آیا علم تام معصوم ضرورت عقلی دارد؟ (پرسش)

آیا علم تام معصوم ضرورت عقلی دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم
مدخل اصلی	علم معصوم
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیا علم تام معصوم ضرورت عقلی دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.

پاسخ نخست

ربانی گلپایگانی

حجت الاسلام و المسلمین علی ربانی گلپایگانی در کتاب «وحی نبوی» در این باره گفته است:

«اگر شناخت مسئله‌ای طبیعی برای زندگی دنیوی یا اخروی انسان ضرورت یابد، و بشر با تجربه و تفکر نتواند آن را به‌دست آورد، در آن صورت، تعلیم وحیانی آن ضرورت خواهد داشت. ضرورت دنیوی و معیشتی چنین معرفت‌هایی در مراحل اولیه تاریخ بشر که از تجربه و دانش لازم برای تأمین نیازهای ضروری زندگی خود بهره‎ای نداشت، کاملاً معلوم است. بدین‌ جهت است که متکلمان اسلامی آنجا که از فواید نبوت برای بشر سخن گفته‎اند، تعلیم صنایع و شناخت غذا، آفات و داروها دستاوردهای نبوت برای بشر شمرده‌اند. گاهی نیز برای نیازهای دفاعی یا رهایی از خطرهای مهم، تعلیم وحیانی برخی از صنعت‌ها ضرورت می‌یافته است؛ چنان‌که قرآن کریم از تعلیم زره‌بافی به حضرت داوود از سوی خداوند برای مقابله آنان با دشمنانشان یاد کرده است: وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَّكُمْ لِتُحْصِنَكُم مِّن بَأْسِكُمْ؛ چنان‎‌که برای رهایی مؤمنان از توفان سهمگین، صنعت کشتی‌سازی را به حضرت نوح S آموخت. وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا.

ضرورت معنوی و اخروی شناخت مسائل طبیعی اجتماعی جنبه‌ها و جلوه‌های مختلفی دارد:

1. مقدمه لازم برای هدایت معنوی افراد است.
2. حقانیت دین‌داری در گرو آن است؛ برای مثال کافران به علوم و فنونی مجهز شده‌اند که حقانیت آیین الهی را با چالش جدی روبه‌رو کرده است، یا زمینه‌ساز گمراهی گروهی شده است؛ به‌ گونه‌ای که اثبات حقانیت آیین الهی در گرو مجهز بودن دین‌داران به علم و فنی برابر یا برتر از کافران است، و از طرفی دسترسی به آن از طریق تجربه و تفکر، نیازمند زمان طولانی است و پاسخگوی نیاز هدایتی ضروری نخواهد بود.
3. دانستن مسائل طبیعی نقش هدایتی درباره خود پیامبر دارد؛ زیرا اگرچه او از طریق عقل و وحی در باب خداشناسی معرفت کافی دارد، ولی از آنجا که جهان خلقت تجلی‌گاه علم، قدرت و حکمت الهی است، هرچه معرفت انسان به حوادث و قوانین عالم خلقت بیشتر باشد، خداشناسی او نیز به همان مقدار کامل‌تر خواهد بود. چنین انسانی هم معرفت اجمالی دارد و هم معرفت تفصیلی؛ هم معرفت عقلی دارد و هم معرفت حسی. از آنجا که چنین کمالی برای پیامبران ممکن است، یعنی قابلیت آن را دارند، مقتضای حکمت الهی این است که آنان را از آن برخوردار سازد. بر این اساس، همان‌گونه که پیامبران در معرفت عقلی و کلی "فلسفی" نسبت به خداوند، سرآمد دیگران بودند، در معرفت علمی و حسی درباره عالم که خود مقدمه معرفت عقلی در باب خداشناسی است نیز سرآمد دیگران بوده و از حقایق و قوانین عالم طبیعت آگاه بوده‌اند. در حدیثی که از امام رضا S روایت شده، آمده است: "هرکس از علم هیئت و تشریح بی‌اطلاع باشد، در خداشناسی کامل نیست". حاصل این استدلال آن است که عبادت و معرفت خداوند غایت و غرض آفرینش انسان است و پیامبران الهی که برترین انسان‌ها بوده‌اند، قابلیت دریافت معرفت کامل به خداوند را دارا بودند. بر این اساس، مقتضای حکمت الهی این بود که آنان را از حقایق و اسرار عالم آگاه سازد. بنابراین، آنان از آگاهی بسیار بالایی درباره قوانین عالم طبیعت برخوردار بودند و هرگز نمی‌توان علم آنان را در این‌باره با علم مردمان عصر آنان مقایسه کرد»

پرسش‌های وابسته

1. قلمرو علم معصوم تا چه حدی است؟ (پرسش)
2. آیا علم تام معصوم امکان عقلی دارد؟ (پرسش)
3. آیا علم تام معصوم با اختیار وی منافات ندارد؟ (پرسش)
4. آیا اعتقاد به علم تام معصوم شرک نیست؟ (پرسش)
5. آیا اعتقاد به تام علم معصوم امام غلو نیست؟ (پرسش)
6. آیا عدم اعتقاد به علم تام معصوم امام آسیبی به ایمان وارد می‌کند؟ (پرسش)
7. آیا قول به محدودیت علم معصوم مانع عقلی یا شرعی دارد؟ (پرسش)
8. چگونه می‌شود معصوم را انسان کامل دانست اما علم او را محدود شمرد؟ (پرسش)
9. آیا معصوم باید علم تام داشته باشد؟ (پرسش)
10. آیا علم تام معصوم ضرورت عقلی دارد؟ (پرسش)
11. آیا علم تام معصوم ضرورت شرعی دارد؟ (پرسش)
12. آیا آگاهی معصوم به نحو تام شرطی از شروط امامت است؟ (پرسش)
13. اگر معصوم علم تام دارد پس چه نیازی به وحی است؟ (پرسش)
14. آیا نمونه‌هایی از علم تام معصوم در قرآن موجود است؟ (پرسش)
15. آیا نمونه‌هایی از علم تام معصوم در حدیث موجود است؟ (پرسش)
16. آیاتی که مخالفان علم تام معصوم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
17. با وجود آیاتی که علم تام معصوم را نفی می‌کنند چگونه این علم اثبات می‌شود؟ (پرسش)
18. آیاتی که موافقان علم تام معصوم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
19. چگونه آیات نافی علم تام معصوم از غیر خدا با آیات مثبت علم تام معصوم برای غیر او قابل جمع هستند؟ (پرسش)
20. آیاتی که مخالفان علم تام معصوم پیامبر خاتم به آنها استدلال می‌کنند کدام‌اند؟ (پرسش)
21. آیا روایاتی وجود دارند که علم تام معصوم را نفی می‌کنند؟ (پرسش)
22. چگونه آیات نافی علم تام معصوم با روایات مثبت علم تام معصوم قابل جمع هستند؟ (پرسش)
23. چگونه روایات نافی علم تام معصوم با روایات مثبت علم تام معصوم قابل جمع هستند؟ (پرسش)
24. دلیل عقلی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
25. دلیل قرآنی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
26. دلیل حدیثی علم تام پیامبران چیست؟ (پرسش)
27. آیا شاهد تاریخی بر علم تام پیامبران وجود دارد؟ (پرسش)
28. بر فرض اثبات علم تام پیامبران علم تام امامان چگونه ثابت می‌شود؟ (پرسش)
29. دلیل عقلی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
30. دلیل قرآنی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
31. دلیل حدیثی علم تام امامان چیست؟ (پرسش)
32. آیا شاهد تاریخی بر علم تام امامان وجود دارد؟ (پرسش)
33. چرا امامان علم تام معصوم خود را انکار می‌کردند؟ (پرسش)
34. آیا علم تام معصوم تکلیف‌آور است و معصوم را به عمل بر اساس آن موظف می‌کند؟ (پرسش)
35. آیا معصوم از علم تام خود بهره می‌برد؟ (پرسش)
36. اگر معصوم از علم تام خود بهره نمی‌برد پس فایده‌اش چیست؟ (پرسش)
37. آیا علم محدود معصوم ضرورت عقلی دارد؟ (پرسش)
38. آیا علم محدود معصوم ضرورت شرعی دارد؟ (پرسش)
39. مهم‌ترین مصادیق علم ویژه معصوم کدام‌اند؟ (پرسش)
40. علم به چه مواردی تنها نزد خداست؟ (پرسش)
41. آیا علم معصوم قابلیت افزایش دارد؟ (پرسش)
42. رابطه علم ویژه معصوم با معجزه و کرامت چیست؟ (پرسش)
43. آیا معجزه به واسطه علم معصوم است؟ (پرسش)
44. دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان در باره قلمرو علم معصوم چیست؟ (پرسش)