آستانه قیامت
آستانه قیامت به معنای حالات پیش از برپایی قیامت است.
مقدمه
درباره وضعیت جهان پس از حضرت مهدی (ع) و جانشین آن حضرت و رخدادهای آستانه رستاخیز بزرگ، دیدگاههای متفاوتی ارائه شده که برخی مخالف یکدیگر است. از آنجا که جهتگیری دیدگاهها بین شیعه و اهل سنت به طور کلّی با یکدیگر متفاوت است، به هردو دیدگاه اشاره میکنیم:
دیدگاه پیروان اهل بیت (ع)
به طور عمده دیدگاههای شیعه، با بیانهای متفاوت، جهان پس از حضرت مهدی (ع) را بر خیر و صلاح معرفی کرده است و بر این باورند غیر از این نیز از حکمت و لطف الهی انتظار نیست؛ چرا که چگونه میتوان تصور کرد پس از انتظاری چندین صد ساله، یا چند هزار ساله پس از حکومتی کوتاه باز هم اوضاع به هرج و مرج منتهی شود. برخی از مهمترین دیدگاهها بدین قرار است:
۱. وضعیت جهان پس از حضرت؛ مهدی (ع) بر نیکبختی است و جانشینان آن حضرت از بین رجعتکنندگان خواهند بود.
همانگونه که در محل خود اشاره شده، یکی از باورهای ژرف میان شیعیان، باور به زنده شدن دو گروه از مؤمنان خالص و کافران خالص است. یکی از مسائلی که آنجا مطرح شده، حکومت برخی از رجعت کنندگان مؤمن است. البته چگونگی این حکومت به روشنی بیان نشده است. کسانی که بر این دیدگاهاند، افزون بر دلیلهای فراوانی که از آیهها و روایتها ارائه میکنند بر این باورند روایاتی که میگوید هرگز زمین از حجت خالی نخواهد ماند، جهان پس از حضرت مهدی (ع) را ناگزیر به دو گونه تصویر خواهد کرد:
- الف) بیدرنگ، قیامت برپا شود.
- ب) حجتهایی از طرف پروردگار واسطه فیض باشند. از آنجا که شمار امامان، به تصریح پیامبر (ص) بیش از دوازده نفر نخواهند بود، پس کسانی که بر مردم حکومت خواهند کرد، همانا امامان (ع) هستند.
۲. جهان پس از حضرت مهدی (ع) همواره با حکومت دوازده مهدی اداره خواهد شد: شیخ طوسی با ذکر سند از امام علی (ع) نقل کرده که در شبی که پیامبر اکرم (ص) رحلت کرد، مطالبی را به ایشان املا نموده که در آن پس از اشاره به امامان دوازدهگانه، آنگاه که به آخرین پیشوا رسید، چنین فرمود: "پس آنگاه که حضرتش امام حسن عسکری(ع) را هنگام وفات فرا رسید، پس آن امر امامت را به فرزندش محمد تسلیم میکند. ایشان دوازده امام هستند. بعد از او، دوازده مهدی خواهد بود[۱].
ابو بصیر گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم از پدر شما شنیدم فرمود پس از قائم دوازده مهدی خواهد بود. امام صادق (ع) فرمود: همانا فرمود: دوازده مهدی و نفرمود: دوازده امام و لکن ایشان گروهی از شیعیان ما هستند که مردم را به دوستی ما و شناخت حق ما دعوت میکنند[۲].
آن حضرت به ابو حمزه نیز فرمود: ای ابو حمزه! همانا پس از قائم، یازده مهدی از ما از فرزندان حسین خواهد بود[۳].
۳. در جهان پس از آن حضرت، تا برپایی قیامت، حکومت فقط در دست اولیای الهی خواهد بود. دلیل این دیدگاه، روایتی است که خداوند سبحانه و تعالی شب معراج به رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: "... پس هرآینه او را به سپاهیان خویش یاری خواهم کرد و او را به فرشتگان خویش کمک خواهم نمود، تا آنکه دعوتم برتری یابد و آفریدگان بر یکتاپرستیام گرد آیند. آنگاه پادشاهی او را ادامه خواهم داد و تا قیامت اولیایم چنین خواهند کرد[۴].
۴. جهان پس از حضرت مهدی (ع) به دست یکی از اهل بیت پیامبر (ص) اداره خواهد شد. جابر بن یزید جعفی گوید: " از امام باقر (ع) شنیدم فرمود: و به خدا سوگند! هر آینه مردی از ما اهل بیت مدت ۳۰۹ سال حکومت خواهد کرد. جابر میگوید عرض کردم: این چه زمانی خواهد بود؟. آن حضرت فرمود: پس از رحلت قائم ..."[۵].
۵. روایاتی است که بدون اشاره به وضعیت جهان و جانشین حضرت مهدی (ع) آن را فقط در آگاهی خداوند سبحانه و تعالی دانسته است[۶].
همانگونه که دیده شد، چهار دیدگاه اخیر، نه فقط مخالفتی با دیدگاه نخست ندارد، بلکه میتواند به نوعی در تأیید دیدگاه نخست باشد[۷].
دیدگاه اهل سنت
بسیاری از اهل سنت بر این باورند که پس از وفات مهدی (ع) هیچ خیری در زندگی نخواهد بود[۸] و دنیا به صورت هرج و مرج تا قیامت ادامه خواهد داشت[۹].
در کتاب "البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان" بابی با عنوان "فی موت المهدی (ع) و ذکر احوال تقع بعده" سامان یافته است که در آن، چگونگی وفات آن حضرت و رخدادهایی که پس از او پدید خواهد آمد، بیان شده است و در روایاتی سخن از فتنهها و شرها پس از درگذشت آن حضرت به میان آورده است[۱۰].
در "عقد الدرر" نیز روایتی از پیامبر اکرم (ص) به نقل از ابو سعید خدری آمده که پایان آن چنین است: "... حکومت امام مهدی|مهدی]] همچنان تا هفت یا هشت یا نه سال ادامه خواهد یافت سپس هیچ خیری در زندگی پس از او نیست"[۱۱].
ناگفته نماند آنچه در آیات قرآن آمده است، مبنی بر اینکه در آستانه برپایی قیامت همه چیز نابود و منهدم میشود[۱۲]، مقصود زمان پیوسته به برپایی قیامت است[۱۳].
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ «فَإِذَا حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ فَلْيُسَلِّمْهَا إِلَى ابْنِهِ مُحَمَّدٍ الْمُسْتَحْفَظِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (ع) فَذَلِكَ اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً ثُمَّ يَكُونُ مِنْ بَعْدِهِ اثْنَا عَشَرَ مَهْدِيّا»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۵۰.
- ↑ «إِنَّمَا قَالَ اثْنَا عَشَرَ مَهْدِيّاً وَ لَمْ يَقُلْ اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً وَ لَكِنَّهُمْ قَوْمٌ مِنْ شِيعَتِنَا يَدْعُونَ النَّاسَ إِلَى مُوَالاتِنَا وَ مَعْرِفَةِ حَقِّنَا»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۵۸، ح ۵۶.
- ↑ «يَا أَبَا حَمْزَةَ إِنَ مِنَّا بَعْدَ الْقَائِمِ أَحَدَ عَشَرَ مَهْدِيّاً مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ(ع)»؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۷۸.
- ↑ «فَلَأَنْصُرَنَّهُ بِجُنْدِي وَ لَأَمُدَّنَّهُ بِمَلَائِكَتِي حَتَّى تَعْلُوَ دَعْوَتِي وَ تَجْمَعَ الْخَلْقُ عَلَى تَوْحِيدِي ثُمَ لَأُدِيمَنَ مُلْكَهُ وَ لَأُدَاوِلَنَ الْأَيَّامَ بَيْنَ أَوْلِيَائِي إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ»؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، ص ۷؛ همو، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۵۵، ح ۴.
- ↑ «وَ اللَّهِ لَيَمْلِكَنَ رَجُلٌ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ ثَلَاثَمِائَةِ سَنَةٍ وَ يَزْدَادُ تِسْعاً قَالَ فَقُلْتُ لَهُ مَتَى يَكُونُ ذَلِكَ قَالَ بَعْدَ مَوْتِ الْقَائِمِ (ع)»؛ نعمانی، الغیبة، ص ۳۳۱؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۳۲۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۳۸.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۵-۲۷.
- ↑ ر.ک: ابن منادی، الملاحم، ص ۱۸۴.
- ↑ ر.ک: نعیم بن حماد، الفتن، ص ۲۰۷، ۱۰۷۱؛ سنن ابی داوود، ج ۴، کتاب المهدی، ح ۴۲۸۱.
- ↑ متقی هندی، البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان، ص ۹۵.
- ↑ "سبع سنین أو ثمان سنین أو تسع سنین ثمّ لا خیر فی الحیاة بعده"؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، ص ۲۲۰.
- ↑ وَلا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ و با خداوند، خدایی دیگر (به پرستش) مخوان، هیچ خدایی جز او نیست، هر چیزی نابود شدنی است جز ذات او؛ فرمان او راست و (همگان) به سوی او بازگردانده میشوید؛ سوره قصص، آیه ۸۸.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۲۵-۲۷.