حمیل بن بصره غفاری
مقدمه
نام وی حَمیل[۱] یا حَمُیل[۲] است، ولی برخی[۳] نام وی را جَمیل دانسته‌اند که بخاری[۴] آن را اشتباه می‌داند. وی فرزند بصرة بن وقاص بن حبیب بن غفار، از شاخه بنو حرام از قبیله غفار بود[۵]. کنیه جدش نیز ابوبصره بود و او را به اختلاف، فرزند حبیب یا حاجب دانسته‌اند. برخی "عَزّه" همدم "کُثَیّر عَزّه" را که مورد تشبیب کُثیر قرار می‌گرفت، نوه ابوبصره دانسته‌اند[۶]. ابن اثیر[۷] این نسبت را انکار کرده و افزوده است افرادی که این نسبت را پذیرفته‌اند، وقاص جد او را نیز فرزند حاجب دانسته‌اند، نه حبیب.
با اینکه پدر و جد ابوبصره در شمار صحابه رسول خدا(ص) بوده‌اند[۸]، از زندگانی آنان در دوره نبوی اطلاع چندانی در دست نیست. از ابوبصره درباره مسلمان شدن قبیله غفار پرسیدند. او خشکسالی را سبب روی آوردن وی و مردم غفار به مدینه دانست، تا پس از یافتن آذوقه‌ای برگردند. شب هنگام رسول خدا(ص) به اصحابش فرمان داد هر یک، یکی از مردم غفار را به منزل ببرد و خود آن حضرت ابوبصره را به منزل برد. صبح روز بعد پس از مسلمان شدن مردم غفار، ابوبصره نیز مسلمان شد[۹].
ابوبصره در شمار فقیهانی بود که در سال ۲۵ در مرحله اخیر فتح مصر شرکت کرد. تمیم بن فِرَع نیز نوجوانی بود که در آن فتح شرکت داشت. عمرو بن عاص وی را به دلیل اینکه هنوز محتلم نشده بود، از غنایم جنگی محروم کرد. این کار موجب دشمنی میان قبیله وی و عده‌ای از قریش شد. آنان برای حل اختلاف، از ابوبصره و عقبة بن عامر، صحابیان شرکت کننده در این نبرد، خواستار فتوا شدند. آنان وی را در صورت رشد موی‌های عانه‌اش در غنایم جنگی سهیم دانستند[۱۰].
ابوبصره در مصر سکونت گزید، خانه‌ای نزد خانه زبیر ساخت[۱۱] همانجا درگذشت و در گورستان مصریان به نام مُقَطَّم دفن شد[۱۲] او مصر را گنجینه تمام زمین و سلطان آن را، سلطان تمام زمین می‌دانست و در این خصوص به گفتار یوسف(ع) استناد می‌کرد که به پادشاه مصر گفت: ﴿اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ﴾[۱۳]. و خداوند فرمود: ﴿وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ﴾[۱۴].
ساکنان مصر به نقلی از ابوبصره پنج روایت[۱۵] و به نقلی ده روایت [۱۶] نقل کرده‌اند. بنا بر نقلی، ابوهریره پس از بازگشت از کوه طور با ابوبصره ملاقات کرد. او سفر ابوهریره را نادرست خواند و در این باره به سخن رسول خدا(ص) استناد کرد که جز برای رفتن به سه مسجد، بار سفر نبندید: مسجدالحرام، مسجدالنبی و مسجد ایلیا (مسجد الاقصی)[۱۷].
این روایت درباره فضیلت نماز در مسجدالحرام و مسجدالنبی است که در دوره اموی، مسجد ایلیا را نیز به آن اضافه کردند[۱۸]. در منابع شیعی[۱۹]، به جای مسجد ایلیا یا اقصی، مسجد کوفه آمده است. ابوتمیم جیشانی نیز روایت مرفوعه‌ای در خصوص "محافظت بر نماز عصر و نماز نخواندن بعد از عصر تا طلوع ستارگان" از ابوبصره نقل کرده است. در انتساب روایات نقل شده به ابوبصره غفاری و فرزندش بصره اختلاف است[۲۰] ولی ابن حجر در تقریب[۲۱] آنها را از ابوبصره دانسته است.[۲۲]
جستارهای وابسته
- بصره بن حمیل بن بصره غفاری (فرزند)
منابع
پانویس
- ↑ بخاری، ج۳، ص۱۲۳.
- ↑ ابن ماکولا، ج۲، ص۴۷۵.
- ↑ ر.ک: دولابی، ج۱، ص۳۲.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۱۲۳.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۷۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۳۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۷.
- ↑ ابن عبد الحکم، ص۴۷۵-۴۷۶.
- ↑ مالک، ج۲، ص۳۴؛ ابن عبد الحکم، ص۳۰۵-۳۰۴؛ ابن سلمه، ج۳، ص۲۱۷.
- ↑ ابن عبد الحکم، ص۲۱۰.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۴۶؛ ابن عبدالحکم، ص۲۷۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۷.
- ↑ «(یوسف) گفت: مرا بر گنجینه‌های این سرزمین بگمار که من نگاهبانی دانایم» سوره یوسف، آیه ۵۵.
- ↑ « بدین‌گونه یوسف را در آن (سر) زمین جای دادیم » سوره یوسف، آیه ۲۱.
- ↑ ابن عبد الحکم، ص۴۷۷-۴۷۳.
- ↑ سیوطی، ص۲۰۰.
- ↑ بخاری، ج۳، ص۱۲۴.
- ↑ ابوریه، ص۱۷۰؛ حسنی، ص۲۶۹.
- ↑ ر.ک: صدوق، ج۱، ص۲۳۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ ابن حجر، تقریب، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوبصره غفاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۵۴.