کاربر:Jokar/صفحه تمرین 2

ایمان در حدیث به بررسی آموزه ایمان در حدیث می‌پردازد. ایمان، باور قلبی وتصدیق به تمام فرموده های پیامبر اکرم (ص) و امامان دوازده گانه‌ی بعد از اوست.فقهای شیعه ایمان را شرط قبولی تمام اعمال عبادی می دانند و معتقدنند که تقلید در ایمان راه ندارد. طبق نظر علما و متکلمین شیعه ایمان در مقابل اسلام به کار رفته است و اسلام را مرحلۀ اقرار به معتقدات و ایمان را مرحلۀ عمل همراه با عقیده می‌‌دانند.

جایگاه شناسی

در روایت‌های منقول از امام رضا(ع) مطالبی دربارۀ حقیقت ایمان و چیستی آن ذکر شده است که با توجه به نظریات مذکور، وجه آنها بهتر دانسته می‌شود. به نحو مکرر و از طرق مختلف از ایشان نقل شده که ایمان اقرار با زبان، معرفت به قلب و عمل با اعضا و جوارح است: «الْإِيمَانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ وَ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْكَانِ». این سخن امام رضا(ع) که در منابع روایی متعدد از دیگر معصومان نیز نقل شده است، ناظر به نظریه‌های مختلفی است

• اینکه روایت امام رضا(ع) و نظائر آن از دیگر ائمه(ع) بیانگر حقیقت ایمان است و یا کلیت ساختار ایمان دینی که برخی از آنها از مقومات و برخی دیگر از ملزومات، بحثی است که در میان عالمان شیعی از دیرباز محل بحث بوده است. علمایی که بیشتر مشرب نقلی داشته‌اند احادیث مذکور را دال بر این دانسته‌اند که ایمان سه جزء مقوم دارد که عبارت است از تصدیق قلبی، اقرار زبانی و عمل به جوارح. شاخص‌ترین قائل این نظریه در میان علمای امامیه شیخ صدوق است. وی در آثاری چون الامالی و نیز الهدایة فی الأصول و الفروع از این قول جانبداری می‌کند.

از آنجا که مودّت اهل بیت، فرمان الهی است و اطاعت از امامان، واجب خدایی است و امامت ائمه(ع)، براساس نصب و وصیّت و امر رسول خدا(ص) است، پس مؤمن واقعی نیز کسی است که مطیع امر خدا و رسول و پیرو امامان شیعه باشد. امام باقر(ع) می‌فرماید: «حُبُّنَا إِیمَانٌ وَ بُغْضُنَا کُفْرٌ». امام صادق(ع) نیز در مورد آیۀ ﴿الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ﴾ روایت می‌کند پیامبر(ص) به حضرت امیر(ع) فرمود: «آیا می‌دانی این آیه دربارۀ چه کسانی نازل شده است؟ دربارۀ هرکس که به من ایمان آورد و تصدیق کند و تو را دوست بدارد و خاندان تو را پس از تو دوست بدارد و در برابر تو و امامان پس از تو تسلیم امر باشد».

• البته معانی دیگری نیز برای ایمان وجود دارد مانند: باور و عقیده و به تعبیر حضرت علی(ع): «الإیمان معرفة بالقلب و إقرار باللّسان و عمل بالأرکان» و یا اینکه گاهی ایمان در مقابل اسلام به کار رفته است و اسلام را مرحلۀ اقرار به معتقدات و ایمان را مرحلۀ عمل همراه با عقیده می‌‌دانند: «الإیمان إقرار و عمل و الإسلام إقرار بلا عمل».

=ارکان ایمان

• در این باره که ایمان دینی بر چه پایه یا پایه‌هایی بنا می‌شود، متکلمان شیعه چند نظریه مطرح ساخته‌اند. برخی بر آن اند که ایمان تنها یک رکن دارد و آن، همان باور قلبی است. بنابر این نظرگاه، ایمان، تصدیق به قلب است، و اقرار زبان و عمل به ارکان در تحقق آن نقشی ندارند.
• اما برخی متکلمان شیعه ایمان را دارای دو رکن دانسته‌اند: باور قلبی و اقرار زبانی. اینان معتقدند که ایمان، عبارت از تصدیق به قلب و زبان است و تصدیق قلبی هر چند لازم است، کافی نیست؛ زیرا خداوند فرموده است: "با اینکه [فرعونیان‌] در دل یقین داشتند، از روی کبر و ستم، آن را انکار کردند". اقرار زبانی نیز به تنهایی کافی نیست؛ زیرا خداوند فرموده است: "اعراب گفتند: ایمان آوردیم. به آنان بگو: ایمان نیاورده‌اید؛ بلکه بگویید اسلام آورده‌ایم". این کسان به زبان بر یگانگی خدا و نبوت و معاد گواهی می‌دادند؛ ولی خداوند با صراحت، آنان را بی‌ایمان می‌خواند. پس می‌توان دریافت که ایمان بر دو پایه باور و اقرار بنا شده است و هیچ یک به تنهایی کافی نیست. در روایتی از امام علی (ع) آمده است که ایمان بر چهار رکن استوار است: صبر و یقین و عدل و جهاد. برخی متکلمان نیز پنج رکن برای ایمان برشمرده‌اند: توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد. برخی دیگر بر آن‌اند که ایمان افزون بر باور، اقرار و عمل، رکنی دیگر نیز دارد و آن عبارت است از تبلیغ و نشر آیین حق و اقامه دلیل بر مبانی دین و زدودن شک و تردید از قلب بندگان. از مجموع آیات، روایات و نیز دیدگاه‌های دانشمندان شیعه بر می‌آید که ایمان سه پایه دارد: باور قلبی، اقرار زبانی و عمل به ارکان بدنی.

در روایتی از امام علی (ع) آمده است که ایمان بر چهار رکن استوار است: صبر و یقین و عدل و جهاد. برخی متکلمان نیز پنج رکن برای ایمان برشمرده‌اند: توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد. برخی دیگر بر آن‌اند که ایمان افزون بر باور، اقرار و عمل، رکنی دیگر نیز دارد و آن عبارت است از تبلیغ و نشر آیین حق و اقامه دلیل بر مبانی دین و زدودن شک و تردید از قلب بندگان. از مجموع آیات، روایات و نیز دیدگاه‌های دانشمندان شیعه بر می‌آید که ایمان سه پایه دارد: باور قلبی، اقرار زبانی و عمل به ارکان بدنی.

1. ایمان، اقرار زبانی فقط: یعنی اگر انسان فقط به زبان اقرار به شهادتین کند بدون این که تصدیق قلبی و یا سایر اعمال را انجام دهد، مؤمن واقعی است، و منافق در دنیا مؤمن واقعی است. دلیلی که در تأیید این نظریه آورده شده سخن پیامبر(ص) است: «أُمِرْتُ‏ أَنْ‏ أُقَاتِلَ‏ النَّاسَ‏ حَتَّی‏ یَقُولُوا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ». برخی از نقدهای این نظریه عبارت‌اند از:
   1. مراد در این حدیث، اسلام است که غیر از ایمان است.
   2. آیۀ ﴿قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا﴾ این دیدگاه را رد می‌کند، زیرا با اینکه اعراب اقرار زبانی کرده بودند، امّا ایمان از آنها سلب شده است؛ بر اساس این دیدگاه منافق باید مؤمن واقعی باشد، در حالی که از ضروریات دین اسلام است که منافق مؤمن نیست.

متعلقات ایمان

• در روایات نیز متعلقاتی که برای ایمان بیان شده مواردی مانند موارد گفته شده است و یا ذکر برخی از جزئیات آنها. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ایمان یعنی باور داشتن به خدا، روز قیامت، فرشتگان، کتاب، پیامبران، مرگ، زندگی پس از مرگ، بهشت و جهنم، حساب، میزان، و قدر الهی خیر و شر آن».
• نکته‌ای دیگر اینکه متعلقات ایمان تفکیک ناپذیر است و چنین نیست که انسان به بعضی ایمان بیاورد و به برخی ایمان نیاورد و مؤمن بر او صادق باشد. بلکه یا به همه ایمان می‌آورد: ﴿وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَلَمْ يُفَرِّقُوا بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ﴾، همچنین امام صادق(ع) فرمودند: «اگر شخصی فقط یک پیامبر مانند عیسی بن مریم(ع) را انکار کند و همه پیامبران دیگر را بپذیرد، آن شخص ایمان نیاورده است».