آیه کلمه باقیه چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)

آیه کلمه باقیه چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / وجود امام مهدی / وجود امام مهدی از دیدگاه قرآن
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیه کلمه باقیه چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

علی رضا امامی میبدی

حجت الاسلام و المسلمین علی رضا امامی میبدی، در کتاب «آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی» در این‌باره گفته است:

«یکی از آیاتی که دلالت بر وجود امام در همه زمان‌ها و از جمله این دوران می‌کند، آیه ۲۸ سوره مبارکه زخرف است که می‌فرماید: ﴿وَجَعَلَهَا كَلِمَةً بَاقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ﴾ و خداوند هدایت را در نسل او باقی گذاشت تا شاید برگردند. در توضیح این آیه باید گفت: از آیه شریفه: ﴿ وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ إِنَّنِي بَرَاء مِّمَّا تَعْبُدُونَ * إِلاَّ الَّذِي فَطَرَنِي فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ * وَجَعَلَهَا كَلِمَةً بَاقِيَةً فِي عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ﴾، برمی‌آید که ابراهیم (ع) دو مطلب را اعلام کرد: یکی بیزاری را از بت‌پرستی در آن حال، و دیگری داشتن آن هدایت در آینده.

این هدایت، هدایت به امر خداست، و هدایت حق است، نه هدایت به معنای راهنمایی که سر و کارش با نظر و اعتبار است، چون ابراهیم (ع) در آن ساعت که این سخن را می‌گفت هدایت به معنای راهنمایی را دارا بود، چون داشت از بت‌پرستی بیزاری می‌جست، و یکتاپرستی خود را اعلام می‌کرد؛ پس آن هدایتی که خدا خبر داد به زودی به وی می‌دهد، هدایتی دیگر است، که خدا هم خبر داد که هدایت به این معنا را کلمه‌ای باقی در دودمان او قرار می‌دهد.

از طرف دیگر در آیه ۱۲۴ بقره بعد از اینکه خداوند مقام امامت را به ابراهیم (ع) داد، او از خدا خواست تا امامت را در ذریه‌اش نیز قرار دهد؛ خداوند نیز در قبال این خواسته خبر از بهره نداشتن نسل ستمکار وی از این مقام داده است و پر واضح است که همه فرزندان ابراهیم (ع) و نسل وی ستمگر نبوده‌اند، تا نرسیدن عهد به ستمگران معنایش این باشد که هیچ یک از فرزندان او عهد امامت را نائل نشوند، پس این پاسخی که خداوند به درخواست او داد، در حقیقت اجابت او بوده، اما با بیان اینکه امامت عهدی است، و عهد خدای تعالی به ستمگران نمی‌رسد.

مرحوم علامه امامت ابراهیم (ع) و ذریه او را به معنای نوع خاصی از هدایت که همان هدایت و ولایت باطنی است، می‌داند؛ هدایتی که غیر از نبوت است و اختصاص به امام دارد، چه این امام پیامبر باشد و چه جانشین پیامبر.

ضمیمه نمودن نکات مزبور به آیه مورد بحث که در آن خبر از داده شدن هدایتی خاص به حضرت ابراهیم (ع) و ذریه او و بقاء آن در میان نسل او می‌دهد، روشن می‌گردد که مقصود از «هدایت» در این آیه که درباره‌اش جمله ﴿جَعَلَهَا كَلِمَةً بَاقِيَةً فِي عَقِبِهِ﴾ گفته شده است، امامت می‌باشد.

مرحوم علامه پس از تفسیر و بررسی دیدگاه‌هایی که درباره آیه مطرح شده، به روایاتی می‌پردازد که کلمه باقیه را امامت دانسته و آن را از طریق نسل امام حسین (ع) تا قیامت مستمر می‌داند. ایشان پس از ذکر این احادیث می‌گوید: دقت در این روایات این معنا را به دست می‌دهد که بنای آن بر این است که ضمیر در «جعلها» به هدایتی برگردد که از جمله «سیهدین» استفاده می‌شود، و در سابق هم در آیه ﴿إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا﴾ گفتیم که وظیفه امام هدایت مردم است در ملکوت و واقع اعمالشان، به این معنا که با ارشاد خود، ایشان را به سوی خدای سبحان سوق دهند، و به درجات قرب به خدای عز و جل نزدیک گردانند، و عمل هر صاحب عملی را به آن منزلتی که عملش اقتضاء دارد نازل سازند.

فعلیت هدایتی که از ناحیه خدا به سوی خلق نازل شده، نخست شامل امام می‌شود و سپس از ناحیه امام به سوی سایرین افاضه می‌شود، پس هدایت امام کامل‌ترین مراتب هدایت است، و هدایت‌های دیگران ما دون آن است، و اینکه ابراهیم (ع) گفت: ﴿فَإِنَّهُ سَيَهْدِينِ﴾ و قیدی برای هدایت نیاورد، خود دلیل است بر اینکه مراد از هدایت، مطلق هدایت است، هم می‌تواند با عالی‌ترین مراتب هدایت که حظ امام از آن مرتبه است منطبق شود، و هم بر دیگر مراتب. پس می‌توانیم بگوییم منظور از آن، امامت است، و همین امامت است که کلمه‌ای است باقی در نسل ابراهیم.

بر اساس این آیه امامت که هدایت خاص خداوند به ابراهیم (ع) و ذریه پاک او است، دارای دوام و بقاء است؛ زیرا خداوند از آن به «کلمة باقیة» یاد می‌کند و از آن چنین برمی‌آید که ذریه ابراهیم (ع) تا روز قیامت از این کلمه خالی نخواهد بود.

در نتیجه همیشه از نسل حضرت ابراهیم (ع) افرادی دارای این هدایت بوده و در میان مردم باقی هستند. این ویژگی از زمان ابراهیم (ع) تا رسول خدا (ص) به همراه نبوت باقی بود، و بعد از رسول خدا هم همچنان در امت ایشان هست و از میان آنها برداشته نمی‌شود، و آنان که از ذریه ابراهیم (ع) بوده و در میان امت او هستند، همواره این هدایت را در اختیار دارند. این افراد همان اهل بیت رسول خدا صل و امامان دوازده‌گانه (ع) هستند، که از نسل حضرت ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) می‌باشند».

پرسش‌های وابسته

1. آیا در قرآن کریم نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
2. با توجه به اینکه نام پیامبر در تورات ذکر شده است چرا نام حضرت مهدی به صورت صریح در قرآن نیامده است؟ (پرسش)
3. آیا در قرآن کریم شواهدی بر وجود و ظهور امام مهدی یافت می‏‌شود؟ (پرسش)
   1. _{از آیات سوره قدر چگونه وجود امام مهدی‏ استفاده می‌‏شود؟ (پرسش)}
   2. _{از آیه امام چگونه وجود امام مهدی استفاده می‏‌شود؟ (پرسش)}
   3. _{آیه انذار چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   4. _{آیات شهادت چگونه بر وجود امام مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)}
   5. _{آیه نذیر چگونه دلالت بر وجود امام مهدی‏ دارد؟ (پرسش)}
   6. _{آیه هدایت چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   7. _{آیه صادقین چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   8. _{آیه اولی الامر چگونه بر وجود امام مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)}
   9. _{آیه توکیل چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   10. _{آیه کلمه باقیه چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}