آیه هدایت چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)

آیه هدایت چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / وجود امام مهدی / وجود امام مهدی از دیدگاه قرآن
تعداد پاسخ	۲ پاسخ

آیه هدایت چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

علی رضا امامی میبدی

حجت الاسلام و المسلمین علی رضا امامی میبدی، در کتاب «آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی» در این‌باره گفته است:

«یکی از روشن‌ترین آیات درباره وجود همیشگی هادی و راهنما، آیه شریفه ۱۸۱ سوره اعراف می‌باشد. خداوند در این آیه می‌فرماید: ﴿وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ﴾؛ یعنی از آفریدگان ما گروهی هستند که به حق هدایت می‌کنند و به عدالت رفتار می‌کنند. علامه نیز از این آیه چنین استفاده کرده است که همیشه در بین انسان‌ها افرادی که دارای هدایت حقیقی و دارای عصمت الهی‌اند وجود دارند و به هدایت مردم و ایجاد عدالت می‌پردازند. توضیح اینکه سیاق این آیه دلالت می‌کند بر اینکه در نوع انسانی افرادی -کم یا زیاد- وجود دارند که به‌طور حقیقی هدایت یافته‌اند؛ چون کلام در اهتداء و ضلالت حقیقی و مستند به صنع خدا است، و معلوم است که خداوند وقتی کسی را هدایت کرد آن کس مهتدی حقیقی است. ﴿مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي وَمَن يُضْلِلْ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ﴾ و اهتداء حقیقی جز به‌وسیله هدایت حقیقی که منحصراً کار خدای سبحان است صورت نمی‌گیرد. از طرفی در تفسیر آیه ﴿فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلاء فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُواْ بِهَا بِكَافِرِينَ﴾ و مواردی دیگر ثابت شده است که هدایت حقیقی الهی به هیچ وجه از مقتضای خود تخلف ننموده و مستلزم عصمت از گمراهی است. بنا بر این، اسناد هدایت به این امت دلالت می‌کند که میان امت مردمی هستند که از ضلالت مصونند، و خداوند ایشان را از گمراهی حفظ می‌کند. در این صورت آیه اشاره به وجود همیشگی انبیاء (ع) یا اوصیاء ایشان (ع) که از ضلالت مصونند، و خداوند ایشان را از گمراهی حفظ کرده است، می‌کند.

ایشان در ذیل آیه ﴿وَمِن قَوْمِ مُوسَى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ﴾ با تعبیر دیگری همین مطلب را اثبات می‌کند و می‌گوید: "أن الآية أعني قوله: ﴿أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ﴾ لو حملت على حقيقة معناها من الهداية بالحق و العدل بالحق لم يتيسر لغير النبي و الإمام أن يتلبس بذلك". یعنی اگر بخواهیم هدایت به سوی حق و عدالت به حق در آیه مذکور را به معنای حقیقی بگیریم، چنین مرتبه از هدایت و عدالتی، از غیر از نبی و یا امام ممکن نیست. در توضیح این بخش از کلام علامه می‌توان گفت تعبیر «یهدون» و «یعدلون» هیچ گونه قیدی نخورده و اطلاق دارد، و لذا هدایت و عدالت تام و کامل را می‌رساند؛ یعنی این گروه از امت به گونه‌ای هستند که هدایت و عدالت کامل و به معنای حقیقی را به اجراء در می‌آورند. طبعاً چنین چیزی جز از کسی که اولا برخوردار از هدایت الهی باشد و ثانیا دارای عصمت و علم تام باشد، ممکن نیست.

زیرا تا شخصی خود، دارای هدایت الهی نباشد و علم به تمام زوایای هدایتگری و لوازم آن نداشته باشد و نیز در مرحله عمل معصوم نباشد، هدایت و عدالت مطلق را محقق نمی‌سازد. بعلاوه هدایت امت و ایجاد عدالت از امور اجرایی است، و بر همین اساس باید شخص مذکور دارای جنبه پیشوایی و حاکمیتی باشد.

پر واضح است که مجموع این صفات و ویژگی‌ها در تمام امت و یا در مردم معمولی وجود ندارد و جز پیامبر و یا امام معصوم دارای این صفات نیست. و لذا مرحوم علامه معتقد است که توجه دقیق به این آیه و الفاظ آن ما را به این می‌رساند که مصداق آن یا نبی است و یا امام.

مؤید این مطلب احادیثی است که با استناد به این آیه وجود امام را در تمام زمان‌ها اثبات می‌کند از جمله مرحوم کلینی در کافی از عبدالله بن سنان روایت کرده که گفت: از حضرت صادق (ع) معنای آیه ﴿وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ﴾ را پرسیدم، فرمود: آن امت، ائمه (ع) هستند.

در احادیث دیگر استمرار سلسله امامت که حافظان دین و هادیان امتند، از این آیه استفاده شده است. به عنوان نمونه در المیزان از الدر المنثور نقل می‌کند که در آن آمده است: رسول خدا (ص) در تفسیر آیه ﴿وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ﴾ فرمود: در میان امت من همواره عده‌ای هستند که پایدار بر حقند تا روزی که عیسی بن مریم نازل شود، هر وقت که نازل شود.

با توجه به آنچه گفته شد، و با ضمیمه نمودن روایاتی که اسامی ائمه هدی (ع) را مشخص کرده است روشن می‌شود که مصداق این زمانِ آیه شریفه، که هدایتگر بشریت و مجری عدالت در جامعه انسانی است، حضرت حجت (ع) می‌باشد».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای رضوانی؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ﴾. فخر رازی در ذیل آیه فوق در تفسیرش از جبائی نقل کرده که: این آیه دلالت دارد بر اینکه هیچ زمانی خالی از کسی که قیام و عمل به حق کرده و مردم را به آن هدایت کند نیست. میرزا محمّد مشهدی در تفسیر کنز الدقائق می‌گوید: آیه دلالت دارد بر اینکه در هر قرنی یک نفر معصوم وجود دارد؛ زیرا مفاد آن این است که هادین و عادلین بعضی از خلقند نه تمام آنها، و هر کسی که معصوم نیست هادی و عادل کلّی نیست. عبداللَّه بن سنان می‌گوید از امام صادق (ع) درباره آیه ﴿وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ﴾ سؤال کردم؟ حضرت فرمود: هم الأئمه. مقصود از آیه ائمه است».

پرسش‌های وابسته

1. آیا در قرآن کریم نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
2. با توجه به اینکه نام پیامبر در تورات ذکر شده است چرا نام حضرت مهدی به صورت صریح در قرآن نیامده است؟ (پرسش)
3. آیا در قرآن کریم شواهدی بر وجود و ظهور امام مهدی یافت می‏‌شود؟ (پرسش)
   1. _{از آیات سوره قدر چگونه وجود امام مهدی‏ استفاده می‌‏شود؟ (پرسش)}
   2. _{از آیه امام چگونه وجود امام مهدی استفاده می‏‌شود؟ (پرسش)}
   3. _{آیه انذار چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   4. _{آیات شهادت چگونه بر وجود امام مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)}
   5. _{آیه نذیر چگونه دلالت بر وجود امام مهدی‏ دارد؟ (پرسش)}
   6. _{آیه هدایت چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   7. _{آیه صادقین چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   8. _{آیه اولی الامر چگونه بر وجود امام مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)}
   9. _{آیه توکیل چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   10. _{آیه کلمه باقیه چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}