بهشت
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- مدخل‌های وابسته به این بحث:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل بهشت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- بهشت مترادف با واژگانی چون فردوس، خلد، جنت و دارالسلام است و به‌عنوان جزای مردمان نیکوکار، از موضوع‌های مهمی به‌شمار می‌رود که در سخنان علی (ع) نیز به آن پرداخته شده است. بهشت تا حدی عظمت دارد که در نهج البلاغه آمده است: اگر مانند شخص فرزندمرده ناله سر دهید و اگر مانند کبوتران نوحه‌سرایی کنید و اگر مانند راهبان عبادت کنید و اگر از فرزندان و اموال خود دست بکشید و شب و روز به گریه و زاری بپردازید، برای پاداشی که در انتظار شماست اندک است[۱][۲].
- از منظر امام علی (ع) خداوند بهشت را پاداش اطاعت قرار داد تا بدین‌وسیله بندگانش را از معصیت بازدارد و به سوی نعمت سوق دهد. پس رسیدن به بهشت در سایه عمل و نیّت میسّر می‌شود. امام علی (ع) بهشت را تنها بهای ارزشمند اعمال می‌داند و به مردمان سفارش می‌کند که خود را در مقابل غیر از آن نفروشند. نیز بهشت جایگاه پرهیزکاران است؛ کسانی که در روز جزا از نکوهش در امان‌اند و در بهشت برین ساکن خواهند بود[۳][۴].
عوامل راه‌یابی به بهشت
- از منظر نهج البلاغه اولین قدم برای رسیدن به بهشت، پیرو شریعت بودن و انجام واجبات و ترک محرمات است[۵]. امام علی (ع) می‌فرماید: پس آن‌که مشتاق بهشت بود، شهوت‌ها را از دل زدود و آن‌که از دوزخ ترسید، از آنچه حرام است دوری گزید و آن‌که ناخواهان دنیا بود، مصیبت‌ها بر وی آسان نمود و آن که مرگ را چشم داشت، در کارهای نیک پای پیش گذاشت[۶]. در منظر امام کسانی اهل بهشت‌اند که شب زنده‌دارند؛ هنگام شب استغفار کنند و در روز نیز از ترس خداوند مرتکب گناه نشوند[۷][۸].
- یکی دیگر از راه‌های رسیدن به بهشت، استفاده از تعالیم قرآنی است. نهج البلاغه قرآن را راهنمایی می‌داند که هیچ‌گاه دچار خطا نمی‌شود و هرکس به راه او ادامه دهد به بهشت برین خواهد رسید[۹]. از دیگر عوامل راه‌یابی به بهشت، مهار نفس است. نفس عامل ارتکاب به گناه است و اگر نفس مهار شود راه رسیدن به بهشت نیز هموار خواهد شد[۱۰]. از دیگر راه‌های رسیدن به بهشت، صبر و استقامت است[۱۱]. ظلم نیز از موانع رسیدن به بهشت است. ظلم به دیگران به هیچ‌وجه بخشودنی نیست و عامل بازماندگی انسان از بهشت می‌شود[۱۲][۱۳].
وصف بهشت
- نهج البلاغه در فرازهایی به توصیف بهشت پرداخته است؛ منظره‌های زیبا که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند: همین طور درختان انبوه با میوه‌های فراوان که به راحتی خم می‌شوند و اگر صاحبان آن‌ها بخواهند از آن‌ها تناول کنند و در اختیارشان خواهد بود. کاخ‌های عظیم که بهشتیان در آن سکنا خواهند گزید و از عسل و شراب پاک تناول خواهند کرد[۱۴]. در بهشت نعمت‌ها تمام و قطع نمی‌شوند، هیچ‌کس پیر نخواهد شد و همه در بهشت، جاویدان خواهد بود[۱۵][۱۶].
بهشتیان
- کسانی‌اند که از گذر ایمان و عمل صالح، رضای خدا را کسب می‌کنند و به بهشت راه می‌یابند و برای همیشه از نعمت‌هایش بهره‌مند می‌شوند[۱۷][۱۸].
- بهشت، پاداش خداوند به بندگان صالح خویش است[۱۹]. پیامبران، صدیقان، شهیدان و صالحان، به ترتیب، برترین ساکنان بهشت‌اند. انسان با اطاعت از خدا و رسول می‌تواند در بهشت همراه این بندگان خاص باشد[۲۰]. بهشتیان در خانه‌های نیک و ویژه خود به سر می‌برند[۲۱] و می‌توانند همراه پدران، همسران و فرزندان صالح خود زندگی کنند[۲۲]. رابطه بهشتیان با یکدیگر بسیار صمیمی و دوستانه است[۲۳]. لطف و فیض ویژه الهی هر روز بر بهشتیان فرو می‌آید[۲۴] و هر چه بخواهند، بی‌درنگ می‌رسد. خستگی و رنج و دگرگونی در بهشت نیست و بهشتیان خویشتن را به کارهای بیهوده و بازیچه نمی‌آلایند[۲۵][۲۶].
- بنابر باورهای شیعه، بهشتیان را درجات و مقاماتی گوناگون است. آنان که در دنیا اهل ورع و پرهیزگاری‌اند، دارای مقامات والا و درجات برترند[۲۷]. "جنة النعیم"، "جنة الخلد"، "جنة القرار"، "جنة عدن"، "جنة المأوی" و "جنة الفردوس" نام‌های درجات بهشت‌اند [۲۸]. از برخی آیات و روایات می‌توان دریافت که بهشتیان در بهشت تکامل می‌یابند و از این رو، جایگاه آنان در بهشت، تغییرپذیر است[۲۹][۳۰].
- امام علی (ع) برای رسیدن به بهشت شرایطی را بر شمرده است که عبارت‌اند از: شناخت امامان معصوم (ع) و پیروی از آنان[۳۱]، پیروی نکردن از هوا و هوس[۳۲]، استوار ماندن بر حق[۳۳]، تکبر نورزیدن[۳۴]، ارج نهادن به واجبات و فرائض[۳۵]، بهره‌برداری درست از دنیا[۳۶]، وارستگی از گناه[۳۷]، انجام فرائض[۳۸] و تقوا[۳۹][۴۰].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۵۲: «"فَوَاللَّهِ لَوْ حَنَنْتُمْ حَنِينَ الْوُلَّهِ الْعِجَالِ وَ دَعَوْتُمْ بِهَدِيلِ الْحَمَامِ وَ جَأَرْتُمْ جُؤَارَ مُتَبَتِّلِي الرُّهْبَانِ وَ خَرَجْتُمْ إِلَى اللَّهِ مِنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَوْلَادِ الْتِمَاسَ الْقُرْبَةِ إِلَيْهِ فِي ارْتِفَاعِ دَرَجَةٍ عِنْدَهُ أَوْ غُفْرَانِ سَيِّئَةٍ أَحْصَتْهَا كُتُبُهُ وَ حَفِظَتْهَا رُسُلُهُ لَكَانَ قَلِيلا"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 178- 179.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۲
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 178.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۱: «"فَمَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ اجْتَنَبَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا اسْتَهَانَ بِالْمُصِيبَاتِ وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سَارَعَ [فِي] إِلَى الْخَيْرَات"»
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۲
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 179.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۱۸
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۵
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 179.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۶۴: «"تُجْنَى مِنْ غَيْرِ تَكَلُّفٍ فَتَأْتِي عَلَى مُنْيَةِ مُجْتَنِيهَا، وَ يُطَافُ عَلَى نُزَّالِهَا فِي أَفْنِيَةِ قُصُورِهَا، بِالْأَعْسَالِ الْمُصَفَّقَةِ وَ الْخُمُورِ الْمُرَوَّقَةِ"»
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۸۴: «"لَا يَنْقَطِعُ نَعِيمُهَا وَ لَا يَظْعَنُ مُقِيمُهَا، وَ لَا يَهْرَمُ خَالِدُهَا وَ لَا يَبْأَسُ سَاكِنُهَا"»
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 179.
- ↑ نهج البلاغه، خ ۱۹۰: «"فَجَعَلَ اللَّهُ لَهُمُ الْجَنَّةَ مَآباً وَ الْجَزَاءَ ثَوَاباً وَ كانُوا أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها فِي مُلْكٍ دَائِمٍ وَ نَعِيمٍ قَائِمٍ"»
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 163.
- ↑ ﴿ وَسِيقَ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَرًا حَتَّى إِذَا جَاؤُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلامٌ عَلَيْكُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِينَ﴾؛ سوره زمر، آیه ۷۳.
- ↑ ﴿وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُوْلَئِكَ رَفِيقًا ﴾؛ سوره نساء، آیه ۶۹.
- ↑ ﴿ وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَمَسَاكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴾؛ سوره توبه، آیه ۷۲.
- ↑ ﴿ جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِم مِّن كُلِّ بَابٍ ﴾؛ سوره رعد، آیه ۲۳.
- ↑ ﴿ فَاكِهِينَ بِمَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ وَوَقَاهُمْ رَبُّهُمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ ﴾؛ سوره طور، آیه ۱۸؛ تفسیر نمونه، ۲۲/ ۴۲۶؛ ﴿ لا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلا تَأْثِيمًا إِلاَّ قِيلا سَلامًا سَلامًا ﴾؛ سوره واقعه، آیه ۲۵- ۲۶.
- ↑ پیام قرآن، ۶/ ۳۵۸.
- ↑ ﴿ الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ﴾؛ سوره رعد، آیه ۲۹؛ مفاتیح الغیب، ص ۱۰۷۳- ۱۰۶۶.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 163.
- ↑ ﴿ أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ﴾؛ سوره سجده، آیه ۱۹؛ اسرار الآیات، ۲۱۷؛ پیام قرآن، ج ۶/ ۳۴۶.
- ↑ اللئالی الاخبار، ج ۴/ ص ۳۴۸.
- ↑ ر.ک: پیام قرآن، ۶/ ۳۶۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 164.
- ↑ نهج البلاغه، خ ۱۵۲ و ۱۵۶.
- ↑ نهج البلاغه، خ ۱۷۶.
- ↑ نهج البلاغه، خ ۱۷۶ و ۱۱۹.
- ↑ نهج البلاغه، خ ۱۴۴ و ۱۹۱.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۲۷؛ خ ۱۶۷ و ۱۹۰.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۳۱.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۴۴.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۲۷، خطبه ۱۹۰ و ۱۶۷.
- ↑ خنهج البلاغه، طبه ۱۹۱.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 164.