَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَيَوْمَ لَا يَسْبِتُونَ لَا تَأْتِيهِمْ كَذَلِكَ نَبْلُوهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ﴾[۹]، ﴿وَإِذْ قَالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْمًا اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا قَالُوا مَعْذِرَةً إِلَى رَبِّكُمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ﴾[۱۰]، ﴿فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِيسٍ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ﴾[۱۱]، ﴿فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ﴾[۱۲].[۱۳]
موقعیت تاریخی و جغرافیایی
ایله از شهرها و بنادر باستانی فلسطین و در دوره‌های گوناگون تاریخی از مراکز مهم تلاقی راه‌های تجاری مصر، شام، عراق و عربستان بوده است. این شهر سالیانی چند تحت فرمان حاکمان یونانی مصر بود و کانون ارتباط تجاری نبطیان به شمار می‌رفت. در سال ۱۰۶ میلادی و پس از پایان حاکمیت نبطیان، رومیان بر آنجا مستولی شدند. نخستین ارتباط ایله با مسلمانان در سال ۹ قمری اتفاق افتاد.[۱۴] در این سال وقتی پیامبراکرم(ص) در تبوک بود یوحنا بن رؤبه ـ اسقف ایله ـ به شرط پرداخت جزیه و تسهیل عبور مسلمانان از شهر، پیمان صلحی را با آن حضرت امضا کرد [۱۵]. در دوره جنگ‌های صلیبی، آسیب‌های فراوانی به شهر ایله وارد شد. در سال ۵۶۵ قمری (۱۱۷۰ میلادی) صلاح الدین ایوبی، آن را از صلیبی‌ها بازپس گرفت و ضمیمه مصر کرد. ایله در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۳ قمری (۱۹۱۷ ـ ۱۹۲۵ میلادی) جزئی از سرزمین حجاز به شمار می‌آمد؛ اما از آن پس به اردن منضم شد و سرانجام در سال ۱۹۵۶ میلادی اسرائیل آن را اشغال کرد. ویرانه‌های این شهر باستانی در گوشه غربی خلیج عقبه و در یک کیلومتری شمال بندر عقبه (اردن) قرار دارد[۱۶].[۱۷]
یادکردهای ایله در تفاسیر
در مورد ساکنان سرزمین ایله، برخی، اصحاب سبت و برخی دیگر نیز اصحاب ایکه را نام برده‌اند. گروهی از مورخان و مفسران نیز آنها را بخشی از قوم ثمود پنداشته‌اند که بر اثر همجواری با بنی‌اسرائیل به دین یهود گرویده‌اند؛[۱۸] اما بیشتر مفسران نخستین و متأخر، اصحاب سبت را جزو ساکنان ایله برشمرده‌اند.[۱۹] این قوم در عصر پیامبری حضرت داوود(ع) بوده [۲۰] و بر اساس آیه ﴿وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ﴾[۲۱] خداوند به قوم موسوم به اصحاب سبت فرمان داده بود که روز شنبه را تعطیل کرده، به عبادت بپردازند؛ اما آنها از فرمان الهی تعدی کردند و ازاین‌رو خداوند چهره انسانی آنان را به صورت حیوان (بوزینه) دگرگون ساخت:[۲۲] «و لَقَد عَلِمتُمُ الَّذینَ اعتَدَوا مِنکُم فِی السَّبتِ فَقُلنا لَهُم کونوا قِرَدَةً خـسِـ ٔ ن». آیات ﴿وَاسْأَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَيَوْمَ لَا يَسْبِتُونَ لَا تَأْتِيهِمْ كَذَلِكَ نَبْلُوهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ﴾[۲۳]، ﴿وَإِذْ قَالَتْ أُمَّةٌ مِنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْمًا اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا قَالُوا مَعْذِرَةً إِلَى رَبِّكُمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ﴾[۲۴]، ﴿فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِينَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ وَأَخَذْنَا الَّذِينَ ظَلَمُوا بِعَذَابٍ بَئِيسٍ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ﴾[۲۵]، ﴿فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ﴾[۲۶] نیز به همین مضمون آمده است. بنا به روایتی از امام باقر(ع) نیز مسخ‌شدگان بنی‌اسرائیل، اهل ایله ـ سرزمینی در ساحل دریا ـ بودند [۲۷]. در آیه ﴿لُعِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ عَلَى لِسَانِ دَاوُودَ وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذَلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ﴾[۲۸] نیز همین جریان آمده است که از امام باقر(ع) روایت شده: حضرت داوود(ع) اهالی شهر ایله را نفرین کرد[۲۹] از طرق اهل‌سنت نیز این روایت از مجاهد و قتاده و دیگران نقل شده‌است.[۳۰] در تفسیر آیه ﴿فَانْطَلَقَا حَتَّى إِذَا أَتَيَا أَهْلَ قَرْيَةٍ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَنْ يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارًا يُرِيدُ أَنْ يَنْقَضَّ فَأَقَامَهُ قَالَ لَوْ شِئْتَ لَاتَّخَذْتَ عَلَيْهِ أَجْرًا﴾[۳۱] نیز که به داستان حضرت خضر و موسی(ع) می‌پردازد به قریه ایله اشاره‌ای شده است؛ هنگامی که آنها به قریه‌ای رسیدند و از اهل آن غذا خواستند آنها از مهمان کردنشان خودداری کردند. برخی مراد از قریه را همان شهر ایله دانسته‌اند [۳۲] برخی، دو واژه ایله و ایکه را، هم معنا و نام یک محل شمرده‌اند که در نتیجه مردم ایله همان اصحاب ایکه خواهند بود.[۳۳] چون قریه ایله نزدیک به مدین است و در لغت عبری معنای اصلی ایله، درختان بوده و این نام به صورت‌های گوناگون نیز آمده است[۳۴] و از طرفی ایکه را اهل تفسیر و لغت به معنای درخت یا بیشه دانسته‌اند [۳۵] (چرا که ساکنان ایکه در سرزمینی پر از باغ و درخت زندگی می‌کرده‌اند) می‌توان حدس زد که با ایله رابطه‌ای داشته باشد و اصحاب ایکه همان مردم ناحیه ایله باشند که دوران ترقی و انحطاط را پیاپی دیده‌اند. شایان یادآوری است که آیه ﴿وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۳۶] و ﴿وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ وَلَا تَنْقُصُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ إِنِّي أَرَاكُمْ بِخَيْرٍ وَإِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ مُحِيطٍ﴾[۳۷] به روشنی می‌گوید که شعیب، پیامبر سرزمین یا قوم مدین (اصحاب ایکه) بوده است. سرزمین این قوم را در شبه جزیره سینا یا نزدیک آن و در حاشیه دریای قلزم دانسته‌اند.[۳۸].[۳۹]
منابع
پانویس
- ↑ قاموس کتاب مقدس، ص۱۴۲.
- ↑ مجمع‌البحرین، ج ۱، ص۱۴۰، «ایل»؛ معجم البلدان، ج ۴، ص۴۸.
- ↑ معجم‌البلدان، ج ۱، ص۲۰۶، ۲۹۲؛ ج ۲، ص۴۸، ۶۹؛ معجم ما استعجم، ج ۱، ص۲۰۰.
- ↑ نمونه، ج 6 ، ص 418.
- ↑ نمونه، ج ۶، ص۴۱۸.
- ↑ قاموس کتاب مقدس، ص۱۴۲؛ اعلام قرآن، ص۱۴۴؛ المفصل، ج ۱، ص۱۴۲.
- ↑ «و میان خود، آنان را که در روز شنبه از اندازه در گذشتند شناخته‌اید که به آنها گفتیم بوزینگانی باشید، رانده» سوره بقره، آیه ۶۵.
- ↑ «کافران از بنی اسرائیل بر زبان داوود و عیسی پسر مریم لعنت شده‌اند از این رو که نافرمانی ورزیدند و تجاوز می‌کردند» سوره مائده، آیه ۷۸.
- ↑ «و از ایشان درباره شهری که در کرانه دریا بود بپرس، آنگاه که (از حکم حرام بودن ماهیگیری) در روز شنبه تجاوز می‌کردند زیرا روز شنبه آنان ماهی‌هاشان نزد ایشان روی آب می‌آمدند و روزی که شنبه‌شان نبود نزد آنان نمی‌آمدند، بدین‌گونه آنها را برای آنکه نافرمانی می‌کردند، می‌آزمودیم» سوره اعراف، آیه ۱۶۳.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که گروهی از ایشان گفتند: چرا قومی را پند می‌دهید که خداوند یا آنان را نابود یا به سختی عذاب خواهد کرد؟ گفتند: تا عذری نزد پروردگارتان گردد و باشد که آنان پرهیزگاری ورزند» سوره اعراف، آیه ۱۶۴.
- ↑ «آنگاه چون اندرزی که به ایشان داده شده بود از یاد بردند کسانی را که (مردم را) از کار بد باز می‌داشتند رهایی بخشیدیم و ستم‌ورزان را برای آنکه نافرمانی می‌کردند به عذابی سخت فرو گرفتیم» سوره اعراف، آیه ۱۶۵.
- ↑ «و چون از (ترک) آنچه از آن باز داشته شده بودند سرپیچیدند به آنان فرمودیم:» سوره اعراف، آیه ۱۶۶.
- ↑ صفری، امیر مسعود، مقاله «ایله»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۵، ج۵.
- ↑ الموسوعه‌الذهبیه، ج۶، ص۲۸۳ـ۲۸۴؛ دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۰، ص۷۱۱.
- ↑ فتوح البلدان، ص۷۱؛ التنبیه والاشراف، ص۲۳۶؛ الکامل، ج ۲، ص۲۸۰.
- ↑ دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۰، ص۷۱۱.
- ↑ صفری، امیر مسعود، مقاله «ایله»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۵، ج۵.
- ↑ تفسیر قمی، ج ۱، ص۲۷۱؛ المیزان، ج ۸، ص۳۰۱ ـ ۳۰۲.
- ↑ جامع البیان، مج ۶، ج ۹، ص۱۲۲؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص۱۹۴؛ تفسیر ابن کثیر، ج ۲، ص۲۶۷.
- ↑ کشف الاسرار، ج ۱، ص۲۲۳.
- ↑ «و میان خود، آنان را که در روز شنبه از اندازه در گذشتند شناخته‌اید که به آنها گفتیم بوزینگانی باشید، رانده» سوره بقره، آیه ۶۵.
- ↑ جامع‌البیان، مج ۱، ج ۱، ص۴۷۱؛ التبیان، ج ۱، ص۲۹۲؛ ج ۵، ص۱۳، ۱۷؛ مجمع‌البیان، ج ۴، ص۷۵۶.
- ↑ «و از ایشان درباره شهری که در کرانه دریا بود بپرس، آنگاه که (از حکم حرام بودن ماهیگیری) در روز شنبه تجاوز می‌کردند زیرا روز شنبه آنان ماهی‌هاشان نزد ایشان روی آب می‌آمدند و روزی که شنبه‌شان نبود نزد آنان نمی‌آمدند، بدین‌گونه آنها را برای آنکه نافرمانی می‌کردند، می‌آزمودیم» سوره اعراف، آیه ۱۶۳.
- ↑ «و (یاد کن) آنگاه را که گروهی از ایشان گفتند: چرا قومی را پند می‌دهید که خداوند یا آنان را نابود یا به سختی عذاب خواهد کرد؟ گفتند: تا عذری نزد پروردگارتان گردد و باشد که آنان پرهیزگاری ورزند» سوره اعراف، آیه ۱۶۴.
- ↑ «آنگاه چون اندرزی که به ایشان داده شده بود از یاد بردند کسانی را که (مردم را) از کار بد باز می‌داشتند رهایی بخشیدیم و ستم‌ورزان را برای آنکه نافرمانی می‌کردند به عذابی سخت فرو گرفتیم» سوره اعراف، آیه ۱۶۵.
- ↑ «و چون از (ترک) آنچه از آن باز داشته شده بودند سرپیچیدند به آنان فرمودیم:» سوره اعراف، آیه ۱۶۶.
- ↑ تفسیر قمی، ج ۱، ص۲۷۱؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص۱۶۶؛ الدرالمنثور، ج ۳، ص۵۸۸.
- ↑ «کافران از بنی اسرائیل بر زبان داوود و عیسی پسر مریم لعنت شده‌اند از این رو که نافرمانی ورزیدند و تجاوز می‌کردند» سوره مائده، آیه ۷۸.
- ↑ الکافی، ج ۸، ص۲۰۰؛ مجمع‌البیان، ج۳، ص۳۵۷؛ البرهان، ج ۲، ص۳۴۳.
- ↑ کشف الاسرار، ج ۳، ص۱۹۷؛ الکشاف، ج ۱، ص۶۶۶؛ التفسیرالکبیر، ج ۱۲، ص۶۳.
- ↑ «باز راه افتادند تا هنگامی که به مردم شهری رسیدند از مردمش خوراک خواستند، اما آنان از پذیرایی ایشان خودداری کردند؛ سپس دیواری در آن (شهر) یافتند که می‌خواست فرو افتد، (خضر) آن را استوار کرد، (موسی) گفت: اگر می‌خواستی برای آن مزدی دریافت می‌داشتی» سوره کهف، آیه ۷۷.
- ↑ جامع‌البیان، مج ۹، ج ۱۵، ص۲۸۸؛ کشف‌الاسرار، ج ۵، ص۷۲۲؛ مجمع‌البیان، ج ۶، ص۷۵۱.
- ↑ تفسیر قمی، ج ۱، ص۲۴۴؛ المیزان، ج ۸، ص۲۹۳ ـ ۲۹۴، ۳۰۱.
- ↑ اعلام قرآن، ص۱۴۴.
- ↑ مجمع البیان، ج ۶، ص۵۲۷ ـ ۵۲۸؛ لسان العرب، ج ۱، ص۲۸۹.
- ↑ «و به سوی مدین، برادرشان شعیب را فرستادیم، گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که جز او خدایی ندارید، بی‌گمان برهانی از سوی پروردگارتان برایتان آمده است پس پیمانه و ترازو را تمام بپیمایید و چیزهای مردم را به آنان کم ندهید و در این سرزمین پس از سامان یافتن آن تباهی نورزید، این برای شما اگر مؤمن باشید بهتر است» سوره اعراف، آیه ۸۵.
- ↑ «و به سوی (قوم) مدین، برادرشان شعیب را (فرستادیم که به ایشان) گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید و در پیمانه و ترازو کم ننهید، من شما را در رفاه می‌یابم و بر شما از عذاب روزی فراگیر می‌هراسم» سوره هود، آیه ۸۴.
- ↑ مجمع البیان، ج ۴، ص۶۸۸؛ اعلام قرآن، ص۱۴۳ ـ ۱۴۴، ۱۵۳ ـ ۱۵۴.
- ↑ صفری، امیر مسعود، مقاله «ایله»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۵، ج۵.