مهدویت در کلام اسلامی

مقدمه

همه ادیان بر آن‌اند که سرانجام، مردی ظهور می‌کند که با رسالتی الهی، انسان را از تاریکی ظلم و گمراهی و گناهکاری می‌رهاند و برای زمین و زمینیان، خوشبختی و خیر و برکت می‌آورد. این منجی، در مذهب تشیع، همنام و از نسل پیامبر (ص) و امام دوازدهم است و "مهدی" از مشهورترین لقب‌های او است. برخی دیگر از لقب‌هایش عبارت‌اند از: قائم، صالح، منتظَر، صاحب‌الامر، صاحب‌الزمان و بقیةالله. او هم اکنون زنده و غایب است و هرگاه شرایط ظهور فراهم شود و خداوند اذن دهد، ظاهر می‌گردد. همه ادیان الهی و حتی آیین‌های بشری، مانند دین‌های هندویی و بودایی، از وجود منجی به صراحت یا کنایت یاد کرده‌اند^[۱]. وجود او در معارف و تعالیم ادیان، نویدی است از اینکه سرانجام، جهان روی به خوشبختی و بهروزی و آسایش می‌نهد. قرآن نیز از این حقیقت یاد کرده و به وجود منجی اشارت برده است.

در نظر قرآن، دین حق پیامبر (ص) روزی فراگیر می‌شود^[۲] و سرانجام، نور خدا به درخشش نهایی خویش می‌رسد^[۳] و باطل از میان می‌رود^[۴] و بندگان صالح خدا، وارث زمین خواهند شد^[۵] و این وعده الهی، تخلف‌ناپذیر است^[۶]. خوش‌بینی و امیدواری شیعیان به آینده، ناشی از ایمان به ظهور مهدی (ع) است که بنابر روایتی از پیامبر اسلام (ص)، حتی اگر یک روز از دنیا بماند، خدا آنقدر طولانی‌اش می‌کند تا مهدی (ع) ظهور یابد^[۷].

روایات اسلامی از شیعه و سنی درباره حضرت مهدی (ع) آن چنان روشن و پرشمارند که جای شک و تردیدی برای مسلمانان باقی نمانده است^[۸]. بنابر باورهای شیعه، امام مهدی (ع) در روزگار غیبت نیز منصب امامت را بر عهده دارد و همچون خورشید، که در پس ابر است، جهان را از نور و گرمای خویش بهره‌مند می‌سازد و کائنات را با هدایت باطنی، راه می‌نماید^[۹]. مسلمانان در وجود مهدی (ع)- منجی آسمانی- اختلافی ندارند. اختلاف آنان در این است که چه کسی، مهدی موعود (ع) است. اهل سنت برآن‌اند که او از نسل پیامبر (ص) است و هنوز به دنیا نیامده است^[۱۰]. در این میان برخی کسان نیز ادعای مهدویت کرده‌اند؛ اما با گذشت زمان یا به علل دیگر، دروغ بودن ادعای آنان روشن شده است. ادعاها از زمان محمد بن حنفیه آغاز شد که پیروانش پنداشتند او، مهدی، موعود پیامبر (ص) است. برخی نیز مختار بن ابوعبیده ثقفی را مهدی شمردند؛ زیرا او با شعار "یا لثارات الحسین" به جنگ قاتلان حسین بن علی (ع) برخاست و از آنان، انتقام کشید. در روایات آمده است که این شعار، از شعارهای حضرت مهدی (ع) است. پیروان زید بن علی بن الحسین (ع) (زیدیه) نیز او را مهدی پنداشتند. یکی دیگر از مدعیان دروغین باب مهدویت، علی محمد باب شیرازی در ایران است که گروهی را نیز گمراه ساخت و فرقه بهائی را بنیان نهاد^[۱۱].^[۱۲].

منابع

فرهنگ شیعه

پانویس

↑ معارف اسلامی در جهان معاصر، ۲۴۵؛ مصلح جهانی‌، ۵۳؛ امامت و مهدویت‌، ۲/ ۱۲۹.
↑ ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ﴾؛ سوره توبه، آیه ۳۳؛ ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا ﴾؛ سوره فتح، آیه ۲۸.
↑ ﴿يُرِيدُونَ أَن يُطْفِؤُواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللَّهُ إِلاَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ﴾؛ سوره توبه، آیه ۳۲.
↑ ﴿وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ﴾؛ سوره اسراء، آیه ۸۱.
↑ ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ ﴾؛ سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.
↑ ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾؛ سوره نور، آیه ۵۵.
↑ امامت و مهدویت، ۲/ ۱۲۹.
↑ خورشید مغرب‌، ۵۹؛ شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید، ۲/ ۵۳۵.
↑ منتخب الاثر، ۱۰۱، ۲۷۱ و ۲۷۲.
↑ همراه با راستگویان‌، ۴۱۴.
↑ مجموعه آثار شهید مطهری‌، ۱۸/ ۱۷۱.
↑ فرهنگ شیعه، ص ۴۳۴-۴۳۶.

[1] معارف اسلامی در جهان معاصر، ۲۴۵؛ مصلح جهانی‌، ۵۳؛ امامت و مهدویت‌، ۲/ ۱۲۹.

[2] ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ﴾؛ سوره توبه، آیه ۳۳؛ ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا ﴾؛ سوره فتح، آیه ۲۸.

[3] ﴿يُرِيدُونَ أَن يُطْفِؤُواْ نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللَّهُ إِلاَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ﴾؛ سوره توبه، آیه ۳۲.

[4] ﴿وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ﴾؛ سوره اسراء، آیه ۸۱.

[5] ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ ﴾؛ سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.

[6] ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾؛ سوره نور، آیه ۵۵.

[7] امامت و مهدویت، ۲/ ۱۲۹.

[8] خورشید مغرب‌، ۵۹؛ شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید، ۲/ ۵۳۵.

[9] منتخب الاثر، ۱۰۱، ۲۷۱ و ۲۷۲.

[10] همراه با راستگویان‌، ۴۱۴.

[11] مجموعه آثار شهید مطهری‌، ۱۸/ ۱۷۱.

[12] فرهنگ شیعه، ص ۴۳۴-۴۳۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]