امام علی در قرآن
متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل امام علی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- در قرآن کریم گذشته از آیاتی که اشاره به ولایت علی(ع) پس از پیامبر(ص) دارند، آیاتی ناظر به حب علی(ع) و فضایل ایشان نیز وجود دارد. از جمله این آیه که خداوند به پیامبر(ص) امر می‌کند تا اجر و مزد رسالت را محبت خویشاوندانش معرفی کند﴿ ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَن يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ﴾[۱].
- علی(ع) به عنوان یکی از برجسته‌ترین مصادیق قربی معرفی شده است. زمخشری از مفسران اهل‌سنت نقل می‌کند: پیامبر(ص) در پاسخ به کسانی که از ایشان درباره قُربی و خویشاوندان پیامبر(ص) سؤال کردند، فرمود: علی(ع) و فاطمه(س) و پسران آنان. این مفسر در ادامه نتیجه می‌گیرد چون رفتار پیامبر(ص) برای همه الگو است و او نیز این چهار تن را بسیار دوست می‌داشت، پس دوست داشتن ایشان بر همه واجب است.[۲].
- همچنین در تفسیر آیه نور روایت‌هایی وجود دارد که آن را ناظر به هدایت‌گری پیامبر(ص) و علی(ع) می‌دانند؛ مشکوة (چراغ‌دان) وجود پیامبر(ص) و مصباح (چراغ) نور ایمان و وحی است که در قلب او است. زجاجه علی(ع) است و مقصود از این تعابیر انتقال نور ایمان و ولایت از پیغمبر(ص) به علی(ع) است[۳][۴].
آیا نام امام علی در قرآن آمده است؟
- هرچند نام حضرت علی(ع) به صراحت در قرآن نیامده است، امّا آیات متعدّدی در شأن او و عملکرد خاصّ آن حضرت، یا دربارۀ ولایت، یا اهل بیت نازل شده که شامل او نیز می‌باشد.[۵] نزول این آیات دربارۀ آن حضرت یا اهل بیت(ع) قطعی است و در منابع متعدد و کتب مفصّل اسناد آنها آمده است:
- آیۀ مربوط به انفاق او در شب و روز و آشکار و نهان: ﴿الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلانِيَةً...﴾[۶].
- آیۀ مربوط به فداکاری او در خوابیدن در بستر پیامبر در شب هجرت: ﴿وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللَّهِ...﴾[۷].
- آیۀ مربوط به انفاق انگشتر در حالت رکوع به فقیر ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ...﴾[۸].
- آیۀ مربوط به تبلیغ ولایت او در غدیر خم: ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ...﴾[۹].
- آیۀ مربوط به تکمیل دین پس از ابلاغ امامتش در غدیر خم: ﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ...﴾[۱۰].
- آیۀ لزوم اطاعت از اولی الأمر در کنار اطاعت از خدا و رسول: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ...﴾[۱۱].
- آیۀ مربوط به انفاق افطار به مسکین و یتیم و اسیر: ﴿عَيْنًا يَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ يُفَجِّرُونَهَا تَفْجِيرًا*يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا*وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا*إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاء وَلا شُكُورًا﴾[۱۲].
- آیۀ مربوط به مباهله پیامبر و اهل بیت با نصارای نجران: ﴿فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ...﴾[۱۳].
- آیۀ تطهیر اهل بیت از پلیدی، مربوط به اهل کساء: ﴿إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ...﴾[۱۴].
- آیۀ مربوط به مودّت اهل بیت به عنوان اجر رسالت: ﴿قُل لّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾[۱۵].
- آیۀ دعوت‌کننده به همراه بودن با صادقان ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَكُونُواْ مَعَ الصَّادِقِينَ﴾[۱۶].
- و آیات فراوان دیگر، که به گفتۀ روایات، دربارۀ حضرت(ع) نازل شده است، مثل: ق ۲۱، فصلت ۴۰، عبس ۳۸ و ۳۹، رعد ۲۹، اعراف ۴۶، نحل ۴۳، رعد ۷ و ۴۳، آل عمران ۱۴۶، صف ۴، احزاب ۲۳ و ۲۵، یونس ۲۵، هود ۱۲ و ۱۷، شعراء ۲۱۴، ابراهیم ۲۷، حدید ۲۸، نبأ ۱ و ۲ و ۳۸، یوسف ۱۸۴، انفال ۶۴، اسراء ۸۰، تحریم ۴، توبه ۱۹، حشر ۹،۱۰، واقعه ۱۰ و ۱۱، لقمان ۲۲، انعام ۸۲، بقره ۴۳، مریم ۹۶، سجده ۱۸، حجرات ۱۵، نساء ۶۹، بیّنه ۷، رحمن ۱۹ تا ۲۲. [۱۷] علاوه‌بر اینها برخی کلمات و تعابیر در آیات قرآن به وجود علی(ع) و امامان تفسیر شده و در تفاسیر روایی آمده است، از قبیل تعابیر امام مبین، سابق بالخیرات، امانت، بئر معطّله و قصر مشید، طوبی، وسیله، آل یاسین، کلمات، کلمة التقوی و برخی کلمات قرآنی دیگر.[۱۸][۱۹].
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ این همان است که خداوند (آن را) به بندگانی از خویش که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند مژده می‌دهد بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است؛ سوره شوری، آیه:۲۳.
- ↑ مطهری مرتضی، جاذبه و دافعه علی، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۲۷۸.
- ↑ آشنایی با قرآن، ج ۴، ص ۱۰۹.
- ↑ محمدی، عبدالله، امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت، ص۲۱ تا ۲۶.
- ↑ شهید قاضی نور اللّه در «احقاق الحق» ج ۲ و ۳ حدود ۸۴ آیه را نقل می‌کند که دربارۀ علی است و منابع آنها را از کتب اهل سنت می‌آورد. نیز در «پرتوی از فضایل امیر المؤمنین در قرآن» ابو الحسن مطلبی حدود ۱۶۰ مورد از آیات قرآن که دربارۀ علی و اهل بیت است، براساس روایات معرفی شده است نیز «فضائل الخمسه من الصحاح السته» ج ۱ ص ۲۶۵
- ↑ بقره، آیۀ ۲۷۴
- ↑ بقره، آیه ۲۰۷
- ↑ مائده، آیه ۵۵
- ↑ مائده، آیه ۶۷
- ↑ مائده، آیه ۳
- ↑ نساء، آیه ۵۹
- ↑ انسان، آیه ۶ تا ۹
- ↑ آل عمران، آیه ۶۱
- ↑ احزاب، آیه ۳۳
- ↑ شوری، آیه ۲۳
- ↑ توبه، آیه ۱۱۹
- ↑ در این زمینه ر. ک: «دانشنامۀ امام علی»(ع)، ج ۱۰ مقالۀ «امام علی در قرآن» علامه عسکری، «شواهد التنزیل» ابن رویش، «آیات الفضائل» سیّد محمّد حسینی بهارانچی «علی فی الکتاب و السنّه» حسین شاکری، «نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الأنوار» ، ج ۲۰، «سیمای امام علی در قرآن» ، حسکانی ترجمه یعقوب جعفری، «احقاق الحق» ، ج ۲ و ۳، «آیات الأئمّه» ، محمّد علی حسنی لاریجانی «پرتوی از فضایل امیر المؤمنین در قرآن» ، ابو الحسن مطلّبی، «آیات الولایه» سید باقر محمّدی نسب، «دلائل الصدق» ، ج ۲، نیز تفسیر «البرهان» و «نور الثقلین».
- ↑ در روایاتی در کتاب «معانی الأخبار» ، به ترتیب در صفحات ۹۵،۱۰۵،۱۰۸،۱۱۱،۱۱۲،۱۱۶،۱۲۲،۱۲۵، و ۱۲۶، نیز «بحار الأنوار» ، ج ۳۵ و ۳۶
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۱۲.