علم معصوم به همه حقایق قرآن در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم به همه حقایق قرآن است. علم معصوم به همه حقایق قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علم معصوم به همه حقایق قرآن در قرآن - علم معصوم به همه حقایق قرآن در حدیث - علم معصوم به همه حقایق قرآن در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
یکی از معتبرترین خاستگاه علوم اهل بیت (ع) قرآن کریم است. این کتاب آسمانی، سرچشمۀ تمامی احکام شریعت و مهم‌ترین منبع علوم و معارف اسلامی است، لکن همه کس نمی‌تواند به عمق و باطن آن دست یابد و حقایق علمی آن را کشف کند. برخی آیات قرآنی از قبیل ﴿وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ﴾[۱] بیانگر این مطلب هستند که اهل بیت (ع) تفسیر و تأویل و ظاهر و باطن و محکم و متشابه قرآن را به خوبی می‌دانند. همچنین، از برخی روایات، معلوم می‌شود پس از پیامبر اکرم (ص) مفسران آگاه به همه معانی و معارف قرآن منحصر به امیرمؤمنان و یازده امام پس از ایشان است؛ مانند روایاتی که کلینی در کافی در باب «بَابُ أَنَّهُ لَمْ یَجْمَعِ الْقُرْآنَ کُلَّهُ إِلَّا الْأَئِمَّةُ (ع)وَ أَنَّهُمْ یَعْلَمُونَ عِلْمَهُ کُلَّه»[۲] آورده است مانند اینکه امام باقر (ع) فرمودند: «مَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ أَنْ یَدَّعِیَ أَنَّ عِنْدَهُ جَمِیعَ الْقُرْآنِ کُلِّهِ ظَاهِرِهِ وَ بَاطِنِهِ غَیْرُ الْأَوْصِیَاء»[۳]. با توجه به روایاتی که اوصیای نبی اکرم را به دوازده نفر تفسیر می‌کنند، دلالت این روایت بر اینکه مفسّران آگاه به همه معانی قرآن فقط دوازده نفرند، آشکار است[۴].
روایات و علم معصوم به همه حقایق قرآن
روایات فراوانی دلالت می‌کند بر اینکه، اهل بیت (ع) به همه حقایق قرآن کریم علم دارند، برخی از این روایات عبارت‌اند از:
- جابر از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمودند: "هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که از ظاهر و باطن قرآن به طور کامل آگاه است، مگر اوصیا و جانشینان پیامبر (ص)"[۵].[۶]
- امام صادق (ع) فرمودند: "به خدا قسم من به آنچه در آسمان‌ها و زمین است و آنچه در بهشت و دوزخ است آگاهم و به ماکان و مایکون علم دارم و همه این علوم را از کتاب خدا فرا گرفتم، خداوند درباره قرآن می‌فرماید: ﴿تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ﴾"[۷].[۸]
- همچنین فرمودند: "از جمله علم‌هایی که به عطا شده است تفسیر قرآن و احکام آن است"[۹].
- و نیز فرمودند: «قَالَ الَّذِی عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْکِتَابِ أَنَا آتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَن یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ" قَالَ فَفَرَّجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ بَیْنَ أَصَابِعِهِ فَوَضَعَهَا عَلَی صَدْرِهِ ثُم قَالَ وَ اللَّهِ عِنْدَنَا عِلْمُ الْکِتَابِ کُلُّهُ»[۱۰].
- برید بن معاویه می‌گوید از امام باقر (ع) درباره آیه ﴿بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ﴾[۱۱] سؤال کردم حضرت فرمودند منظور ما هستیم[۱۲].
- سماعة بن مهران از امام کاظم (ع) نقل می‌کند: «عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ (ع)قَالَ: قُلْتُ لَهُ کُلُّ شَیْءٍ تَقُولُ بِهِ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّتِهِ أَوْ تَقُولُونَ فِیهِ بِرَأْیِکُمْ قَالَ بَلْ کُلُّ شَیْءٍ نَقُولُهُ فِی کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ»[۱۳].[۱۴]
- حضرت علی (ع) فرمود: "هیچ آیه از قرآن بر پیامبر خدا نیامد مگر آنکه آن را بر من خوانده و املا نمود و من آن را با خط خود نوشتم، پیامبر اسلام تأویل و تفسیر و ناسخ و منسوخ و محکم متشابه و عام و خاص آن را به من آموخت"[۱۵].
- جابر از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمودند: "هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که از ظاهر و باطن قرآن به طور کامل آگاه است، مگر اوصیا و جانشینان پیامبر (ص)"[۱۶].[۱۷]
- فضل ابن شاذان، از اصحاب امام رضا (ع) در مورد علم امام به قرآن می‌نویسد: "هیچ اختلاف و نزاعی وجود ندارد که حلال و حرام قرآن و به طور کلی قرآن تمام و کمال نزد ائمه است"[۱۸].
منابع
پانویس
- ↑ «در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش» سوره آل عمران، آیه ۷.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۲۸.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب, الکافی، ج ۱، ص۲۲۸، ح ۲.
- ↑ ر.ک: بابایی، علی اکبر، اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن، ماهنامه معرفت، ش ۷۳، ص۲۷؛ عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۱۷۱؛ اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص۷۵ ـ ۷۶.
- ↑ «مَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ أَنْ یَدَّعِیَ أَنَّهُ جَمَعَ الْقُرْآنَ کُلَّهُ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ غَیْرُ الْأَوْصِیَاءِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص١٩٣.
- ↑ ر.ک: عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۷۱؛ افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص۳۴.
- ↑ «إِنِّی لَأَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاءِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی الْجَنَّةِ وَ أَعْلَمُ مَا فِی النَّارِ وَ أَعْلَمُ مَا کَانَ وَ أَعْلَمُ مَا یَکُونُ عَلِمْتُ ذَلِکَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ فِیهِ تِبْیَانُ کُلِّ شَیْءٍ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص۱۲۸.
- ↑ ر.ک: باقری، سید محمد فائز، بررسی علم اولیای الهی، ص۱۱۳ ـ ۱۲۲؛ افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص۳۴.
- ↑ «إِنَ مِنْ عِلْمِ مَا أُوتِینَا تَفْسِیرَ الْقُرْآنِ وَ أَحْکَامَهُ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص۱۹۴، ح ۱.
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص۲۱۲، ح ۲.
- ↑ «اما آن (قرآن) آیاتی روشن است در سینه کسانی که به آنان دانش داده‌اند.» سوره عنکبوت، آیه ۴۹.
- ↑ «عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع)قَالَ: قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ بَلْ هُوَ آیاتٌ بَیِّناتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ قَالَ إِیَّانَا عَنَی»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ۱، ص۲۰۴.
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج ۱، ص۳۰۱.
- ↑ ر.ک: افقی، داوود، بررسی غلو در روایات علم اهل بیت از کتاب بصائر الدرجات، ص۳۴.
- ↑ «فَمَا نَزَلَتْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صآیَةٌ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا أَقْرَأَنِیهَا وَ أَمْلَاهَا عَلَیَّ فَکَتَبْتُهَا بِخَطِّی وَ عَلَّمَنِی تَأْوِیلَهَا وَ تَفْسِیرَهَا وَ نَاسِخَهَا وَ مَنْسُوخَهَا وَ مُحْکَمَهَا وَ مُتَشَابِهَهَا وَ خَاصَّهَا وَ عَامَّهَا»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۶۴.
- ↑ «مَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ أَنْ یَدَّعِیَ أَنَّهُ جَمَعَ الْقُرْآنَ کُلَّهُ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ غَیْرُ الْأَوْصِیَاءِ»؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص١٩٣.
- ↑ ر.ک: عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۷۱.
- ↑ ر.ک: اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص۷۵ و ۷۶.